Zdjęcie tygodnia

17 kwietnia 2017: So big it could engulf several Earths, Jupiter’s Great Red Spot is a gigantic storm that has been raging for centuries with winds blasting at over 600 kilometres per hour. But it has a rival: astronomers have discovered that Jupiter has a second Great Spot, this time a cold one. In the polar regions of the planet, astronomers using the CRIRES instrument on ESO's Very Large Telescope, along with other facilities, have found a dark spot in the upper atmosphere (below the aurora to the left) about 200 °C cooler than its surroundings. Aptly nicknamed the “Great Cold Spot”, this intriguing feature is comparable in size to the Great Red Spot — 24 000 km across and 12 000 km tall. But data taken over 15 years show that the Great Cold Spot is much more volatile than its slowly-changing cousin. It changes dramatically in shape and size over days ...

10 kwietnia 2017: The skies above ESO’s Paranal Observatory resemble oil on water in this ESO Picture of the Week, as greens, yellows, and blues blend to create an iridescent skyscape. The rocky, barren landscape below evokes an image of an alien world, perfectly complementing the shimmering cosmic display occurring above. The main feature is our beautiful home galaxy, the Milky Way, arching across the Chilean night sky and framing the awestruck observer on the left. The light from billions of stars combines to create the Milky Way’s glow, with huge clouds of dark dust blocking the light here and there and creating the dark and mottled pattern we observe. A natural effect known as airglow is responsible for the swathes of green and orange light that appear to be emanating from the horizon. ESO’s Very Large Telescope can be seen as a speck in the distant background to the right atop Cerro ...

3 kwietnia 2017: Ten obraz ukazuje dyski pyłu okrążające młodą, pojedynczą gwiazdę HD 169142. Teleskop ALMA zobrazował je w wysokej rozdzielczości, dzięki odbieraniu słabych sygnałów z tworzących je milimetrowych ziaren pyłu. Te jaskrawe kręgi to grube warstwy pyłu, oddzielone głębokini przerwami. Przystosowany do badania zimnych gazówn i pyłu systemów takich jak HD 169142, bystre oko ALMA'y ujawinły struktury wielu młodych układów słonecznych posiadających podobne zagłębienia i przerwy. Wiele teorii zostało zaproponowanych, aby wyjaśnić ich istnienie - turbulencje spowodowane MRI (magnetorotational instability) lub łączenie się ziaren pyłu - ale najbardziej prawdopodobne wyjaśnienie to to, że te wyraziste przerwy zostały "wyrzeźbione" przez gigantyczne protoplanety. Podczas formowania się układów słonecznych gaz i pył łączy się, aby utworzyć planety. Następnie, planety te przeprowadzają wiosenne porządki swoich orbit, oczyszczając je z gazu i pyłu i gromadzą pozostałe materiały w dobrze ukształtowane pasy. Głębokie przerwy widoczne na zdjęciu są zgodne z obecnością wielu protoplanet - odkrycie, które zgadza się ...

27 marca 2017: ESO's Very Large Telescope (VLT) looks more like a very small telescope in this image! From this perspective, it is difficult to make out the silhouettes of the VLT’s four 8.2-metre Unit Telescopes, which sit atop Cerro Paranal in the Chilean Atacama Desert. The VLT’s location was very carefully selected. It is vital for the site to be as dry as possible, as water vapour can absorb infrared light and degrade observations. In order to reduce the effects of Earth’s atmosphere as far as possible, the VLT is at 2600 metres above sea level, minimising the amount of atmosphere sitting between it and the stars. Due to its remote location, Paranal manages to be mostly undisturbed and light-free. Even the winding roads that lead through the Atacama Desert to the observation site are dimly lit to avoid unnecessary light pollution. In this image, a trail of stars cuts across the ...

