Komunikat prasowy

Pierwsze segmenty największego na świecie zwierciadła teleskopu wysłane do Chile

18 grudnia 2023

Budowa Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu (ELT), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), osiągnęła ważny etap. Dostarczono do ESO i wysłano od Chile pierwsze 18 segmentów głównego zwierciadła teleskopu (M1). Gdy dotrą do Chile, zostaną przetransportowane do budynku technicznego (ELT Technical Facility) w Obserwatorium Paranal na pustyni Atakama, gdzie zostaną pokryte specjalną powłoką, w ramach przygotowań do przyszłej instalacji na głównej strukturze teleskopu. M1 nie mogło być fizycznie przygotowane w jednym kawałku. Zamiast tego zawiera 798 indywidualnych segmentów ułożonych w heksagonalny wzór. Wyprodukowane zostaną dodatkowe 133 segmenty, aby ułatwić proces ponownego nanoszenia powłoki w przyszłości. Mając średnicę ponad 39 metrów, ELT będzie największym teleskopem zwierciadlanym na świecie.

Końcowy etap produkcji segmentów M1 – szlifowanie – został przeprowadzony przez wiodącą na świecie firmę produkującą systemy optyczne: Safran Reosc, koło Poitiers w centralnej Francji, w całkowicie odnowionym budynku dedykowanym tylko temu zadaniu.  Jako część procesu, Safran Reosc opracowała nowe automatyzacje i techniki pomiarów, aby zapewnić, że szlifowanie spełnia wysokie standardy wymagane dla ELT. Nieregularności powierzchni zwierciadła musza być mniejsze niż 10 nanometrów (mniej niż jedna tysięczna grubości ludzkiego włosa). Aby osiągnąć taki poziom wydajności, firma zastosowała technikę zwaną kształtowaniem wiązką jonową (ang. ion-beam figuring), w której strumień jonów omiata powierzchnię zwierciadła i usuwa nieregularności atom po atomie.

O ile dotąd wysłano jedynie 18 segmentów, to wiele więcej zostanie wkrótce dostarczonych przez Safran Reosc do ESO. 1 listopada 2023 r. z linii produkcyjnej zszedł setny segment i został przeniesiony do fazy dokładnego sprawdzania, która odbywa się przed końcową dostawą. Co więcej, Safran Reosc osiągnęło tempo przekraczające cztery segmenty na tydzień, z celem pięciu segmentów tygodniowo wkrótce. To znaczące osiągnięcie w seryjnej produkcji niesamowicie dokładnej optyki.

Budowa teleskopu ELT wymaga zaangażowania wielu firm w Europie i Chile, w bliskiej współpracy z zespołami z ESO. Pokazuje to, że teleskop jest prawdziwie międzynarodowym przedsięwzięciem. Segmenty zwierciadła zostały odlane przez niemiecką firmę SCHOTT w fabryce w Mainz (Niemcy) , następnie dostarczone do Safran Reosc (Francja) w celu wyszlifowania. Inne firmy zaangażowane w prace związane z konstruowaniem segmentów obejmują: holenderską firmę VDL ETG Projects BV, która produkuje delikatne wsporniki segmentów, niemiecko-francuskie konsorcjum FAMES, które opracowało i wyprodukowało 4500 czujników o dokładności nanometrów do monitorowania względnej pozycji każdego segmentu. Z kolei niemiecka firma Physik Instrumente zaprojektowała i wyprodukowała 2500 siłowników potrafiących pozycjonować segmenty z dokładnością do nanometrów. Delikatne zadanie transportu segmentów zostało przydzielone duńskiej firmie DSV.

Po opuszczeniu Francji w ubiegłym tygodniu, 18 wyszlifowanych segmentów zwierciadła odbywa teraz podróż na trasie ponad 10 000 kilometrów do miejsca budowy ELT na pustyni Atakama. Stamtąd ELT stawi czoła największym wyzwaniom astronomicznym naszych czasów i dokona niewyobrażalnych odkryć, gdy zacznie działać jeszcze w tym dziesięcioleciu.

Więcej informacji

Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) umożliwia naukowcom z całego świata na odkrywanie tajemnic Wszechświata z korzyścią dla nas wszystkich. Projektujemy, budujemy i zarządzamy światowej klasy obserwatoriami naziemnymi – których astronomowie używają do odpowiadania na ciekawe pytania i szerzenia fascynacji astronomią – a także promujemy międzynarodową współpracę w astronomii. Ustanowione w 1962 roku jako organizacja międzynarodowa, ESO jest wspierane przez 16 krajów członkowskich (Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy), a także Chile jako kraj gospodarz, oraz Australię jako strategicznego partnera. Siedziba ESO, a także jego centrum popularyzacji nauki i planetarium (ESO Supernova) znajdują się w pobliżu Monachium w Niemczech, natomiast chilijska pustynia Atakama – niesamowite miejsce z wyjątkowymi warunkami do obserwacji nieba – jest domem dla naszych teleskopów. ESO zarządza trzema lokalizacjami obserwacyjnymi w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope – Bardzo Duży Teleskop) oraz dwa teleskopy do przeglądów nieba. VISTA pracuje w podczerwieni, VLT Survey Telescope w zakresie widzialnym. W Paranal ESO zarządza także południowym obserwatorium CTA (Cherenkov Telescope Array South) – największym na świecie i najbardziej czułym obserwatorium promieniowania gamma. Wspólnie z międzynarodowymi partnerami ESO zarządza także radioteleskopami APEX i ALMA, które są instrumentami do obserwacji nieba w zakresach milimetrowym i submilimetrowym. Na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, budujemy „największe oko świata na niebo”, czyli Ekstremalnie Wielki Teleskop (Extremely Large Telescope, ELT). Nasza działalność w Chile jest zarządzania z biur ESO w Santiago, gdzie współpracujemy też z chilijskimi partnerami.

Linki

• Zdjęcia ELT
• Dowiedz się więcej na temat Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu (ELT) na dedykowanej stronie internetowej i w paczce prasowej
• For journalists: subscribe to receive our releases under embargo in your language
• For scientists: got a story? Pitch your research

Kontakt

Marc Cayrel
Head of ELT Optomechanics at ESO
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6685
E-mail: mcayrel@eso.org

Bárbara Ferreira
ESO Media Manager
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6670
E-mail: press@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych