Persbericht

Laatste segment van grootste telescoopspiegel ter wereld succesvol gegoten

27 juni 2024

De Extremely Large Telescope (ELT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), die in de Chileense Atacama-woestijn wordt gebouwd, is een stap dichter bij zijn voltooiing. Het Duitse bedrijf SCHOTT heeft met succes de laatste van de 949 segmenten van de hoofdspiegel (M1) van de telescoop gegoten. Met een middellijn van meer dan 39 meter zal M1 verreweg de grootste spiegel zijn die ooit voor een telescoop is vervaardigd.

M1 is te groot om uit één stuk glas te worden gemaakt en zal bestaan uit 798 zeshoekige segmenten, elk ongeveer vijf centimeter dik en anderhalve meter in doorsnee. Tezamen zullen deze tientallen miljoenen keren zoveel licht opvangen als het menselijk oog. Daarnaast zijn nog 133 extra segmenten geproduceerd om het onderhoud en het opnieuw coaten van de segmenten te vergemakkelijken zodra de telescoop operationeel is. Ook ESO heeft achttien reservesegmenten aangeschaft, waarmee het totale aantal op 949 komt.

De blanco M1-segmenten – de voorgevormde onderdelen die later tot spiegelsegmenten worden gepolijst – zijn gemaakt van ZERODUR©, een glas-keramisch materiaal dat door SCHOTT is ontwikkeld en geoptimaliseerd is voor de extreme temperatuurvariaties op de ELT-locatie in de Atacama-woestijn. Dit bedrijf heeft in zijn vestiging in Mainz (Duitsland) ook de blanco vormen van drie andere ELT-spiegels – M2, M3 en M4 – vervaardigd.

‘Wat ESO bij SCHOTT heeft besteld, is meer dan alleen ZERODUR©’, zegt Marc Cayrel, hoofd ELT-Optomechanica bij ESO. ‘In nauwe samenwerking met ESO heeft SCHOTT elke productiestap nauwkeurig afgestemd, zodat het product voldoet aan de zeer hoge eisen van de ELT en deze vaak zelfs overtreft. De uitstekende kwaliteit van de blanco vormen bleef tijdens de massaproductie van meer dan 230 ton van dit uitzonderlijke materiaal behouden. ESO is dan ook zeer dankbaar voor de professionaliteit van de vakkundige teams van SCHOTT, onze vertrouwde partner.’

Thomas Werner, ELT-projectleider bij SCHOTT, zegt: ‘Ons hele team is superblij met de grootste bestelling van ZERODUR® in de geschiedenis van ons bedrijf. Voor dit project hebben we met succes de serieproductie van honderden ZERODUR®-spiegelsubstraten afgerond, terwijl we gewoonlijk maar aan één werken. Het was voor ons allemaal een eer om een rol te mogen spelen in het vormgeven van de toekomst van de sterrenkunde.’

Eenmaal gegoten maken alle segmenten stapsgewijs een internationale reis. Na een langzame afkoelings- en warmtebehandelingsfase wordt het oppervlak van elke blanco vorm bij SCHOTT uiterst nauwkeurig geslepen. Vervolgens worden de segmenten naar het Franse bedrijf Safran Reosc getransporteerd, waar ze stuk voor stuk in een zeshoekige vorm worden gesneden en over het gehele optische oppervlak worden gepolijst met een precisie van 10 nanometer, wat betekent dat de afwijkingen in het oppervlak van de spiegel kleiner zijn dan een duizendste van de breedte van een menselijke haar. Ook betrokken bij het werk aan de M1-segmenten zijn: het Nederlandse bedrijf VDL ETG Projects BV, dat de segmentdragers produceert; het Duits-Franse FAMES-consortium, dat de 4500 nanometer-nauwkeurige sensoren die de relatieve positie van elk segment bewaken heeft ontwikkeld en de productie ervan aan het afronden is; het Duitse bedrijf Physik Instrumente, dat de 2500 actuatoren heeft ontworpen en geproduceerd die het segment met nanometer-nauwkeurigheid kunnen positioneren; en het Deense bedrijf DSV, dat verantwoordelijk is voor het transport van de segmenten naar Chili.

Na het polijsten en assembleren wordt elk M1-segment over de oceaan verscheept naar de ELT Technical Facility van de ESO-sterrenwacht op Paranal in de Atacama-woestijn – een reis van tienduizend kilometer die al door meer dan zeventig M1-elementen is volbracht. Op Paranal, slechts enkele kilometers verwijderd van de ELT, wordt elk segment van een laagje zilver voorzien om het reflecterend te maken, waarna het zorgvuldig wordt opgeslagen totdat de hoofdstructuur van de telescoop klaar is om ze te ontvangen

Als de ELT van de ESO later dit decennium operationeel wordt, zal hij ’s werelds grootste oog op de hemel zijn. Hij zal de grootste astronomische uitdagingen van onze tijd aangaan en nu nog onvoorstelbare ontdekkingen doen.

Meer informatie

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) stelt wetenschappers van over de hele wereld in staat om de geheimen van het heelal te ontdekken, ten bate van iedereen. Wij ontwerpen, bouwen en exploiteren observatoria van wereldklasse die door astronomen worden gebruikt om spannende vragen te beantwoorden en de fascinatie voor astronomie te verspreiden, en bevorderen internationale samenwerking op het gebied van de astronomie. ESO, in 1962 opgericht als intergouvernementele organisatie, wordt inmiddels gedragen door 16 lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland) en door het gastland Chili, met Australië als strategische partner. Het hoofdkwartier van de ESO en haar bezoekerscentrum en planetarium, de ESO Supernova, zijn gevestigd nabij München in Duitsland, maar onze telescopen staan opgesteld in de Chileense Atacama-woestijn – een prachtige plek met unieke omstandigheden voor het doen van hemelwaarnemingen. ESO exploiteert drie waarnemingslocaties: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope en Very Large Telescope Interferometer, evenals surveytelescopen zoals VISTA. Ook zal ESO op Paranal de Cherenkov Telescope Array South huisvesten en exploiteren – ’s werelds grootste en gevoeligste observatorium van gammastraling. Samen met internationale partners beheert ESO APEX en ALMA op Chajnantor, twee faciliteiten die de hemel waarnemen in het millimeter- en submillimetergebied. Op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwen wij ‘het grootste oog ter wereld’ – ESO’s Extremely Large Telescope. Vanuit onze kantoren in Santiago, Chili, ondersteunen wij onze activiteiten in het gastland en werken wij samen met Chileense partners en de Chileense samenleving.