Persbericht

Verborgen geheimen van de wolken van Orion

VISTA-survey geeft detailrijkste beeld van de moleculaire wolk Orion A in het nabij-infrarood

4 januari 2017

Deze spectaculaire nieuwe foto is een van de grootste nabij-infrarode hoge-resolutie mozaïeken van de meest nabije grote sterrenfabriek die we kennen: de moleculaire wolk Orion A op ongeveer 1350 lichtjaar van de aarde. Hij is gemaakt met de infraroodsurveytelescoop VISTA van de ESO-sterrenwacht op Paranal in het noorden van Chili en toont tal van jonge sterren en andere objecten die normaal gesproken verscholen zitten in wolken van stof.

De nieuwe opname van de VISION survey (VIenna Survey In Orion) is een montage van opnamen die zijn gemaakt in het nabij-infrarode deel van het spectrum [1] door de VISTA-surveytelescoop van de ESO-sterrenwacht op Paranal in het noorden van Chili. Hij beslaat de complete moleculaire wolk Orion A, een van de twee reusachtige moleculaire wolken in het Orion Molecular Cloud Complex (OMC). Orion A ligt ten zuiden van het bekende zwaard van Orion en strekt zich over ongeveer acht graden uit [2].

VISTA is de grootste telescoop ter wereld die speciaal voor surveys is gebouwd. Hij heeft een groot beeldveld en is voorzien van zeer gevoelige infrarooddetectoren – eigenschappen die hem bij uitstek geschikt maken voor deze ambitieuze survey.

De VISION-survey heeft een catalogus van bijna 800.000 afzonderlijke sterren, jonge stellaire objecten en verre sterrenstelsels opgeleverd. Nooit eerder werd dit hemelgebied in Orion zo grondig in kaart gebracht [3].

VISTA kan licht zien dat onwaarneembaar is voor het menselijk oog. Dit biedt astronomen de mogelijkheid om objecten in deze stellaire kraamkamer op te sporen die doorgaans verborgen blijven. Zeer jonge sterren die niet te zien zijn op zichtbare golflengten worden pas waarneembaar wanneer je ze op langere infraroodgolflengten bekijkt. Op die golflengten is het stof dat hen verhult transparanter.

De nieuwe opname vormt de opstap naar een compleet overzicht van de stervormingsprocessen in Orion A, voor sterren van zowel lage als hoge massa. Het meest spectaculaire object is de glorieuze Orionnevel, ook bekend als Messier 42 [4], die links op de foto te zien is. Dit gebied maakt deel uit van het ‘zwaard’ van het bekende heldere sterrenbeeld Orion. De VISTA-catalogus bevat zowel bekende objecten als nieuwe ontdekkingen, waaronder vijf potentiële jonge stellaire objecten en tien mogelijke clusters van sterrenstelsels.

Elders op de foto hebben we inkijk in de donkere moleculaire wolken van Orion A, waar tal van verborgen schatten te zien zijn, zoals schijven van materie waaruit nieuwe sterren kunnen ontstaan (pre-stellaire schijven), nevelflarden die geassocieerd zijn met pasgeboren sterren (Herbig-Haro-objecten) en kleine sterrenhopen. Ook zijn enkele clusters van sterrenstelsels te zien, die zich ver buiten onze Melkweg bevinden. Dankzij de VISION-survey kunnen de vroegste ontwikkelingsfasen van jonge sterren in nabije moleculaire wolken systematisch worden onderzocht.

Deze indrukwekkend detailrijke opname van Orion A legt het fundament voor vervolgonderzoek van de vorming van sterren en sterrenhopen, en bevestigt weer eens hoe goed en snel de VISTA-telescoop diepe nabij-infroodopnamen van omvangrijke hemelgebieden kan maken [5].

Noten

[1] De VISION-survey bestrijkt een gebied van ongeveer 18,3 vierkante graad, op een schaal van ongeveer een derde boogseconde per pixel.

[2] De andere reusachtige moleculaire wolk in het Orion Molecular Cloud Complex is Orion B, die ten oosten van de gordel van Orion ligt.

[3] De complete VISION-survey omvat een nog groter gebied dan hier op de foto te zien is, dat 39.578 bij 23.069 pixels bestrijkt.

[4] De Orionnevel werd begin zeventiende eeuw voor het eerst beschreven, maar wie hem heeft ontdekt is onzeker. Halverwege de achttiende eeuw maakte de Franse kometenjager Charles Messier een nauwkeurige schets van de nevel en gaf deze het nummer 42 in zijn beroemde catalogus. Aan het kleinere vrijstaande gebied even ten noorden van het hoofdgedeelte van de nevel kende hij het nummer 43 toe. Later opperde William Herschel dat de nevel ‘het chaotische materiaal van toekomstige zonnen’ zou kunnen zijn. Inmiddels weten astronomen dat de ‘mist’ inderdaad bestaat uit gas dat tot gloeien is gebracht door het intense ultraviolette licht van jonge hete sterren die recent daarin zijn gevormd.

[5] De succesvolle VISION-survey van Orion zal worden gevolgd door een nieuwe, grotere publieke VISTA-survey van andere stervormingsgebieden, VISIONS geheten, die in april 2017 van start zal gaan.

Meer informatie

De resultaten van dit onderzoek staan in het artikel ‘VISION - Vienna survey in Orion I. VISTA Orion A Survey’ van S. Meingast et al., dat in het tijdschrift Astronomy & Astrophysics wordt gepubliceerd.

Het onderzoeksteam bestaat uit Stefan Meingast (Universiteit van Wenen, Oostenrijk), João Alves (Universiteit van Wenen, Oostenrijk), Diego Mardones (Universidad de Chile, Santiago, Chili) , Paula Teixeira (Universiteit van Wenen, Oostenrijk), Marco Lombardi (University van Milaan, Italië), Josefa Großschedl (Universiteit van Wenen, Oostenrijk), Joana Ascenso (CENTRA, Universidade de Lisboa, Lissabon, Portugal; Universidade do Porto, Porto, Portugal), Herve Bouy (Centro de Astrobiología, Madrid, Spanje), Jan Forbrich (Universiteit van Wenen, Oostenrijk), Alyssa Goodman (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, Cambridge MA, VS), Alvaro Hacar (Universiteit van Wenen, Oostenrijk), Birgit Hasenberger (Universiteit van Wenen, Oostenrijk), Jouni Kainulainen (Max-Planck-Institut für Astronomie, Heidelberg, Duitsland), Karolina Kubiak (Universiteit van Wenen, Oostenrijk), Charles Lada (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, Cambridge, VS), Elizabeth Lada (University of Florida, Gainesville, VS), André Moitinho (SIM/CENTRA, Universidade de Lisboa, Lissabon, Portugal), Monika Petr-Gotzens (ESO, Garching, Duitsland), Lara Rodrigues (Universidad de Chile, Santiago, Chili) en Carlos G. Román-Zúñiga (UNAM, Ensenada, Baja California, Mexico).

ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door zestien lidstaten: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland, en door gastland Chili. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die specifiek is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. En op Cerro Armazones, dicht bij Paranal, bouwt ESO de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Onderzoeksartikel
• Foto’s van VISTA

 

Contact

Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1701.