Persbericht

Eerste segmenten van grootste telescoopspiegel ter wereld naar Chili verscheept

18 december 2023

De bouw van de Extremely Large Telescope (ELT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft een belangrijke mijlpaal bereikt. De eerste achttien segmenten van de hoofdspiegel (M1) van de telescoop zijn bij ESO afgeleverd en naar Chili verscheept. Na aankomst in Chili worden de segmenten overgebracht naar de ELT Technical Facility op ESO’s Paranal-sterrenwacht in de Atacama-woestijn. Daar zullen de segmenten worden gecoat ter voorbereiding op hun toekomstige installatie op de hoofdstructuur van de telescoop. Omdat de hoofdspiegel niet als één geheel kan worden vervaardigd, zal deze bestaan uit 798 afzonderlijke segmenten die in een groot zeshoekig patroon worden gerangschikt. Daarnaast worden nog eens 133 segmenten geproduceerd om het opnieuw coaten van de spiegelsegmenten te vergemakkelijken. Met een diameter van meer dan 39 meter zal hij de grootste telescoopspiegel ter wereld zijn.

De laatste stap in het productieproces van de M1-segmenten – het polijsten – is uitgevoerd door de toonaangevende fabrikant van optische systemen Safran Reosc bij Poitiers in Midden-Frankrijk. Dat gebeurde in een gebouw dat speciaal voor deze delicate taak volledig is gerenoveerd. Als onderdeel van het proces ontwikkelde Safran Reosc nieuwe geautomatiseerde workflows en meettechnieken, om aan de hoge normen die voor ESO’s ELT gelden te kunnen voldoen. De oneffenheden op het oppervlak van de spiegel mogen niet groter zijn dan 10 nanometer (minder dan een duizendste van de breedte van een mensenhaar). Om deze precisie te kunnen bereiken, gebruikte Safran Reosc een techniek die ionenbundel-figurering wordt genoemd. Bij deze techniek zwiept een bundel ionen over het oppervlak, om oneffenheden atoom voor atoom te verwijderen.

Nu zijn nog maar achttien segmenten verscheept, maar binnenkort zal Safran Reosc er nog veel meer bij ESO afleveren. Op 1 november 2023 rolde het honderdste segment van de productielijn, om vóór uitlevering uitgebreid te worden geïnspecteerd. Inmiddels heeft Safran Reosc een productietempo van meer dan vier segmenten per week bereikt, en naar verwachting zal binnenkort het streefcijfer van vijf per week worden gehaald – een indrukwekkende prestatie voor de serieproductie van zulke extreem nauwkeurige optiek.

Bij de bouw van ESO’s ELT zijn diverse bedrijven in Europa en Chili betrokken, die nauw samenwerken met ESO-teams. De telescoop is dus een echte internationale onderneming. De spiegelsegmenten werden gegoten door het Duitse bedrijf SCHOTT, in hun fabriek in Mainz (Duitsland), en vervolgens overgedragen aan Safran Reosc in Frankrijk, waar het polijst-proces plaatsvond.

Andere bedrijven die betrokken waren bij het werk aan de segmenten zijn onder meer het Nederlandse bedrijf VDL ETG Projects BV dat de delicate segment-steunen produceerde, het Duits-Franse consortium FAMES dat de 4500 nanometer-nauwkeurige sensoren ontwikkelde en produceerde die de relatieve posities van alle segmenten bewaken, en het Duitse bedrijf Physik Instrumente dat de 2500 actuators ontwierp en produceerde die elk segment tot op de nanometer nauwkeurig kunnen positioneren. De delicate taak van het transport van de segmenten werd toegewezen aan het Deense bedrijf DSV.

De achttien gepolijste spiegelsegmenten zijn vorige week uit Frankrijk vertrokken en begonnen aan hun meer dan tienduizend kilometer lange reis naar de bouwplaats van de ELT in de Atacama-woestijn. Van daaruit zal de ESO’s ELT de grootste astronomische uitdagingen van onze tijd aangaan en onvermoede ontdekkingen doen zodra hij later dit decennium in gebruik wordt genomen.

Meer informatie

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) stelt wetenschappers van over de hele wereld in staat om de geheimen van het heelal te ontdekken, ten bate van iedereen. Wij ontwerpen, bouwen en exploiteren observatoria van wereldklasse die door astronomen worden gebruikt om spannende vragen te beantwoorden en de fascinatie voor astronomie te verspreiden, en bevorderen internationale samenwerking op het gebied van de astronomie. ESO, in 1962 opgericht als intergouvernementele organisatie, wordt inmiddels gedragen door 16 lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland) en door het gastland Chili, met Australië als strategische partner. Het hoofdkwartier van de ESO en haar bezoekerscentrum en planetarium, de ESO Supernova, zijn gevestigd nabij München in Duitsland, maar onze telescopen staan opgesteld in de Chileense Atacama-woestijn – een prachtige plek met unieke omstandigheden voor het doen van hemelwaarnemingen. ESO exploiteert drie waarnemingslocaties: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope en Very Large Telescope Interferometer, evenals surveytelescopen zoals VISTA. Ook zal ESO op Paranal de Cherenkov Telescope Array South huisvesten en exploiteren – ’s werelds grootste en gevoeligste observatorium van gammastraling. Samen met internationale partners beheert ESO APEX en ALMA op Chajnantor, twee faciliteiten die de hemel waarnemen in het millimeter- en submillimetergebied. Op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwen wij ‘het grootste oog ter wereld’ – ESO’s Extremely Large Telescope. Vanuit onze kantoren in Santiago, Chili, ondersteunen wij onze activiteiten in het gastland en werken wij samen met Chileense partners en de Chileense samenleving.