Zdjęcie tygodnia

20 marca 2017: To zdjęcie, wykonane prze teleskop ALMA w Chile, ukazuje świecący pył w środku protoklastra NGC 6334I. Dzięki badaniu tej formującej gwizdy chmury w Mgławicy Kocia Łapa (NGC 6334) przez teleskop ALMA i SMA na Hawajach astronomowie mogli ujrzeć dramatyczne wydarzenie, które przemieniło "gwiezdny żłobek" w bardzo krótkim czasie. Jest wiadomym, że młode gwizdy formują się wewnątrz protoklastra, kiedy "kieszonki" gazu stają się tak gęste, że zaczynają zapadać się pod wpływem swojej własnej grawitacji. Wraz z upływem czasu, wokół rodzących się gwiazd formują się kręgi pyłu i gazu, które zbierają materiał na ich powierzchni pomagając w rozwoju rzeczonych gwizad. Co ciekawe, to zdjęcie wykonane przez ALMA ukazuje masywną protogwiazdę, głęboko umoszczoną w wypełnionym pyłem "gwiezdnym żłobku", która gwałtownie się rozwija, prawdopodobnie pod wpływem dużej ilości gazu spływającego na jej powierzchnię. Dzięki temu nowemu materiałowi ta protogwizda świeci prawie 100 razy jaśniej niż dotychczas. Odkrycie tego zjawiska potwierdza teorię, według której młoda ...

13 marca 2017: With their spectacular glowing arms, grand spiral galaxies seem to get all the attention — but NGC 6822, a barred irregular dwarf galaxy, proves that regular spirals do not have a monopoly on galactic beauty. Also called Barnard’s galaxy, NGC 6822 is located in the constellation of Sagittarius just 1.6 million light-years away and is brimming with rich star formation regions. This new image is a composite of older observations made with the Wide Field Imager attached to the 2.2-metre MPG/ESO telescope at ESO’s La Silla Observatory and new data collected by the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). The areas observed with ALMA are highlighted in the image and can be seen here in detail. The observations by ALMA reveal the structure of star-forming gas clouds in unprecedented resolution. Observations in our own galaxy have shown that stars form in the dense cores of giant clouds of molecular hydrogen gas, ...

6 marca 2017: Pomimo tego, że obiekt ten wygląda jak wzór muszli plażowej, ta intrygująca spirala jest w rzeczywistości pochodzenia astronomicznego. Teleskop ALMA uchwycił ten wyjątkowy obraz systemu gwiazd podwójnych, w którym dwie gwiazdy - LL Pegasi i jej towarzyszka - są uwięzione w gwiezdnym walcu, orbitując wokół wspólnego punktu grawitacyjnego. Stara gwiazda LL Pegasi ciągle traci swój materiał gazowy, w efekcie czego ewoluuje w mgławicę planetarną. Charakterystyczny spiralny kształt jest śladem pozostawionym przez gwiazdę orbitującą w tym gazie. Spirala rozciąga się na przestrzeni wielu lat świetlnych i obraca się z zaskakującą regularnością. Bazując na danych o tempie ekspansji rzeczonego gazu, astronomowie szacują, że nowa "warstwa" pojawia się co 00 lat - mniej więcej tyle samo czasu ile zajmuje tym gwiazdom ukończenie jednej pełnej orbity wokół siebie. Uwagę na LL Pegasi zwrócono po raz pierwszy około 10 lat temu, kiedy NASA/ESA Teleskop Hubble'a uzyskał zdjęcie prawie idealnej struktury spiralnej. Był to pierwszy znany ...