20 marca 2017: To zdjęcie, wykonane prze teleskop ALMA w Chile, ukazuje świecący pył w środku protoklastra NGC 6334I. Dzięki badaniu tej formującej gwizdy chmury w Mgławicy Kocia Łapa (NGC 6334) przez teleskop ALMA i SMA na Hawajach astronomowie mogli ujrzeć dramatyczne wydarzenie, które przemieniło "gwiezdny żłobek" w bardzo krótkim czasie. Jest wiadomym, że młode gwizdy formują się wewnątrz protoklastra, kiedy "kieszonki" gazu stają się tak gęste, że zaczynają zapadać się pod wpływem swojej własnej grawitacji. Wraz z upływem czasu, wokół rodzących się gwiazd formują się kręgi pyłu i gazu, które zbierają materiał na ich powierzchni pomagając w rozwoju rzeczonych gwizad. Co ciekawe, to zdjęcie wykonane przez ALMA ukazuje masywną protogwiazdę, głęboko umoszczoną w wypełnionym pyłem "gwiezdnym żłobku", która gwałtownie się rozwija, prawdopodobnie pod wpływem dużej ilości gazu spływającego na jej powierzchnię. Dzięki temu nowemu materiałowi ta protogwizda świeci prawie 100 razy jaśniej niż dotychczas. Odkrycie tego zjawiska potwierdza teorię, według której młoda ...

13 marca 2017: With their spectacular glowing arms, grand spiral galaxies seem to get all the attention — but NGC 6822, a barred irregular dwarf galaxy, proves that regular spirals do not have a monopoly on galactic beauty. Also called Barnard’s galaxy, NGC 6822 is located in the constellation of Sagittarius just 1.6 million light-years away and is brimming with rich star formation regions. This new image is a composite of older observations made with the Wide Field Imager attached to the 2.2-metre MPG/ESO telescope at ESO’s La Silla Observatory and new data collected by the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). The areas observed with ALMA are highlighted in the image and can be seen here in detail. The observations by ALMA reveal the structure of star-forming gas clouds in unprecedented resolution. Observations in our own galaxy have shown that stars form in the dense cores of giant clouds of molecular hydrogen gas, ...

6 marca 2017: Pomimo tego, że obiekt ten wygląda jak wzór muszli plażowej, ta intrygująca spirala jest w rzeczywistości pochodzenia astronomicznego. Teleskop ALMA uchwycił ten wyjątkowy obraz systemu gwiazd podwójnych, w którym dwie gwiazdy - LL Pegasi i jej towarzyszka - są uwięzione w gwiezdnym walcu, orbitując wokół wspólnego punktu grawitacyjnego. Stara gwiazda LL Pegasi ciągle traci swój materiał gazowy, w efekcie czego ewoluuje w mgławicę planetarną. Charakterystyczny spiralny kształt jest śladem pozostawionym przez gwiazdę orbitującą w tym gazie. Spirala rozciąga się na przestrzeni wielu lat świetlnych i obraca się z zaskakującą regularnością. Bazując na danych o tempie ekspansji rzeczonego gazu, astronomowie szacują, że nowa "warstwa" pojawia się co 00 lat - mniej więcej tyle samo czasu ile zajmuje tym gwiazdom ukończenie jednej pełnej orbity wokół siebie. Uwagę na LL Pegasi zwrócono po raz pierwszy około 10 lat temu, kiedy NASA/ESA Teleskop Hubble'a uzyskał zdjęcie prawie idealnej struktury spiralnej. Był to pierwszy znany ...

27 lutego 2017: Three decades ago, astronomers spotted one of the brightest supernovae in more than 400 years. The stellar explosion, SN 1987A, blazed with the power of 100 million suns for several months after its discovery on 23 February 1987. Located in the Large Magellanic Cloud, one of the Milky Way’s satellite galaxies, SN 1987A was the nearest supernova explosion observed in centuries and it quickly became the best studied supernova of all time. Over the last thirty years, detailed follow-up observations with telescopes both in space and on the ground have allowed astronomers to study the death throes of a massive star in unprecedented detail, from star to supernova to supernova remnant, revolutionising our understanding of these explosive events. With its superb sensitivity at millimetre and submillimetre wavelengths, the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) has been exploring previously unstudied aspects of SN 1987A since 2013. Astronomers are using ALMA to observe ...

