Messier 87, vastgelegd door ESO’s Very Large Telescope

Messier 87 (M87) is een reusachtig elliptisch sterrenstelsel op ongeveer 55 miljoen lichtjaar afstand, dat in het sterrenbeeld Maagd te zien is. Het is al in 1781 ontdekt door Charles Messier, maar pas in de twintigste eeuw werd vastgesteld dat het een sterrenstelsel is. Met tweemaal zoveel massa als ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg, en tien keer zoveel sterren, behoort M87 tot de grootste stelsels in het lokale heelal. Naast een indrukwekkende omvang heeft M87 enkele zeer unieke kenmerken. Zo bevat het stelsel een ongewoon groot aantal bolvormige sterrenhopen: waar onze Melkweg er nog geen 200 bevat, heeft M87 er ongeveer 12.000. Volgens sommige astronomen heeft hij deze van zijn kleinere buurstelsels overgenomen.

Net als andere grote sterrenstelsels heeft M87 een superzwaar zwart gat in zijn centrum. De massa van het zwarte gat in het centrum van een sterrenstelsel hangt samen met de massa van het stelsel als geheel. Het komt dus niet als een verrassing dat het zwarte gat van M87 een van de zwaarste is die we kennen. Dat zwarte gat kan ook een van de meest energierijke kenmerken van het sterrenstelsel verklaren: een relativistische jet van materie die met bijna de snelheid van het licht wordt uitgestoten.

Het zwarte gat van M87 was het onderwerp van baanbrekende waarnemingen met de Event Horizon Telescope. Er waren twee redenen om dit object als het doelwit van de EHT-waarnemingen te kiezen. Hoewel het oplossend vermogen van de EHT ongelooflijk groot is, kent ook hij zijn beperkingen. Omdat zwarte gaten groter zijn naarmate ze meer massa hebben, vormt het centrale zwarte gat van M87 een ongewoon groot doelwit, wat betekent dat het zich gemakkelijker laat afbeelden dan nabijere zwarte gaten van geringere omvang. De andere reden om voor dit object te kiezen is van praktischer aard. M87 staat vanaf de aarde gezien tamelijk dicht bij de hemelevenaar, waardoor hij zowel vanuit grote delen van het noordelijk en zuidelijk halfrond waarneembaar is. Hierdoor kon de EHT dit object met een zo groot mogelijk aantal telescopen waarnemen, wat ten goede komt aan de scherpte van de uiteindelijke foto.

De hier getoonde foto is gemaakt met het FORS2-instrument van ESO’s Very Large Telescope. Dat is gebeurd in het kader van het Cosmic Gems-programma – een initiatief waarbij interessante, intrigerende of visueel aantrekkelijke objecten voor educatieve of publicitaire doeleinden met ESO-telescopen worden gefotografeerd. Dit programma maakt gebruik van ‘telescooptijd’ die niet geschikt is voor wetenschappelijke waarnemingen, en levert – met hulp van FORS2 – adembenemende opnamen op van de meest opvallend objecten aan de nachthemel, zoals deze complexe reflectienevel. Voor het geval de verzamelde gegevens bruikbaar zijn voor toekomstige wetenschappelijke doeleinden, worden deze waarnemingen bewaard en via het wetenschappelijke archief van ESO ter beschikking gesteld van astronomen.