27 lutego 2017: Three decades ago, astronomers spotted one of the brightest supernovae in more than 400 years. The stellar explosion, SN 1987A, blazed with the power of 100 million suns for several months after its discovery on 23 February 1987. Located in the Large Magellanic Cloud, one of the Milky Way’s satellite galaxies, SN 1987A was the nearest supernova explosion observed in centuries and it quickly became the best studied supernova of all time. Over the last thirty years, detailed follow-up observations with telescopes both in space and on the ground have allowed astronomers to study the death throes of a massive star in unprecedented detail, from star to supernova to supernova remnant, revolutionising our understanding of these explosive events. With its superb sensitivity at millimetre and submillimetre wavelengths, the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) has been exploring previously unstudied aspects of SN 1987A since 2013. Astronomers are using ALMA to observe ...

20 lutego 2017: Wydarzenia wokół Wielkiego Wybuchu były tak kataklizmiczne, że pozostawiły niezatarty ślad w kosmosie. Możemy dzisiaj wykryć te blizny obserwując najstarsze światło we Wszechświecie. Ponieważ powstało prawie 14 miliardów lat temu, światło to — istniejące obecnie jako słabe promieniowanie mikrofalowe i dlatego nazwane kosmicznym mikrofalowym promieniowanie tła (CMB) — rozszerzyło się tak, że przenika cały kosmos, wypełniając do wykrywalnymi fotonami. Promieniowanie tła może być używane do badania kosmosu przez tzw. efekt Suniajewa-Zeldowicza (SZ), po raz pierwszy zaobserwowany 30 lat temu. Kosmiczne promieniowanie tła wykrywamy tutaj na Ziemi gdy wchodzące w jego skład fotony mikrofalowe podróżują do nas przez przestrzeń kosmiczną. W trakcie tej podróży mogą przemieszczać się przez gromady galaktyk zawierające wysokoenergetyczne elektrony. Elektrony te dają fotonom niewielki dodatek energii. Wykrywanie takich "zdopingowanych" fotonów poprzez teleskopy stanowi wyzwanie, ale jest ważne — pomagają one bowiem astronomom w zrozumieniu niektórych fundamentalnych własności Wszechświata, takich jak położenie i rozmieszczenie gęstych gromad galaktyk. Zdjęcie ...

13 lutego 2017: Niebo jest pełne zjawisk optycznych, które mogą przysłonić wyraźny widok kosmosu. Są one frustrującym dla astronomów wyzwaniem, ale dla astrofotografów mogą stanowić prawdziwą ucztę dla oczu! To niezwykłe zdjęcie pokazuje centrum Drogi Mlecznej, które przecina niesamowity blask światła zodiakalnego. Jest ono pełne utworzonych przez pył elementów, które utrudniają naukowe obserwacje, ale wyglądają tak pięknie, że trudno się bardzo nimi przejmować. Na tym zdjęciu centrum Drogi Mlecznej wydaje się być pełne atramentowo-czarnego gazu. W rzeczywistości ciemne, wirujące fragmenty są po prostu brakiem widzialnego światła. Ogromne chmury pyłu blokują światło bardziej odległych gwiazd. Co więcej, tak jak pył może stworzyć iluzję ciemności, tak samo może on stworzyć iluzję światła. To właśnie dzieje się w wypadku fałszywego świtu, rozmytego pasma światła występującego wzdłuż konstelacji zodiakalnych. To zjawisko tworzy się kiedy światło słoneczne zostaje rozproszone przez krąg kosmicznego pyłu otaczającego wewnętrzny Układ Słoneczny. Szczególnie spostrzegawczy obserwatorzy mogą zobaczyć zawiłe struktury leżące w obrębie pasma ...

