Komunikaty prasowe

17 grudnia 2024: Międzynarodowy zespół badawczy wykrył gwiazdę podwójną krążącą blisko supermasywnej czarnej dziury w centrum naszej galaktyki, zwanej Sagittarius A*. Po raz pierwszy znaleziono gwiezdną parę w otoczeniu supermasywnej czarnej dziury. Odkrycie, bazujące na danych zebranych przez Bardzo Duży Teleskop (VLT) należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), pomoże nam w zrozumieniu, jak gwiazdy są w stanie przetrwać w środowisko o ekstremalnej grawitacji i może przetrzeć szlaki do detekcji planety w pobliżu Sagittarius A*.

21 listopada 2024: „Po raz pierwszy udało nam się uzyskać zbliżenie na umierającą gwiazdę w galaktyce poza naszą własną Drogą Mleczną”, mówi Keiichi Ohnaka, astrofizyk z Universidad Andrés Bello w Chile. Gwiazda WOH G64, położona oszałamiające 160 000 lat świetlnych od nas, została sfotografowana dzięki niesamowitej ostrości oferowanej przez Interferometr Bardzo Dużego Teleskopu (VLBI) należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). Nowe obserwacje ujawniają, że gwiazda wyrzuca gaz i pył w ostatnich stadiach zanim stanie się supernową.

31 października 2024: Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) prezentuje na Halloween upiorny obraz ciemnej mgławicy, która tworzy iluzję sylwetki przypominającej wilka na kolorowym kosmicznym tle. Odpowiednio nazwana Mgławicą Ciemnego Wilka, została uchwycona na obrazie o 283 milionach pikseli przez VLT Survey Telescope (VST) w należącym do ESO Obserwatorium Paranal w Chile.

7 października 2024: Naukowcy odkryli najodleglejszą galaktykę podobną do Drogi Mlecznej. Nazwana REBELS-25, jest galaktyką z dyskiem i wydaje się być równie uporządkowana jak dzisiejsze galaktyki, pomimo iż widzimy ją w stanie z czasów, w których Wszechświat miał zaledwie 700 milionów lat. Jest to zaskakujące, gdyż zgodnie z obecnym zrozumieniem powstawania galaktyk, takie wczesne galaktyki powinny wyglądać bardziej chaotycznie. Rotacja i struktura REBELS-25 zostały zbadane przy pomocy Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), w której Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) jest partnerem.

1 października 2024: Korzystając z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), astronomowie odkryli egzoplanetę krążącą wokół gwiazdy Barnarda, najbliższej względem Słońca pojedynczej gwiazdy. Nowo odkryta planeta ma masę co najmniej połowy masy Wenus, a rok na niej trwa zaledwie nieco więcej niż trzy ziemskie dni. Obserwacje sugerują także, że mogą istnieć trzy dodatkowe kandydatki na planety, na różnych orbitach wokół gwiazdy.

26 września 2024: Astronomowie opublikowali gigantyczną podczerwoną mapę Drogi Mlecznej, zawierającą ponad 1,5 miliarda obiektów – najbardziej szczegółową w historii. Korzystając z teleskopu VISTA, należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), zespół monitorował centralne obszary naszej Galaktyki przez ponad 13 lat. Z 500 terabajtami danych jest to największy projekt obserwacyjny przeprowadzony na teleskopie ESO.

11 września 2024: Po raz pierwszy astronomowie uzyskali obrazy gwiazdy innej niż Słońce w szczegółach wystarczających do śledzenia ruchów bąbli gazu na jej powierzchni. Obrazy gwiazdy R Doradus otrzymano w lipcu i sierpniu 2023 roku przy pomocy Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), teleskopu należącego m.in. do Europejskiiego Obserwatorium Południowego (ESO). Pokazują gigantyczne, gorące bąble gazu, 75 razy większe niż Słońce, pojawiające się na powierzchni i tonące z powrotem we wnętrzu gwiazdy szybciej niż się spodziewano.