20 lutego 2017: Wydarzenia wokół Wielkiego Wybuchu były tak kataklizmiczne, że pozostawiły niezatarty ślad w kosmosie. Możemy dzisiaj wykryć te blizny obserwując najstarsze światło we Wszechświecie. Ponieważ powstało prawie 14 miliardów lat temu, światło to — istniejące obecnie jako słabe promieniowanie mikrofalowe i dlatego nazwane kosmicznym mikrofalowym promieniowanie tła (CMB) — rozszerzyło się tak, że przenika cały kosmos, wypełniając do wykrywalnymi fotonami. Promieniowanie tła może być używane do badania kosmosu przez tzw. efekt Suniajewa-Zeldowicza (SZ), po raz pierwszy zaobserwowany 30 lat temu. Kosmiczne promieniowanie tła wykrywamy tutaj na Ziemi gdy wchodzące w jego skład fotony mikrofalowe podróżują do nas przez przestrzeń kosmiczną. W trakcie tej podróży mogą przemieszczać się przez gromady galaktyk zawierające wysokoenergetyczne elektrony. Elektrony te dają fotonom niewielki dodatek energii. Wykrywanie takich "zdopingowanych" fotonów poprzez teleskopy stanowi wyzwanie, ale jest ważne — pomagają one bowiem astronomom w zrozumieniu niektórych fundamentalnych własności Wszechświata, takich jak położenie i rozmieszczenie gęstych gromad galaktyk. Zdjęcie ...

13 lutego 2017: Niebo jest pełne zjawisk optycznych, które mogą przysłonić wyraźny widok kosmosu. Są one frustrującym dla astronomów wyzwaniem, ale dla astrofotografów mogą stanowić prawdziwą ucztę dla oczu! To niezwykłe zdjęcie pokazuje centrum Drogi Mlecznej, które przecina niesamowity blask światła zodiakalnego. Jest ono pełne utworzonych przez pył elementów, które utrudniają naukowe obserwacje, ale wyglądają tak pięknie, że trudno się bardzo nimi przejmować. Na tym zdjęciu centrum Drogi Mlecznej wydaje się być pełne atramentowo-czarnego gazu. W rzeczywistości ciemne, wirujące fragmenty są po prostu brakiem widzialnego światła. Ogromne chmury pyłu blokują światło bardziej odległych gwiazd. Co więcej, tak jak pył może stworzyć iluzję ciemności, tak samo może on stworzyć iluzję światła. To właśnie dzieje się w wypadku fałszywego świtu, rozmytego pasma światła występującego wzdłuż konstelacji zodiakalnych. To zjawisko tworzy się kiedy światło słoneczne zostaje rozproszone przez krąg kosmicznego pyłu otaczającego wewnętrzny Układ Słoneczny. Szczególnie spostrzegawczy obserwatorzy mogą zobaczyć zawiłe struktury leżące w obrębie pasma ...

6 lutego 2017: W odległości ponad 75 milionów lat świetlnych, w konstelacji Virgo (Panna), znajduje się NGC 491 – galaktyka spiralna z raczej wybuchową przeszłością. NGC 491 została odkryta 17 kwietnia 1784 przez Williama Herschela i następnie udokumentowana w Nowym Katalogu Ogólnym (New General Catalogue) Johna Dreyera. Ponad sto lat później, 23 kwietnia 1968, ta galaktyka ponownie zwróciła na siebie uwagę, kiedy w jej obrębie, SN 1968I, powstała Supernowa typu Ia – gwiezdna eksplozja w systemie gwiazd podwójnych. SN1968I miała się później stać nie jedyną supernową tej galaktyki. Dekady później, zapadnięcie grawitacyjne jądra masywnej gwiazdy doprowadziło do powstania supernowej SN 2007c. To spektakularne zdjęcie przedstawiające NGC 4981 nie ukazuje eksplozji supernowych. Jasna gwiazda widoczna na zdjęciu nie należy to tej galaktyki. Została uchwycona przez FORS’a, reduktora promieniowania widzialnego oraz bliskiego nadfioletowego promieniowania i spektrografu niskiej dyspersji, będących częścią Bardzo Dużego Teleskopu ESO (the Very Large Telescope, VLT). FORS jest najbardziej wielofunkcyjnym narzędziem ze ...

