Komunikat prasowy

Ulotne chwile czasu

W ramach programu Kosmiczne Klejnoty ESO sfotografowano ostatnie tchnienie umierającej gwiazdy

22 stycznia 2019

Słaby, efemeryczny blask emanujący z mgławicy planetarnej ESO 577-24 utrzyma się tylko przez krótki czas — około 10 000 lat, mgnienie oka w astronomicznych skalach. Bardzo Duży Teleskop (VLT) uchwycił tę powłokę świecącego zjonizowanego gazu – ostatnie tchnienie umierającej gwiazdy, której resztki są widoczne w centrum zdjęcia. Gazowa powłoka mgławicy planetarnej ekspanduje i staje się coraz ciemniejsza, aż w końcu powoli zniknie z pola widzenia.

Na zdjęciu dominuje efemeryczny obłok świecącego gazu rozprzestrzeniający się w kosmosie – mgławica planetarna ESO 577-24 [1]. Mgławica planetarna to pozostałości po umarłej olbrzymiej gwieździe, która odrzuciła swoje zewnętrzne warstwy pozostawiając małego, intensywnie gorącego karła. Ta pozostałość będzie stopniowo ochładzać się i słabnąć, przeżywając swoje dni jako duch niegdyś rozległego czerwonego olbrzyma.

Czerwone olbrzymy to gwiazdy pod koniec swojego życia, które wyczerpały paliwo wodorowe w swoich jądrach i rozpoczęły zapadanie pod wpływem pod miażdżącą siłą grawitacji. Gdy czerwony olbrzym kurczy się, gigantyczne ciśnienie ponownie rozpala jądro gwiazdy, powodując, iż odrzuca one zewnętrzne warstwy w przestrzeń kosmiczną w formie intensywnego wiatru gwiazdowego. Rozżarzone jądro umierającej gwiazdy emituje promieniowanie, które jest wystarczająco silne, aby zjonizować te odrzucone warstwy i spowodować ich świecenie. Efektem jest to, co widzimy jako mgławicę planetarną – ostateczny, przelotny testament dawnej gwiazdy na koniec jej życia [2].

Ta olśniewająca mgławica planetarna została odkryta w ramach przeglądu nieba National Geographic Society — Palomar Observatory Sky Survey w latach 50. i została skatalogowana w Abell Catalogue of Planetary Nebulae w 1966 roku [3]. Znajduje się około 1400 lat świetlnych od Ziemi. Słaby blask ESO 577-24 jest widoczny tylko przez potężne teleskopy. Gwiazdowy karzeł ochładza się, a mgławica kontynuuje ekspandowanie w przestrzeń kosmiczną, powoli znikając z pola widzenia.

Zdjęcie ESO 577-24 uzyskano w ramach Programu Kosmicznych Klejnotow ESO (ESO Cosmic Gems Programme), inicjatywy w ramach której przy pomocy teleskopów ESO tworzone są zdjęcia interesujących, intrygujących lub wizualnie atrakcyjnych obiektów dla celów edukacyjnych i popularyzacji nauki. Program korzysta z czasu teleskopów, który z różnych względów nie może być użyty do obserwacji naukowy, aczkolwiek wszystkie zgromadzone dane są dostępne dla astronomów poprzez Archiwum Naukowe ESO.

Uwagi

[1] Mgławice planetarne zostały po raz pierwszy zaobserwowane przez astronomów w XVIII wieku – słaby blask i kontury wydawały im się zbliżone do planet Układu Słonecznego

[2] Gdy nasze Słońce wyewoluuje do czerwonego olbrzyma, osiągnie czcigodny wiek 10 miliardów lat. Nie ma jednak powodów do paniki – Słońce ma obecnie około 5 miliardów lat.

[3] Obiekty astronomiczne często mają szereg oficjalnych nazw z różnymi oznaczeniami katalogowymi. Formalna nazwa obiektu w Abell Catalogue of Planetary Nebulae to PN A66 36.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Ma 16 krajów członkowskich: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy, dodatkowo Chile jest kraje gospodarzem, a Australia strategicznym partnerem. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop ELT (Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop), który stanie się „największym okiem świata na niebo”.