27 sierpnia 2024: Zespół Teleskop Horyzontu Zdarzeń (ang. Event Horizon Telescope, w skrócie EHT) przeprowadził testowe obserwacje przy pomocy Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) i innych teleskopów, które osiągnęły najlepszą rozdzielczość kiedykolwiek osiągniętą z powierzchni Ziemi [1]. Udało się tego dokonać dzięki wykryciu światła od odległych galaktyk na częstotliwości około 345 GHz, co odpowiada długości fali 0,87 mm. Projekt szacuje, że w przyszłości będzie można uzyskiwać obrazy czarnych dziur, które są nawet o 50% bardziej szczegółowe niż do tej pory, umożliwiając lepszą ostrość w obszarze tuż za granicą pobliskiej supermasywnej czarnej dziury. Będzie też można otrzymywać więcej obrazów czarnych dziur niż udało się to do tej pory. Nowe detekcje to część pilotażowego eksperymentu, wyniki opublikowano dzisiaj w „The Astronomical Journal”.

27 czerwca 2024: Ekstremalnie Wielki Teleskop (ELT), należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), będący w trakcie budowy na chilijskiej pustyni Atakama, jest o krok bliżej ukończenia. Niemiecka firma SCHOTT odlała blank dla ostatniego z 949 segmentów zamówionych dla głównego zwierciadła teleskopu (M1). Ze średnicą ponad 39 metrów, M1 będzie zdecydowanie największym zwierciadłem kiedykolwiek zbudowanym dla teleskopu.

18 czerwca 2024: Pod koniec 2019 roku, niczym nie wyróżniająca się wcześniej galaktyka SDSS1335+0728 nagle zaczęła świecić jaśniej niż kiedykolwiek. Aby zrozumieć dlaczego, astronomowie użyli danych z kilku obserwatoriów kosmicznych i naziemnych, w tym z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), sprawdzając, jak zmieniała się jasność galaktyki. W ogłoszonych dzisiaj wynikach badań wyciągnięto wniosek, iż jesteśmy świadkami zmian, których nigdy wcześniej nie widziano w tej galaktyce – prawdopodobnie efekt nagłego obudzenia się masywnej czarnej dziury w jej jądrze.

16 kwietnia 2024: Astronomowie zidentyfikowali najbardziej masywną gwiazdową czarną dziurę w galaktyce Drogi Mlecznej. Dostrzeżono ją dzięki danym z misji Gaia, prowadzonej przez Europejską Agencję Kosmiczną, ponieważ powoduje dziwny chwiejny ruch towarzyszącej jej gwiazdy. Dane z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), oraz z innych obserwatoriów naziemnych, wykorzystano do zweryfikowania masy czarnej dziury. Jest to imponujące 33 razy więcej niż masa Słońca.

11 kwietnia 2024: Gdy astronomowie spojrzeli na gwiezdną parę w sercu oszałamiającego obłoku gazu i pyłu, czekała na nich niespodzianka. Pary gwiazd są zwykle bardzo podobne, jak bliźnięta, ale w HD 148937 jedna gwiazda wydaje się młodsza i – przeciwieństwie do drugiej – magnetyczna. Nowe dane z Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) sugerują, że w systemie były pierwotnie trzy gwiazdy, dopóki dwie z nich nie zderzyły się i połączyły. Gwałtowne zdarzenie utworzyło otaczający obłok i na zawsze zmieniło losy systemu.

27 marca 2024: Nowy obraz z projektu Teleskopu Horyzontu Zdarzeń (ang. Event Horizon Telescope, w skrócie EHT) odkrył silne i zorganizowane pola magnetyczne biegnące po spiralach od brzegu supermasywnej czarnej dziury Sagittarius A* (Sgr A*). Po raz pierwszy zobaczono je w świetle spolaryzowanym. Nowy widok na „potwora” czającego się w sercu Drogi Mlecznej ukazał strukturę pola magnetycznego zaskakująco podobną do tej wokół czarnej dziury w centrum galaktyki M87. Sugeruje to, że silne pola magnetyczne mogą być powszechne u wszystkich czarnych dziur. To podobieństwo wskazuje także na ukryty dżet w Sgr A*. Wyniki badań opublikowano dzisiaj w “The Astrophysical Journal Letters”.

