Persberichten

15 juli 2015: Een internationaal team van astronomen heeft met behulp van de 3,6-meter ESO-telescoop een planeet opgespoord die niet alleen veel op Jupiter lijkt, maar ook op dezelfde afstand om een zonachtige ster draait. Volgens de huidige theorieën geven planeten met massa’s als die van Jupiter vorm aan de planetenstelsels waar zij deel van uitmaken. Het feit dat een planeet met een Jupiterachtige massa en omloopbaan om HIP 11915 draait, opent de mogelijkheid dat het planetenstelsel rond deze zonachtige ster op ons eigen zonnestelsel lijkt. HIP 11915 is ongeveer even oud als de zon en bovendien wijst haar zonachtige samenstelling erop dat er dichter bij de ster rotsachtige planeten zouden kunnen bestaan.

9 juli 2015: Een internationaal team van astronomen onder Nederlandse leiding heeft de eerste resultaten gepubliceerd van een grote nieuwe zoektocht naar donkere materie. Daarvoor gebruikten de onderzoekers de VLT Survey Telescoop (VST) van ESO op het Paranal Observatorium in Chili. Met die telescoop kunnen de astronomen onderzoek doen aan donkere materie, aan de structuur van sterrenstelselhalo's en aan de evolutie van sterrenstelsel en clusters van sterrenstelsels.

8 juli 2015: Waarnemingen vanaf de ESO-sterrenwachten op La Silla en Paranal in Chili hebben voor het eerst het verband aangetoond tussen een zeer langdurige gammaflits en een ongewoon heldere supernova-explosie. De waarnemingen laten zien dat de supernova zijn energie niet ontleende aan radioactief verval, zoals verwacht, maar aan de geleidelijk zwakker wordende supersterke magnetische velden rond een exotisch object: een magnetar. De resultaten zullen op 9 juli 2015 in het tijdschrift Nature verschijnen.

1 juli 2015: Dit oogstrelende beeld van een verzameling van kleurrijke sterren en gaswolken is vastgelegd met de Wide Field Imager (WFI), een camera van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili). Het gaat om een open sterrenhoop die bekendstaat als NGC 2367, een jonge groep sterren in het hart van een enorme, oude structuur aan de rand van de Melkweg.

25 juni 2015: Nieuwe waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope hebben uitgewezen dat het elliptische reuzenstelsel Messier 87 in de loop van de afgelopen miljard jaar een compleet middelgroot sterrenstelsel heeft opgeslokt. Een team van astronomen heeft voor het eerst duidelijk bewijs voor deze gebeurtenis kunnen vinden, door de bewegingen van 300 gloeiende planetaire nevels in kaart te brengen. Ook is licht van het compleet uiteengerukte slachtoffer gedetecteerd.

17 juni 2015: Astronomen hebben, met behulp van ESO’s Very Large Telescope, het verreweg helderste sterrenstelsel ontdekt dat tot nu toe in het vroege heelal is aangetroffen. Ook hebben ze sterk bewijs gevonden dat het stelsel sterren van de eerste generatie bevat. Deze zware, heldere en voorheen zuiver theoretische objecten hebben de eerste zware elementen in de kosmische geschiedenis geproduceerd – de elementen die nodig waren voor de vorming van de ons omringende sterren, de planeten die daaromheen draaien en het leven zoals wij dat kennen. Het nu ontdekte sterrenstelsel, dat de aanduiding CR7 heeft gekregen, is drie keer helderder dan het helderste verre sterrenstelsel dat tot nu toe bekend was.

10 juni 2015: Enkele van de scherpste foto’s die ooit met ESO’s Very Large Telescope zijn gemaakt, laten een oude ster zien die bezig lijkt om een vlindervormige planetaire nevel uit te stoten. Deze waarnemingen van de rode reuzenster L2 Puppis, gedaan met de ZIMPOL-camera van het pas geïnstalleerde SPHERE-instrument, tonen ook duidelijk een nabije stellaire begeleider. De eindstadia van sterren stellen astronomen nog steeds voor tal van raadsels, en het ontstaan van zulke bipolaire nevels, met hun complexe en aantrekkelijke zandlopervormen, al helemaal.

8 juni 2015: ALMA’s Long Baseline Campaign heeft een spectaculair detailrijke opname opgeleverd van een ver sterrenstelsel. De foto toont een ‘gravitationeel vergroot’ beeld van de stervormingsgebieden in het stelsel. Nooit eerder zijn zulke stellaire kraamkamers in zo’n ver sterrenstelsel zo duidelijk in beeld gebracht. De nieuwe waarnemingen zijn vele malen detailrijker dan de opnamen die met de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA zijn gemaakt. Het sterrvormingsgebieden zijn een soort grote versie van de bekende Orionnevel.

27 mei 2015: In het helderste gedeelte van deze gloeiende nevel, die RCW 34 wordt genoemd, wordt gas sterk verhit door jonge sterren. Dit uitdijende gas baant zich vervolgens een weg door het koelere gas in de omgeving. Eenmaal aangekomen bij de rand van de gaswolk, stroomt het met kracht de lege ruimte in, zoals de inhoud van een pas ontkurkte fles champagne – een proces dat ‘champagnevloed’ wordt genoemd. Maar het jonge stervormingsgebied RCW 34 heeft meer te bieden: binnen de gaswolk lijken zich verschillende episoden van stervorming te hebben afgespeeld.

20 mei 2015: Astronomen hebben, met behulp van ESO’s Very Large Telescope in Chili, de meest gedetailleerde opname ooit gemaakt van de Medusanevel. Toen de ster in het hart van deze nevel aan zijn pensioen begon, blies hij zijn buitenlagen de ruimte in. Daarbij is deze kleurrijke nevel ontstaan. De foto geeft een indruk van het uiteindelijke lot van de zon, die ook in een object van dit type zal veranderen.

