Komunikat prasowy

Ognisko w Orionie: ESO prezentuje nowe zdjęcie Mgławicy Płomień

4 stycznia 2022

Na nowym zdjęciu od Europejskiego Obserwatorium Południowego, Orion oferuje spektakularny pokaz sztucznych ogni z okazji Świąt i Nowego Roku. Ale bez obaw, ta kultowa konstelacja nie pali się, ani nie wybuchnie. „Ogień”, który widać na świątecznej pocztówce, to Mgławica Płomień i jej otoczenie zobrazowane na falach radiowych – pokazana fotografia bez wątpienia uzasadnia nazwę mgławicy! Zdjęcie uzyskano przy pomocy Atacama Pathfinder Experiment (APEX), teleskopu, którym zarządza ESO, znajdującego się na płaskowyżu Chajnantor na chilijskiej pustyni Atakama.

Nowo przeprocesowany obraz Mgławicy Płomień, w której widać też mniejszą mgławicę podobną do mgławicy Koński Łeb, jest oparty na obserwacjach, które kilka lat temu przeprowadził były astronom ESO – Thomas Stanke wraz ze swoim zespołem. W ramach chęci przetestowania wówczas niedawno zainstalowanego instrumentu SuperCam na radioteleskopie APEX, skierowali go w kierunku gwiazdozbioru Oriona. „Jak lubią mówić astronomowie, gdy pojawia się nowym teleskop lub instrument, obserwuj Oriona: zawsze trafisz na coś nowego i interesującego do odkrycia!” mówi Stanke. Po kilku latach i wielu obserwacjach później, Stanke i jego zespół uzyskali akceptację do druku w czasopiśmie Astronomy & Astrophysics publikacji przedstawiającej wyniki.

Orion, jeden z najsłynniejszych obszarów na niebie, jest domem olbrzymich obłoków molekularnych, najbliższych względem Słońca. To gigantyczne kosmiczne obiekty złożone główne z wodoru, w których formują się nowe gwiazdy i planety. Obłoki te są umiejscowione od 1300 do 1600 lat świetlnych od nas i obejmują najbardziej aktywny gwiezdny żłobek w sąsiedztwie Układu Słonecznego, a także Mgławicę Płomień, pokazaną na zdjęciu. Ta mgławica „emisyjna” zawiera w swoim centrum gromadę młodych gwiazd, które emitują wysokoenergetyczne promieniowanie, powodując świecenie otaczających gazów.

Mając tak ekscytujący obiekt do badań, zespół nie mógł się rozczarować. Oprócz Mgławicy Płomień i jej otoczenia, Stanke wraz ze współpracownikami mogli podziwiać szeroki zakres innych spektakularnych obiektów. Przykładami są mgławice refleksyjne Messier 78 i NGC 2071 — obłoki międzygwiazdowego gazu i pyłu, o których sądzimy, że odbijają światło pobliskich gwiazd. Naukowcy odkryli nawet jedną nową mgławicę, mały obiekt wyróżniający się swoim prawie idealnie okrągłym wyglądem. Nazwano go Mgławicą Krowa.

Obserwacje zostały przeprowadzone w ramach przeglądu nieba APEX Large CO Heterodyne Orion Legacy Survey (ALCOHOLS), który w obłokach Oriona szuka fal radiowych emitowanych przez tlenek węgla (CO). Wykorzystywanie tej molekuły do próbkowania szerokich obszarów nieba jest podstawowym celem SuperCam, gdyż pozwala astronomom na wykonywania map wielkich obłoków gazowych, w których rodzą się nowe gwiazdy. W przeciwieństwie do tego, co może sugerować „ogień” na zdjęciu, obłoki te są tak naprawdę zimne, z temperaturami typowo zaledwie kilkadziesiąt stopni powyżej zera absolutnego.

Biorąc pod uwagę wiele sekretów, które może ujawnić, ten obszar nieba był w przeszłości skanowany wiele razy na różnych długościach fali. Przy czym każdy rodzaj długości fali odsłania różne, unikalne cechy obłoków molekularnych Oriona. Jednym z przykładów są obserwacje w podczerwieni wykonane należącym do ESO teleskopem Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) w Obserwatorium Paranal w Chile, tworzące spokojne tło zdjęcia Mgławicy Płomień i jej otoczenia. W przeciwieństwie do światła widzialnego, fale podczerwone przechodzą przez grube obłoki międzygwiazdowego pyłu, pozwalając astronomom na dostrzeżenie gwiazd i innych obiektów, które inaczej pozostałyby ukryte.

Tak więc, w świątecznym okresie ESO prezentuje na Nowy Rok spektakularny pokaz fajerwerków na wielu długościach fali w wykonaniu Mgławicy Płomień w Orionie!

Więcej informacji

Wspomniane w niniejszym komunikacie prasowym obserwacje zostały zaprezentowane w artykule przyjętym do druku do Astronomy & Astrophysics.