6 lutego 2017: W odległości ponad 75 milionów lat świetlnych, w konstelacji Virgo (Panna), znajduje się NGC 491 – galaktyka spiralna z raczej wybuchową przeszłością. NGC 491 została odkryta 17 kwietnia 1784 przez Williama Herschela i następnie udokumentowana w Nowym Katalogu Ogólnym (New General Catalogue) Johna Dreyera. Ponad sto lat później, 23 kwietnia 1968, ta galaktyka ponownie zwróciła na siebie uwagę, kiedy w jej obrębie, SN 1968I, powstała Supernowa typu Ia – gwiezdna eksplozja w systemie gwiazd podwójnych. SN1968I miała się później stać nie jedyną supernową tej galaktyki. Dekady później, zapadnięcie grawitacyjne jądra masywnej gwiazdy doprowadziło do powstania supernowej SN 2007c. To spektakularne zdjęcie przedstawiające NGC 4981 nie ukazuje eksplozji supernowych. Jasna gwiazda widoczna na zdjęciu nie należy to tej galaktyki. Została uchwycona przez FORS’a, reduktora promieniowania widzialnego oraz bliskiego nadfioletowego promieniowania i spektrografu niskiej dyspersji, będących częścią Bardzo Dużego Teleskopu ESO (the Very Large Telescope, VLT). FORS jest najbardziej wielofunkcyjnym narzędziem ze ...

30 stycznia 2017: Zdjęcie pokazuje 3,6-metrowy teleskop ESO, połozony w Obserwatorium La Silla w Chile. Nocne niebo nad głową jest zdominowane przez Księżyc, który świeci tak jasno, że w pełni rozświetla scenę. Najbardziej widoczną cechą zdjęcia jest czerwona skała na pierwszym planie. Jest ona oznaczona prehistorycznymi rysunkami — znakami z przeszłości regionu. Wokół La Silla można znaleźć kilka takich rysunków, a ta szczególna skała jest najbogatsza pod tym względem w całej okolicy. Kompletny fotograficzny i topograficzny przegląd rysunków został przeprowadzony w roku 1990. Wyrzeźbione skały zwykle prezentują sceny związane z ludźmi i zwierzętami, a także tajemnicze figury geometryczne. Przypuszcza się, że rysunki pochodzą z kompleksu El Molle —pierwszej kultury w północnym Chile. Geologowie wierzą, że w pierwszym tysiącleciu naszej ery występowało znacznie więcej deszczy niż obecnie, pozwalając fragmentom pustyni Atakama na podtrzymywanie różnych cywilizowanych kultur.

23 stycznia 2017: Widzimy sierp Księżyca wznoszący się nad spokojnym budynkiem Residencia w Obserwatorium Paranal. Na niebie, obok Księżyca, widoczna jest także Wenus - Gwiazda Poranna - a w dalszej odległości także zespół teleskopów ESO, obecnie odpoczywający w ciszy po nocnych obserwacjach. Jest zbyt mała, aby dostrzec to na zdjęciu, ale Wenus ma różne fazy, podobne do faz Księżyca. Widzimy Wenus jako dysk, gdy skrada się z tyłu Słońca (patrząc z Ziemi) — promienie słoneczne docierają do tarczy Wenus, która jest skierowana w stronę Ziemi, a obraz tej pełnej tarczy jest odbijany z powrotem do nas. Faza połowy tarczy występuje, gdy Wenus wyłania się zza Słońca na część orbity, która znajduje się pomiędzy Ziemią, a Słońcem i sukcesywnie coraz mniej powierzchni jest bezpośrednio oświetlonej, gdy patrzymy z Ziemi. Gdy Wenus kontynuuje swój marsz wokół Słońca, tarczy nadal ubywa i zostaje tylko wąski sierp rozświetlony przez Słońca. Aż w końcu Wenus osiąga koniunkcję i ...

16 stycznia 2017: Nie dajcie się zwieść! To nie jest futurystyczny, nowy łazik marsjański — mimo że trudny teren chilijskiej pustyni Atakama z łatwością mógłby zostać pomylony z Marsem. Ten długi na 20 metrów i szeroki na 10 metrów, 28-kołowy pojazd, to transporter ALMA, znany jako Otto, sfotografowany podczas kąpieli pod pięknem Drogi Mlecznej! Ta olbrzymia maszyna została wybudowana w Niemczech. Została specjalnie zaprojektowana do transportu anten ALMA z Operations Support Facility, położonego 2900 metrów nad poziomem morza, w górę na płaskowyż Chajnantor, około 5000 metrów nad poziomem morza, a także do przemieszczenia anten pomiędzy różnymi dostępnymi pozycjami. Otto waży 130 ton i może poruszać się w tempie 12 kilometrów na godzinę, wioząc antenę — z pewnością nie pobije żadnego rekordu prędkości! Na szczęście, prędkości nie jest priorytetem podczas tego delikatnego procesu. Kluczowe są bezpieczeństwo i precyzja. Pomimo swoich rozmiarów i mocy, ta jasnożółta bestia może ustawić antenę z dokładnością do kilku milimetrów, ...

9 stycznia 2017: Najnowszy ESO Astronomy Camp dotyczył zagadnienia widzialnego i ukrytego Wszechświata. ESO i jego Sieć Popularyzacji Nauki współpracowały z organizatorem wydarzeń edukacyjnych, firmą Sterrenlab oraz z Obserwatorium Astronomicznym Autonomicznego Regionu Aosta Valley (OAVdA) w celu zorganizowania czwartego ESO Astronomy Camp dotyczącego Wszechświata wielu zakresów długości fali. Obóz odbył się od 26 grudnia 2016 r. do 1 stycznia 2017 r. w Aosta Valley we Włoszech. W ciągu tygodnia uczestnicy — młodzi entuzjaści astronomii w wieku od 16 do 18 lat, z różnych krajów członkowskich ESO —słuchali prelekcji i brali udział w warsztatach, a nawet w nocnych obserwacjach przy pomocy teleskopów i instrumentów obserwatorium. Dodatkowo odbywały się różne aktywności społeczne, wycieczki, sporty zimowe, tak aby uczynić obóz wydarzeniem, które uczestnicy zapamiętają na długo. Kilka tematów z tegorocznego programu obozu: użycie spektrografu, wykłady prowadzone przez astronomów z ESO i wycieczka do Matterhorn.

2 stycznia 2017: The skies over the Chilean Andes are never boring — not even when a soufflé, billow, flock, scud, or cover of clouds pays a rare visit! This image of the plateau at Chajnantor, 5000 metres above sea level, and home to the 66 antennas comprising the ALMA Observatory, shows strong winds and thick cloud approaching at sunset, resulting in an amazingly dramatic and fiery scene. ALMA is the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, a state-of-the-art observatory that studies a completely different kind of cloud to those captured here. Astronomers use ALMA to study molecular clouds, vast accumulations of gas and dust, at temperatures only a few tens of degrees above absolute zero. Often these star-forming regions are dark and obscured in visible light, but they shine brightly in the millimetre and submillimetre parts of the spectrum. This moment was captured by ESO Photo Ambassador Babak Tafreshi while he was participating in ...

26 grudnia 2016: Our Solar System formed out of a huge, primordial cloud of gas and dust. The vast majority of that cloud formed the Sun, while the leftover disc of rotating material around it eventually coalesced into the orbiting planets we know — and live on — today. Astronomers can observe similar processes happening around other stars in the cosmos. This splendid Picture of the Week shows a disc of rotating, leftover material surrounding the young star HD 163296. Using the observing power of the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chile, astronomers have been able to discern specific features in the disc, including concentric rings of material surrounding the central star. They were even able to use ALMA to obtain high-resolution measurements of the gas and dust constituents of the disc. With these data they could infer key details of the formation history of this young stellar system. The three gaps ...

19 grudnia 2016: Season’s Greetings on behalf of everyone at the European Southern Observatory! We wish you happy holidays, a great start to the new year, and a fruitful 2017! Links: Christmas card 2016

12 grudnia 2016: This stunning aerial image shows the hills and mountains surrounding ESO’s Paranal Observatory in Chile. From above, the sharp, rocky details of the arid landscape melt away, giving way to textures more akin to softly rippling fabric. The cluster of buildings in the top right of the frame contains both the observatory’s basecamp and the Residencia, where the staff and visitors to Paranal can seek refuge from the harsh desert conditions. The solitary buildings to the left of the main observatory complex house the VISTA survey telescope. This image was taken by Gerhard Hüdepohl, one of ESO’s Photo Ambassadors. He works for ESO as an electronics engineer and has lived in Chile since 1997, where he works at the Very Large Telescope on Cerro Paranal.

