Komunikat prasowy

ESO świętuje 50 lat osiągania nowych granic w astronomii

5 stycznia 2012

W roku 2012 mija 50. rocznica Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), wiodącej na świecie międzyrządowej organizacji astronomicznej. Rocznicowy rok jest okazją do spojrzenia na historię ESO i świętowania jego naukowych technologicznych osiągnięć, a także do spojrzenia w przyszłość na kolejne ambitne projekty. ESO planuje kilka ciekawych wydarzeń na ten rok.

5 października 1962 roku przedstawiciele pięciu europejskich krajów – Belgii, Francji, Niemiec, Holandii i Szwecji [1] – podpisali w Paryżu Konwencję ESO. Podpisy te oznaczały formalne zobowiązanie ustanowienia Europejskiej Organizacji do Badań Astronomicznych na Półkuli Południowej, dzisiaj powszechnie zwanej Europejskim Obserwatorium Południowym.

“50. rocznica ESO nadchodzi w środku najbardziej ciekawego okresu dla europejskiej i światowej astronomii naziemnej. ESO przeszło długą drogę od swojego powstania w 1962 roku. Pięćdziesiąt lat później, czyli obecnie, organizacja jest liderem w astronomicznej społeczności naukowej jako najbardziej produktywne astronomiczne obserwatorium na świecie.” mówi Tim de Zeeuw, Dyrektor Generalny ESO.

Pierwsze obserwatorium ESO zostało wybudowane na La Silla, wysokiej na 2400 m n.p.m. górze, 600 km na północ od Santiago de Chile. Obserwatorium La Silla jest wyposażone w kilka teleskopów optycznych ze zwierciadłami o średnicach do 3,6 metra. Wśród nich znajduje się Teleskop Nowej Technologii (NTT), który stanowił przełom w inżynierii i projektowaniu teleskopów i był pierwszym na świecie, który posiadał komputerowo kontrolowane zwierciadło główne z optyką aktywną. Technologię tę opracowano w ESO, a obecnie jest stosowana w większości największych na świecie teleskopów. Z kolei 3,6-metrowy Teleskop ESO jest domem najskuteczniejszego na świecie łowcy planet pozasłonecznych, HARPS.

Druga lokalizacją ustanowioną przez ESO było Obserwatorium Paranal, dom sieci Bardzo Dużego Teleskopu (VLT). Operacje naukowe rozpoczęły się w 1999 roku, a dzisiaj VLT jest flagowym instrumentem europejskiej astronomii i wraz z Interferometrem VLT (VLTI) jedynym regularnie użytkowanym wielkim teleskopem interferometrycznym na świecie. W Paranal pracuje także teleskop VISTA, który operuje w podczerwieni i jest największym na świecie teleskopem do przeglądów nieba, podczas gdy Teleskop Przeglądowy VLT (VST) jest największym teleskopem przeznaczonym do wykonywania przeglądów nieba wyłącznie w świetle widzialnym.

Na płaskowyżu Chajnantor w północnym Chile, wspólnie z partnerami z Ameryki Północnej i Azji Wschodniej, ESO buduje rewolucyjny teleskop astronomiczny – ALMA, Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, największy istniejący projekt astronomiczny. ALMA będzie pojedynczym teleskopem złożonym z 66 bardzo precyzyjnych anten, które będą badać bloki budulcowe gwiazd, systemów planetarnych, galaktyk i samego życia. Konstrukcja ALMA zostanie ukończona w 2013 roku, ale wczesne obserwacje naukowe za pomocą częściowej sieci rozpoczęły się w 2011 roku. (eso1137).

ESO planuje obecnie teleskop optyczno-podczerwony klasy 40 metrów, Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (E-ELT), który stanie się „największym okiem świata na niebo”. Wraz z rozpoczęciem pracy na początku kolejnej dekady E-ELT zmierzy się z największymi wyzwaniami naukowymi naszych czasów (eso1150).

Na rok 2012 planowane są różne wydarzenia i publiczne inicjatywy. ESO pragnie zaprosić wszystkich do wzięcia udziału w obchodach, poprzez udział w już zaplanowanych wydarzeniach, jak i aktywne inicjowanych kolejnych imprez.