5 marca 2024: W serii badań zespół astronomów rzucił nowe światło na fascynujący i skomplikowany proces powstawania planet. Oszałamiające zdjęcia uzyskane przy pomocy Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w Chile, należącego do ESO, pokazują jeden z największych w historii przeglądów dysków, w których formują się planet. Badania łączą obserwacje ponad 80 młodych gwiazd, wokół których mogą powstawać planety, dając astronomom bogactwo danych i unikalny wgląd w to, jak w różnych rejonach naszej galaktyki rodzą się planety.

29 lutego 2024: Badacze znaleźli parę wodną w dysku wokół młodej gwiazdy odkładnie w miejscu, w którym mogą formować się planety. Woda jest kluczowym składnikiem dla życia na Ziemi. Uważa się też, że odgrywa znaczącą rolę w powstawaniu planet. Jednak do tej pory nie byliśmy w stanie uzyskać map rozmieszczenia wody w stabilnym, chłodnym dysku – rodzaju dysku, które oferuje najbardziej korzystne warunki do powstawania planet wokół gwiazd. Nowe wyniki były możliwe dzięki Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), w której Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) jest partnerem.

26 lutego 2024: Gdy gwiazda taka jak Słońce kończy swoje życie, może pochłonąć otaczające ją planety i planetoidy, które się z nią zrodziły. Korzystając z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w Chile, należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), naukowcy po raz pierwszy odkryli unikalną sygnaturę tego procesu – bliznę odciśniętą na powierzchni białego karła. Wyniki opublikowano dzisiaj w "The Astrophysical Journal Letters".

19 lutego 2024: Przy pomocy Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), astronomowie uzyskali charakterystyki jasnego kwazara. Okazało się, że nie tylko jest najjaśniejszy w swojej kategorii, ale na dodatek jest to obiekt święcący najjaśniej z kiedykolwiek zaobserwowanych. Kwazary to jasne jądra odległych galaktyk zasilane przez supermasywne czarne dziury. Czarna dziura w rekordowym kwazarze zwiększa swoją masę o odpowiednik jednego Słońca dziennie, jest więc najszybciej rosnącą czarną dziurą.

10 stycznia 2024: Astronomowie znaleźli bezpośredni związek pomiędzy wybuchową śmiercią masywnych gwiazd i powstawaniem najbardziej zwartych i tajemniczych obiektów we Wszechświecie: czarnych dziur i gwiazd neutronowych. Dzięki pomocy Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), a także Teleskopu Nowej Technologii (NTT), również z ESO, dwóm zespołom badawczym udało się zaobserwować następstwa wybuchu supernowej w pobliskiej galaktyce, odnajdując dowód na pozostały po tym zagadkowy zwarty obiekt.

21 grudnia 2023: Różne świąteczne tradycje obejmują uczty z indyka, makaronu soba, latkes (rodzaj placków ziemniaczanych) lub Pan de Pascua (rodzaj ciasta), w tym roku Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) przynosi na święta kurczaka. Tzw. Mgławica Biegnący Kurczak to dom wielu młodych gwiazd będących w trakcie powstawania. Niesamowicie szczegółowo ukazuje ją obraz z 1,5-miliardem pikseli uzyskany przez VLT Survey Telescope (VST) w lokalizacji obserwacyjnej Paranal w Chile.

18 grudnia 2023: Budowa Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu (ELT), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), osiągnęła ważny etap. Dostarczono do ESO i wysłano od Chile pierwsze 18 segmentów głównego zwierciadła teleskopu (M1). Gdy dotrą do Chile, zostaną przetransportowane do budynku technicznego (ELT Technical Facility) w Obserwatorium Paranal na pustyni Atakama, gdzie zostaną pokryte specjalną powłoką, w ramach przygotowań do przyszłej instalacji na głównej strukturze teleskopu. M1 nie mogło być fizycznie przygotowane w jednym kawałku. Zamiast tego zawiera 798 indywidualnych segmentów ułożonych w heksagonalny wzór. Wyprodukowane zostaną dodatkowe 133 segmenty, aby ułatwić proces ponownego nanoszenia powłoki w przyszłości. Mając średnicę ponad 39 metrów, ELT będzie największym teleskopem zwierciadlanym na świecie.