5 grudnia 2016: The most massive galaxies in the Universe host supermassive black holes at their centres. These truly colossal black holes chew up surrounding material at astonishing rates, expelling huge amounts of radiation as they do so and glowing as some of the brightest objects in the known Universe! Despite their incredible distances from Earth, the regions surrounding these black holes shine so brightly that their appearance is similar to that of stars in our own galaxy, the Milky Way. Some of these objects, known as quasi-stellar-objects or quasars for short, are useful tools to help us better understand the cosmos. Because they lie so far away, there is plenty of intervening space between our telescopes and a target quasar. This space is not empty; it is filled with intergalactic medium, which mostly comprises clouds of gas — mainly hydrogen and helium, but also with hints of other elements — that absorb ...

28 listopada 2016: The famously dry Atacama Desert may seem like an odd place for the Moon to take a dip — but in this intriguing image, taken by ESO Photo Ambassador Petr Horálek, it appears to do just that! Initially high, the crescent Moon slowly descends through the clear Chilean sky, before hitting the thickest parts of the atmosphere right above the horizon. It was here that a “rare theatre” began, said Horálek. The thin sliver of the Moon was optically distorted into a “weird, snaky shape” as its light passed through layers of different air densities, caused by different pressures, temperatures and humidities. The Moon lost its smooth curves and instead appeared as a rippling and squiggly zig-zag — “as if it were swimming”. The effect of the closely spaced layers in the atmosphere caused different parts of the Moon’s image to be refracted differently as it disappeared below the horizon. ...

21 listopada 2016: As the Sun sets on another day at La Silla, the observatory’s staff members are able to start doing what they do best — observing and exploring the night sky! La Silla was ESO’s first observatory, and remains one of the most productive observatories in the world. This photograph captures the last few rays of sunlight, producing a striking blend of orange, red and yellow close to the horizon. More prominent, however, are the bright star trails streaking and curving through the sky. Each of these trails is formed by the motion of an individual star, captured over a long exposure time. Vehicles also form light trails from their rear headlights as they move, lighting up the network of roads throughout the region. This picture was taken by ESO Photo Ambassador Roger Wesson. To show both twilight and the growing star trails in the same image, Wesson combined 763 different ...

14 listopada 2016: The Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) sits high up on the Chajnantor Plateau in Chile. Construction of ALMA began in 2008, and the array saw first light in 2011. Up to now the astronomers, engineers, and technicians working at the site have had to live in temporary containers located at the facility’s basecamp. They will be pleased to hear that this situation will soon be coming to an end, as construction of the new ALMA Residencia reaches its final stages. Once all of ALMA’s antennas were successfully installed on the plateau, work began on the Residencia in early 2015. Located at the Operations Support Facility (OSF) at an altitude of 3000 metres, it is around 30 kilometres away from and over 2000 metres lower than ALMA, which resides in the Andes mountains at an altitude of 5000 metres. The OSF serves as the main basecamp for ALMA, coordinating all of ...

7 listopada 2016: Astronomers spend their time gazing out into the Universe — and occasionally the Universe seems to peer right back! This image, a composite of data from the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) and the NASA/ESA Hubble Space Telescope, shows a very rare cosmic sight: a pair of interacting galaxies that have taken on an ocular structure. As the name suggests, some types of grazing encounters between galaxies create shapes that resemble the human eye. While galaxy collisions of this type are not uncommon, only a few galaxies with eye-like, or ocular, structures have been observed. The paucity of these features is likely due to their very ephemeral nature — ocular structures like these tend to only last for several tens of millions of years, which is merely the blink of an eye in a galactic lifetime. These two galaxies are named IC 2163 (left) and NGC 2207 (right) — IC ...