•    W dniach 3–7 września 2012 r. siedziba ESO będzie gościć sympozjum naukowe na temat planet pozasłonecznych, Układu Słonecznego, formowania się gwiazd i ewolucji gwiazdowej, kosmologii oraz innych zagadnień.
•    W dniu rocznicy, 5 października 2012 r., ESO zorganizuje skoordynowane imprezy publiczne w 15 krajach członkowskich. Przy pomocy Sieci Popularyzacji Nauki ESO oraz Organizacji Partnerskich w Popularyzacji, wydarzenia te będą doskonałym sposobem na kontakt społeczności na poziomie krajowym ze społecznością astronomiczną ESO i jej zapierającymi dech w piersiach obserwatoriami w Chile.
•    11 października 2012 r., Dyrektor Generalny ESO, profesor Tim de Zeeuw, oraz Prezydent Rady, profesor Xavier Barcons, zaproszą Ministrów z Krajów Członkowskich i z Chile, Radę ESO, przedstawicieli komitetów ESO, byłych Dyrektorów Generalnych ESO, uznanych astronomów i inne osoby, które odgrywały kluczowe role w ESO, na rocznicową galę, która będzie miała miejsce w Monachium.
•    W trakcie roku w wybranych miejscach w Krajach Członkowskich będzie pokazywana wystawa rocznicowa. Zainteresowane instytucje mogą aplikować o goszczenie wystawy kontaktując się na poniżej podane adresy.
•    W dniu rocznicy opublikowany zostanie film dokumentalny, razem z ilustrowanym wydawnictwem podsumowującym. Film zostanie także opublikowany w ramach serii podcastów ESOcast. Książka Adriaana Blaauwa “Wczesna historia ESO” (“ESO’s Early History”), będzie kontynuowana kolejną książką historyczną napisaną przez Clausa Madsena, aby uzupełnić 50 lat historii ESO.
•    Pierwsze Zdjęcie Tygodnia (Picture of the Week) w każdym miesiącu 2012 roku będzie dotyczyć specjalnej tematyki Kiedyś i teraz, prezentując lokalizacje ESO tak jak wyglądały w przeszłości i jak prezentują się dzisiaj.
•    Dla tych, którzy byli świadkami historycznej podróży ESO od wewnątrz, zarówno jako pracownicy, jak i po prostu jako odwiedzający nasze obserwatoria, poszerzyliśmy grupę Flickr Twoje Zdjęcia ESO (Your ESO Pictures), na której można zamieszczać historyczne zdjęcia. Prosimy o podzielenie się swoimi fotograficznymi wspomnieniami na temat ESO ze wszystkimi, umieszczając te „pocztówki z przeszłości” na wspomnianej grupie (ann12001).
•    Aby zaznaczyć rocznicę, przygotowano także kilka pamiątkowych gadżetów w ESOshop.
•    Można też wysłać rocznicowe wiadomości do ESO na Facebookowej Stronie ESO lub na Twitterze @ESO za pomocą hashtagu #ESO50years.

“Czekam na kolejne 50 lat ESO, które z pewnością będzie stanowić przełomową naukę wykraczającą poza naszą wyobraźnię, dzięki VLT, VLTI, ALMA oraz E-ELT i przyszłych flagowych projektach. To dzięki oddaniu, pasji i profesjonalizmowi pracowników ESO, organizacja jest dzisiaj wiodącą w naziemnej astronomii. Szczęśliwej 50. rocznicy dla każdego!” życzy Tim de Zeeuw.

Uwagi

[1] Ściślej mówiąc było sześć krajów, ponieważ Wielka Brytania także podpisała konwencję. Kraj ten jednak potem zrezygnował i przystąpił do ESO w rok 2002 jako 10. Kraj Członkowski.

Więcej informacji

W roku 2012 mija 50. rocznica utworzenia Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) jest międzynarodowym urządzeniem astronomicznym, które powstaje w partnerstwie pomiędzy Europą, Ameryką Północną i Azją Wschodnia, we współpracy z Chile. ALMA jest finansowana w Europie przez Europejskie obserwatorium Południowe (ESO), w Ameryce Północnej przez U.S. National Science Foundation (NSF), we współpracy z National Research Council of Canada (NRC) oraz National Science Council of Taiwan (NSC), a w Azji Wschodniej przez National Institutes of Natural Sciences (NINS), we współpracy z Academia Sinica na Tajwanie. Konstrukcja i operowanie ALMA w imieniu Europy jest kierowane przez ESO, w imieniu Ameryki Północnej przez National Radio Astronomy Observatory (NRAO), zarządzane przez Associated Universities, Inc. (AUI), a w imieniu Azji Wschodniej przez National Astronomical Observatory of Japan (NAOJ). Joint ALMA Obsservatory (JAO) umożliwia wspólne kierowanie i zarządzanie konstrukcją, testowaniem i operowaniem ALMA.

Linki

• Witryna 50. rocznicy ESO
• Oś czasu dla ESO
• Naukowe sympozjum z okazji 50. rocznicy ESO
• Gadżety z okazji 50. rocznicy ESO
• Grupa ESO Flickr
• 50. rocznica ESO na Twitterze

Kontakt

Lars Lindberg Christensen
Head, ESO education and Public Outreach Department
Garching, Germany
Tel.: +49-89-3200-6761
Tel. kom.: +49-173-3872-621
E-mail: lars@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych