Rozbłyski gamma

Rozbłyski gamma (Gamma-Ray Bursts - GRBs) to błyski wysoko energetycznego promieniowania gamma trwające od poniżej sekundy do kilku minut – mgnienie oka w kosmicznych skalach czasu. Wiadomo, że zdarzają się w olbrzymich odległościach od Ziemi, na krańcach obserwowalnego Wszechświata.

VLT zaobserwował poświatę najodleglejszego znanego błysku gamma. Zmierzone przesunięcie ku czerwieni z = 8,2 oznacza, że światło z tego odległego źródła astronomicznego podróżowało ponad 13 miliardów lat, zanim dotarło do nas. Zostało zatem dostrzeżone w sytuacji gdy Wszechświat miał mniej niż 600 milionów lat, albo mniej niż pięć procent swojego obecnego wieku. Błysk musiał uwolnić w ciągu kilku sekund 300 razy więcej energii niż nasze Słońce w ciągu całego swojego życia, czyli przez ponad 10 miliardów lat. Dlatego błyski gamma są najsilniejszymi eksplozjami we Wszechświecie od czasów Wielkiego Wybuchu. Więcej w komunikacie prasowym eso0917.

Badacze od długiego czasu próbują odkryć naturę tych eksplozji. Obserwacje pokazują, że błyski gamma występują w dwóch typach: krótkotrwałe (krótsze niż kilka sekund) oraz długotrwałe – podejrzewa się, że powodują je dwa różne rodzaje kosmicznych zdarzeń.

W 2003 r. astronomowie używający teleskopów ESO odegrali kluczową rolę w połączeniu długotrwałych rozbłysków z ostatecznymi wybuchami masywnych gwiazd znanych jako "hipernowe". Dzięki śledzeniu efektu eksplozji przez cały miesiąc, pokazali, że światło ma podobne własności do tego z supernowych, które powstają gdy masywna gwiazda wybucha na koniec swojego życia. Więcej w komunikacie prasowym eso0318.

W 2005 r. teleskopy ESO wykryły, po raz pierwszy, światło widzialne następujące po krótkotrwałym rozbłysku. Śledząc to światło przez trzy tygodnie, astronomowie pokazali, że krótkotrwałe rozbłyski - w przeciwieństwie do długotrwałych – nie mogą być powodowane przez hipernowe. Zamiast tego sądzi się, że powodują je gwałtowne mergery gwiazd neutronowych i czarnych dziur. Więcej w komunikacie prasowym eso0541.