30 stycznia 2017: Zdjęcie pokazuje 3,6-metrowy teleskop ESO, połozony w Obserwatorium La Silla w Chile. Nocne niebo nad głową jest zdominowane przez Księżyc, który świeci tak jasno, że w pełni rozświetla scenę. Najbardziej widoczną cechą zdjęcia jest czerwona skała na pierwszym planie. Jest ona oznaczona prehistorycznymi rysunkami — znakami z przeszłości regionu. Wokół La Silla można znaleźć kilka takich rysunków, a ta szczególna skała jest najbogatsza pod tym względem w całej okolicy. Kompletny fotograficzny i topograficzny przegląd rysunków został przeprowadzony w roku 1990. Wyrzeźbione skały zwykle prezentują sceny związane z ludźmi i zwierzętami, a także tajemnicze figury geometryczne. Przypuszcza się, że rysunki pochodzą z kompleksu El Molle —pierwszej kultury w północnym Chile. Geologowie wierzą, że w pierwszym tysiącleciu naszej ery występowało znacznie więcej deszczy niż obecnie, pozwalając fragmentom pustyni Atakama na podtrzymywanie różnych cywilizowanych kultur.

23 stycznia 2017: Widzimy sierp Księżyca wznoszący się nad spokojnym budynkiem Residencia w Obserwatorium Paranal. Na niebie, obok Księżyca, widoczna jest także Wenus - Gwiazda Poranna - a w dalszej odległości także zespół teleskopów ESO, obecnie odpoczywający w ciszy po nocnych obserwacjach. Jest zbyt mała, aby dostrzec to na zdjęciu, ale Wenus ma różne fazy, podobne do faz Księżyca. Widzimy Wenus jako dysk, gdy skrada się z tyłu Słońca (patrząc z Ziemi) — promienie słoneczne docierają do tarczy Wenus, która jest skierowana w stronę Ziemi, a obraz tej pełnej tarczy jest odbijany z powrotem do nas. Faza połowy tarczy występuje, gdy Wenus wyłania się zza Słońca na część orbity, która znajduje się pomiędzy Ziemią, a Słońcem i sukcesywnie coraz mniej powierzchni jest bezpośrednio oświetlonej, gdy patrzymy z Ziemi. Gdy Wenus kontynuuje swój marsz wokół Słońca, tarczy nadal ubywa i zostaje tylko wąski sierp rozświetlony przez Słońca. Aż w końcu Wenus osiąga koniunkcję i ...

16 stycznia 2017: Nie dajcie się zwieść! To nie jest futurystyczny, nowy łazik marsjański — mimo że trudny teren chilijskiej pustyni Atakama z łatwością mógłby zostać pomylony z Marsem. Ten długi na 20 metrów i szeroki na 10 metrów, 28-kołowy pojazd, to transporter ALMA, znany jako Otto, sfotografowany podczas kąpieli pod pięknem Drogi Mlecznej! Ta olbrzymia maszyna została wybudowana w Niemczech. Została specjalnie zaprojektowana do transportu anten ALMA z Operations Support Facility, położonego 2900 metrów nad poziomem morza, w górę na płaskowyż Chajnantor, około 5000 metrów nad poziomem morza, a także do przemieszczenia anten pomiędzy różnymi dostępnymi pozycjami. Otto waży 130 ton i może poruszać się w tempie 12 kilometrów na godzinę, wioząc antenę — z pewnością nie pobije żadnego rekordu prędkości! Na szczęście, prędkości nie jest priorytetem podczas tego delikatnego procesu. Kluczowe są bezpieczeństwo i precyzja. Pomimo swoich rozmiarów i mocy, ta jasnożółta bestia może ustawić antenę z dokładnością do kilku milimetrów, ...