Skład zespołu badawczego: Th. Stanke (European Southern Observatory, Garching bei München, Niemcy [ESO]), H. G. Arce (Department of Astronomy, Yale University, New Haven, CT, USA), J. Bally (CASA, University of Colorado, Boulder, CO, USA), P. Bergman (Department of Space, Earth and Environment, Chalmers University of Technology, Onsala Space Observatory, Onsala, Szwecja), J. Carpenter (Joint ALMA Observatory, Santiago, Chile [ALMA]), C. J. Davis (National Science Foundation, Alexandria, VA, USA), W. Dent (ALMA), J. Di Francesco (NRC Herzberg Astronomy and Astrophysics, Victoria, BC, Canada [HAA] and Department of Physics and Astronomy, University of Victoria, BC, Canada [UVic]), J. Eislöffel (Thüringer Landessternwarte, Tautenburg, Germany), D. Froebrich (School of Physical Sciences, University of Kent, Canterbury, Wielka Brytania), A. Ginsburg (Department of Astronomy, University of Florida, Gainesville, FL, USA), M. Heyer (Department of Astronomy, University of Massachusetts, Amherst, MA, USA), D. Johnstone (HAA oraz UVic), D. Mardones (Departamento de Astronomía, Universidad de Chile, Santiago, Chile), M. J. McCaughrean (European Space Agency, ESTEC, Noordwijk, Holandia), S. T. Megeath (Department of Physics and Astronomy, University of Toledo, OH, USA), F. Nakamura (National Astronomical Observatory, Tokyo, Japonia), M. D. Smith (Centre for Astrophysics and Planetary Science, School of Physical Sciences, University of Kent, Canterbury, Wielka Brytania), A. Stutz (Departmento de Astronomía, Facultad de Ciencias Físicas y Matemáticas, Universidad de Concepción, Chile), K. Tatematsu (Nobeyama Radio Observatory, National Astronomical Observatory of Japan, National Institutes of Natural Sciences, Nagano, Japonia), C. Walker (Steward Observatory, University of Arizona, Tucson, AZ, US [SO]), J. P. Williams (Institute for Astronomy, University of Hawai‘i at Manoa, HI, USA), H. Zinnecker (Universidad Autonoma de Chile, Santiago, Chile), B. J. Swift (SO), C. Kulesa (SO), B. Peters (SO), B. Duffy (SO), J. Kloosterman (University of Southern Indiana, Evansville, IN, USA), U. A. Yıldız (Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology, Pasadena, CA, USA [JPL]), J. L. Pineda (JPL), C. De Breuck (ESO) oraz Th. Klein (European Southern Observatory, Santiago, Chile).

APEX jest współpracą pomiędzy Max Planck Institute for Radio Astronomy (MPIfR), Onsala Space Observatory (OSO) oraz ESO. Dzialanie APEX na Chajnantor powierzono ESO.

SuperCAM to projekt realizowany przez Steward Observatory Radio Astronomy Laboratory na University of Arizona (USA).

Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) umożliwia naukowcom na odkrywanie tajemnic Wszechświata z korzyścią dla nas wszystkich. Projektujemy, budujemy i zarządzamy światowej klasy obserwatoriami naziemnymi – których astronomowie używają do odpowiadania na ciekawe pytania i szerzenia fascynacji astronomią – a także promujemy międzynarodową współpracę w astronomii. Ustanowione w 1962 roku jako organizacja międzynarodowa, ESO jest wspierane przez 16 krajów członkowskich (Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy), a także Chile jako kraj gospodarz, oraz Australię jako strategicznego partnera. Siedziba ESO, a także jego centrum popularyzacji nauki i planetarium (ESO Supernova) znajdują się w pobliżu Monachium w Niemczech, natomiast chilijska pustynia Atakama – niesamowite miejsce z wyjątkowymi warunkami do obserwacji nieba – jest domem dla naszych teleskopów. ESO zarządza trzema lokalizacjami obserwacyjnymi w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope – Bardzo Duży Teleskop) oraz dwa teleskopy do przeglądów nieba. VISTA pracuje w podczerwieni, VLT Survey Telescope w zakresie widzialnym. W Paranal ESO zarządza także południowym obserwatorium CTA (Cherenkov Telescope Array South) – największym na świecie i najbardziej czułym obserwatorium promieniowania gamma. Wspólnie z międzynarodowymi partnerami ESO zarządza także radioteleskopami APEX i ALMA, które są instrumentami do obserwacji nieba w zakresach milimetrowym i submilimetrowym. Na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, budujemy „największe oko świata na niebo”, czyli Ekstremalnie Wielki Teleskop (Extremely Large Telescope, ELT). Nasza działalność w Chile jest zarządzania z biur ESO w Santiago, gdzie współpracujemy też z chilijskimi partnerami.

Linki

• Publikacja naukowa
• Zdjęcia APEX 
• Dla dziennikarzy: zasubskrybuj, aby otrzymywać w swoim języku nasze komunikaty prasowe z embargo medialnym
• Dla naukowców: masz ciekawy temat? Zgłoś swoje badania!

Kontakt

Thomas Stanke
European Southern Observatory
Garching bei München, Germany
E-mail: tstanke049@gmail.com

Bárbara Ferreira
ESO Media Manager
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6670
Tel. kom.: +49 151 241 664 00
E-mail: press@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso2201