Komunikat prasowy

Rój sędziwych gwiazd

8 grudnia 2010

Znamy około 150 bogatych kolekcji starych gwiazd, zwanych gromadami kulistymi, które krążą wokół naszej galaktyki Drogi Mlecznej. Strukturę jednej z takich gromad można zobaczyć w niesamowitych szczegółach na nowym zdjęciu obiektu Messier 107, sfotografowanego za pomocą instrumentu Wide Field Image, pracującego na 2,2-metrowym teleskopie w Obserwatorium ESO La Silla w Chile. Badania tych gwiezdnych rojów ujawniły wiele informacji na temat historii naszej Galaktyki i tego w jaki sposób ewoluują gwiazdy.

Gromada kulista Messier 107, znana też jako NGC 6171, jest zwartą i bardzo starą rodziną gwiazd, które leżą w odległości około 21 000 lat świetlnych. Messier 107 o pełna zgiełku metropolia: tysiące gwiazd w gromadach kulistych takich jak ta jest skoncentrowanych w przestrzeni o rozmiarze zaledwie dwadzieścia razy większym niż dystans pomiędzy Słońcem, a jego najbliższą gwiazdową sąsiadką Alfa Centauri. Znaczna liczba tych gwiazd wyewoluowała już do czerwonych olbrzymów, jednego z końcowych etapów życia gwiazd. Obiekty te widoczne są na zdjęciu w kolorze żółtawym.

Gromady kuliste należą do najstarszych obiektów we Wszechświecie. Ponieważ gwiazdy z gromady uformowały się z tego samego obłoku materii międzygwiazdowej prawie w tym samym czasie – zazwyczaj ponad 10 miliardów lat temu – wszystkie są gwiazdami małomasywnymi. Jako reprezentantki „wagi lekkiej” spalają paliwo wodorowe znacznie wolniej niż gwiazdowe „behemoty”. Gromady kuliste uformowały się podczas najwcześniejszych etapów tworzenia się galaktyk, zatem badanie tych obiektów może dać wgląd w to, w jaki sposób ewoluowały galaktyki i wchodzące w ich skład gwiazdy.

Messier 107 stała się celem intensywnych obserwacji, będąc jednym ze 160 pól gwiazdowych wybranych dla przeglądu Pre-FLAMES Survey, wykonanego w okresie od 1999 do 2002 roku za pomocą 2,2-metrowego teleskopu w Obserwatorium ESO La SIlla w Chile. Był to wstępny przegląd, który miał znaleźć gwiazdy odpowiednie do dalszych obserwacji za pomocą spektroskopowego instrumentu FLAMES[1] pracującego na teleskopie VLT. Za pomocą FLAMES można obserwować do 130 obiektów w tym samym czasie, co czyni go szczególnie użytecznym do spektroskopowych badań gęstych pól gwiazdowych, takich jak gromady kuliste.

M107 nie widać gołym okiem, ale z obserwowaną wielkością gwiazdową około osiem magnitudo w ciemnej okolicy może być łatwo zaobserwowana za pomocą lornetki lub niewielkiego teleskopu. Gromada kulista ma około 13 minut łuku średnicy, co odpowiada około 80 latom świetlnych w jej odległości od nas. Można ją odnaleźć w gwiazdozbiorze Wężownika, na północ od szczypiec Skorpiona. Prawie połowa znanych gromad kulistych Drogi Mlecznej została znaleziona w konstelacjach Strzelca, Skorpiona i Wężownika, w ogólnym kierunku na centrum Drogi Mlecznej. Przyczyną tego jest fakt, że wszystkie mają wydłużone orbity wokół centralnego obszaru i w uśrednieniu największe prawdopodobieństwo ich dostrzeżenia jest właśnie w tym kierunku.

Gromadę Messier 10 odkrył Pierre Machin w kwietniu 1782 roku. Została dodana do listy siedmiu dodatkowych obiektów Messiera, które oryginalnie nie zostały uwzględnione w końcowej wersji katalogu Messiera, opublikowanego rok wcześniej. Niezależnie 12 maja 1793 roku została ponownie odkryta przez Williama Herschela, któremu po raz pierwszy udało się rozdzielić gromadę na gwiazdy. Ostatecznie w 1947 roku gromada weszła w skład katalogu Messiera jako M107, będąc najnowszą gromadą gwiazd dopisaną do tej słynnej listy.

Zdjęcie zostało złożone z ekspozycji wykonanych w filtrach niebieskim, zielonym i podczerwonym, za pomocą Wide Field Camera (WFI) na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w Obserwatorium La Silla w Chile.

Uwagi

[1] Fibre Large Array Multi-Element Spectrograph

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Należy do niego 14 krajów: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz teleskop VISTA, największy na świecie instrument do przeglądów nieba. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 42-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1048