9 stycznia 2017: Najnowszy ESO Astronomy Camp dotyczył zagadnienia widzialnego i ukrytego Wszechświata. ESO i jego Sieć Popularyzacji Nauki współpracowały z organizatorem wydarzeń edukacyjnych, firmą Sterrenlab oraz z Obserwatorium Astronomicznym Autonomicznego Regionu Aosta Valley (OAVdA) w celu zorganizowania czwartego ESO Astronomy Camp dotyczącego Wszechświata wielu zakresów długości fali. Obóz odbył się od 26 grudnia 2016 r. do 1 stycznia 2017 r. w Aosta Valley we Włoszech. W ciągu tygodnia uczestnicy — młodzi entuzjaści astronomii w wieku od 16 do 18 lat, z różnych krajów członkowskich ESO —słuchali prelekcji i brali udział w warsztatach, a nawet w nocnych obserwacjach przy pomocy teleskopów i instrumentów obserwatorium. Dodatkowo odbywały się różne aktywności społeczne, wycieczki, sporty zimowe, tak aby uczynić obóz wydarzeniem, które uczestnicy zapamiętają na długo. Kilka tematów z tegorocznego programu obozu: użycie spektrografu, wykłady prowadzone przez astronomów z ESO i wycieczka do Matterhorn.

2 stycznia 2017: The skies over the Chilean Andes are never boring — not even when a soufflé, billow, flock, scud, or cover of clouds pays a rare visit! This image of the plateau at Chajnantor, 5000 metres above sea level, and home to the 66 antennas comprising the ALMA Observatory, shows strong winds and thick cloud approaching at sunset, resulting in an amazingly dramatic and fiery scene. ALMA is the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, a state-of-the-art observatory that studies a completely different kind of cloud to those captured here. Astronomers use ALMA to study molecular clouds, vast accumulations of gas and dust, at temperatures only a few tens of degrees above absolute zero. Often these star-forming regions are dark and obscured in visible light, but they shine brightly in the millimetre and submillimetre parts of the spectrum. This moment was captured by ESO Photo Ambassador Babak Tafreshi while he was participating in ...

26 grudnia 2016: Our Solar System formed out of a huge, primordial cloud of gas and dust. The vast majority of that cloud formed the Sun, while the leftover disc of rotating material around it eventually coalesced into the orbiting planets we know — and live on — today. Astronomers can observe similar processes happening around other stars in the cosmos. This splendid Picture of the Week shows a disc of rotating, leftover material surrounding the young star HD 163296. Using the observing power of the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chile, astronomers have been able to discern specific features in the disc, including concentric rings of material surrounding the central star. They were even able to use ALMA to obtain high-resolution measurements of the gas and dust constituents of the disc. With these data they could infer key details of the formation history of this young stellar system. The three gaps ...

19 grudnia 2016: Season’s Greetings on behalf of everyone at the European Southern Observatory! We wish you happy holidays, a great start to the new year, and a fruitful 2017! Links: Christmas card 2016

12 grudnia 2016: This stunning aerial image shows the hills and mountains surrounding ESO’s Paranal Observatory in Chile. From above, the sharp, rocky details of the arid landscape melt away, giving way to textures more akin to softly rippling fabric. The cluster of buildings in the top right of the frame contains both the observatory’s basecamp and the Residencia, where the staff and visitors to Paranal can seek refuge from the harsh desert conditions. The solitary buildings to the left of the main observatory complex house the VISTA survey telescope. This image was taken by Gerhard Hüdepohl, one of ESO’s Photo Ambassadors. He works for ESO as an electronics engineer and has lived in Chile since 1997, where he works at the Very Large Telescope on Cerro Paranal.

5 grudnia 2016: The most massive galaxies in the Universe host supermassive black holes at their centres. These truly colossal black holes chew up surrounding material at astonishing rates, expelling huge amounts of radiation as they do so and glowing as some of the brightest objects in the known Universe! Despite their incredible distances from Earth, the regions surrounding these black holes shine so brightly that their appearance is similar to that of stars in our own galaxy, the Milky Way. Some of these objects, known as quasi-stellar-objects or quasars for short, are useful tools to help us better understand the cosmos. Because they lie so far away, there is plenty of intervening space between our telescopes and a target quasar. This space is not empty; it is filled with intergalactic medium, which mostly comprises clouds of gas — mainly hydrogen and helium, but also with hints of other elements — that absorb ...