13 mei 2015: Bij waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope in Chili is een nieuwe klasse van ‘donkere’ bolvormige sterrenhopen ontdekt rond het reusachtige sterrenstelsel Centaurus A. Deze geheimzinnige objecten lijken op normale sterrenhopen, maar hebben veel meer massa en herbergen ofwel veel donkere materie of bevatten zware zwarte gaten. Geen van beide was verwacht, en een verklaring ontbreekt nog.

30 april 2015: Astronomen hebben voor het eerst een compleet 3D-beeld geconstrueerd van de beroemde Pillars of Creation ('Pilaren van creatie') in de Adelaarsnevel, Messier 16. Ze deden dat met het MUSE instrument op ESO’s Very Large Telescope (VLT). De nieuwe beelden laten zien hoe de verschillende pilaren van stof zich ten opzichte van elkaar bevinden. De beelden onthullen veel nieuwe details inclusief een nog niet eerder waargenomen jet die uit een jonge ster komt. De stoffige Pilaren van creatie zijn gevormd door intense straling en sterrenwinden van de heldere sterren uit het cluster. De pilaren zullen over ongeveer drie miljoen jaar verdwenen zijn.

22 april 2015: Astronomen hebben, met behulp van de HARPS ‘planetenjager’ van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili, voor het eerst het spectrum gedetecteerd van zichtbaar licht dat door een exoplaneet werd weerkaatst. De waarnemingen hebben nieuwe informatie opgeleverd over het beroemde object 51 Pegasi b – de eerste exoplaneet die bij een normale ster is ontdekt. Het resultaat belooft veel voor de toekomst van de gebruikte techniek, met name nu er een nieuwe generatie van instrumenten, zoals het VLT-instrument ESPRESSO, en telescopen, zoals de E-ELT, op komst is.

16 april 2015: Astronomen hebben voor het eerst laten zien hoe de stervorming in ‘dode’ sterrenstelsels miljarden jaren geleden sputterend ten einde kwam. Met behulp van ESO’s Very Large Telescope en de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA hebben zij ontdekt dat er in de buitendelen van deze stelsels nog steeds sterren werden geproduceerd, maar in de binnendelen niet meer. Het stilvallen van de sterproductie lijkt dus in de kern te zijn begonnen en heeft zich vervolgens naar buiten toe verspreid. Deze resultaten zullen op 17 april 2015 in het tijdschrift Science worden gepubliceerd.

16 april 2015: De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) heeft een extreem sterk magnetisch veld ontdekt in de nabijheid van de ‘waarnemingshorizon’ van een superzwaar zwart gat. Het veld is sterker dan alle magnetische velden die tot nu toe in de kern van een sterrenstelsel zijn waargenomen. De nieuwe waarneming geeft astronomen inzicht in de structuur en vorming van de kolossale bewoners van deze kernen en in de beide ‘jets’ van plasma die vaak aan hun polen ontspringen. De resultaten verschijnen op 17 april 2015 in het tijdschrift Science.

15 april 2015: Mogelijk is voor het eerst waargenomen hoe donkere materie, anders dan via de zwaartekracht, andere donkere materie beïnvloedt. Waarnemingen van botsende sterrenstelsels, verricht met ESO’s Very Large Telescope en de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA, hebben de eerste intrigerende aanwijzingen opgeleverd over de aard van deze mysterieuze component van het heelal.

8 april 2015: Voor het eerst hebben astronomen complexe organische moleculen – de bouwstenen van het leven – gedetecteerd in de protoplanetaire schijf rond een jonge ster. De ontdekking, gedaan met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), bevestigt opnieuw dat de omstandigheden waaruit aarde en zon zijn voortgekomen niet uniek zijn in het heelal. De resultaten worden op 9 april 2015 gepubliceerd in het tijdschrift Nature.

26 maart 2015: De beste waarnemingen tot nu toe van de stofrijke gaswolk G2 bevestigen dat hij zijn kleinste afstand tot het superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg in mei 2014 is gepasseerd, en die gebeurtenis heeft overleeft. Het nieuwe resultaat van ESO’s Very Large Telescope laat zien dat het object niet erg is uitgerekt en nog steeds heel compact is. Waarschijnlijk is het een jonge ster met een zware kern, die bezig is om materie uit zijn omgeving aan te trekken. Het zwarte gat zelf heeft nog geen verhoogde activiteit vertoont.

23 maart 2015: Nieuwe waarnemingen met APEX en andere telescopen laten zien dat de ster die Europese astronomen in 1670 aan de hemel zagen verschijnen geen nova was, maar een veel zeldzamer, heftiger verschijnsel: een stellaire botsing. De gebeurtenis was spectaculair genoeg om waarneembaar te zijn met het blote oog, maar de sporen die deze achterliet waren heel vaag. Pas na een zorgvuldige analyse met behulp van submillimetertelescopen kon het 340 jaar oude raadsel worden opgelost. Het resultaat wordt op 23 maart 2015 online gepubliceerd in het tijdschrift Nature.

11 maart 2015: Dit spectaculaire landschap in het zuidelijke sterrenbeeld Altaar bevat een schat aan hemelobjecten. In het gebied, dat ongeveer 4000 lichtjaar van de aarde is verwijderd, zijn tal van sterrenhopen, emissienevels, actieve stervormingsgebieden en andere kosmische juwelen te vinden. Deze schitterende nieuwe foto, verkregen met de VLT Survey Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal (Chili), is de meest detailrijke opname die tot nu toe van dit hemelgebied is gemaakt.