Komunikat prasowy

VLT wykonuje najbardziej szczegółowe zdjęcie Mgławicy Carina w podczerwieni

8 lutego 2012

Należący do ESO Bardzo Duży Teleskop dostarczył najdokładniejsze w historii zdjęcie podczerwone gwiezdnego żłobka Mgławicy Carina. Ujawniło się wiele wcześniej ukrytych struktur, rozmieszczonych na tym spektakularnym astronomicznym krajobrazie gazu, pyłu i młodych gwiazd. To jeden z najbardziej dramatycznych obrazów, jakie kiedykolwiek uzyskał VLT.

Głęboko w sercu południowej części Drogi Mlecznej znajduje się gwiezdny żłobek zwany Mgławicą Carina. Położony jest około 7500 lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Kila [1]. Ten obłok świecącego gazu i pyłu jest jednym z najbliższych względem Ziemi inkubatorów bardzo masywnych gwiazd i zawiera kilka najjaśniejszych i najmasywniejszych znanych gwiazd. Jedna z nich, tajemnicza i bardzo niestabilna Eta Carinae, przez kilka lat w latach 40. XIX wieku była najjaśniejszą gwiazdą na całym nocnym niebie. Prawdopodobnie wybuchnie jako supernowa w niedalekiej przyszłości (niedalekiej według astronomicznych standardów). Mgławica Carina jest idealnym laboratorium dla astronomów badających gwałtowne narodziny i wczesne życie gwiazd.

Mimo, że mgławica jest spektakularna na zwykłych zdjęciach w świetle widzialnym (eso0905), wiele jej sekretów jest ukrytych za grubymi obłokami pyłu. Aby spenetrować tę zasłonę zespół europejskich astronomów prowadzony przez Thomasa Preibischa (Obserwatorium Uniwersyteckie, Monachium, Niemcy) wykorzystał moc Bardzo Dużego Teleskopu czułej na podczerwień kamery HAWK-I [2].

Aby utworzyć ten obraz połączono setki pojedynczych zdjęć, w efekcie mamy najbardziej szczegółową mozaikę podczerwoną mgławicy kiedykolwiek uzyskaną i jedną z najbardziej dramatycznych fotografii wykonanych przez VLT. Ukazuje jasne, masywne gwiazdy oraz setki tysięcy znacznie słabszych gwiazd [3], niewidocznych wcześniej.

Oślepiająca gwiazda Eta Carinae jest widoczna w lewym dolnym rogu zdjęcia. Jest otoczona przez obłoki gazu, które świecą pod wpływem ostrego promieniowania ultrafioletowego. Na całym zdjęciu widać także wiele kleksów ciemnej materii, która pozostaje nieprzezroczysta nawet w podczerwieni. Są to pyłowe kokony, w których formują się nowe gwiazdy.

W ciągu ostatnich kilku milionów w tym obszarze nieba uformowała się wielka liczba gwiazd, zarówno pojedynczo, jak i w gromadach. Jasna gromada gwiazd niedaleko centrum zdjęcia jest zwana Trumpler 14. Chociaż obiekt ten jest dobrze widoczny w zakresie widzialnym, na zdjęciu podczerwonym dostrzeżemy wiele słabszych gwiazd. Z kolei w kierunku lewej strony fotografii można zauważyć niewielką koncentrację gwiazd, która wydaje się być żółta. To zgrupowanie zostało po raz pierwszy dostrzeżone dzięki nowym danym z VLT – tych gwiazd wcale nie widać w świetle widzialnym. To tylko jeden z wielu nowych obiektów ukazanych po raz pierwszy przez tą spektakularną panoramę.

Uwagi

[1] Carina jest kilem mitologicznego statku Argo, znanego z mitu o Jazonie i argonautach.

[2] Zapylone obszary kosmosu absorbują i rozpraszają krótkie fale niebieskie bardziej niż dłuższe czerwone. Efekt ten wyjaśnia tłumaczy dlaczego zachody Słońca na Ziemi są często czerwone, szczególnie gdy atmosfera jest zapylona. W niektórych zapylonych obszarach nieba, szczególnie w rejonach formowania się gwiazd takich jak Mgławica Carina, efekt ten jest tak silny, że żadne światło widzialne nie przedostaje się przez nie. Astronomowie pokonują ten problem obserwują w podczerwienie za pomocą specjalnych kamer, takich jak HAWK-I na VLT albo teleskopie przeglądowym VISTA.

[3] Jednym z głównych celów astronomów były poszukiwania w tym rejonie gwiazd, które są znacznie słabsze i mniej masywne od Słońca. Fotografia jest też na tyle głęboka, że pozwala na wykrycie młodych brązowych karłów.

Więcej informacji

W roku 2012 mija 50. rocznica utworzenia Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Publikacja naukowa opisująca podczerwone obserwacje Mgławicy Carina
• Witryna internetowa Thomasa Prebischa na temat Mgławicy Carina
• Obserwacje Mgławicy Carina za pomocą APEX/LABOCA
• Rentgenowskie obserwacje tego samego obszaru z Chandra Carina Project
• Zdjęcia VLT 

Kontakt

Thomas Preibisch
University Observatory Munich/Ludwig-Maximilians-University
Munich, Germany
Tel.: +49 89 2180 6016
E-mail: preibisch@usm.uni-muenchen.de

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1208