Persbericht

ESO viert vijftig jaar van nieuwe astronomische hoogtepunten

Neem deel aan ESO’s verjaardag in 2012

5 januari 2012

In 2012 bestaat de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie ter wereld, vijftig jaar. Dit lustrumjaar biedt de gelegenheid om terug te blikken op ESO’s geschiedenis, haar wetenschappelijke en technologische prestaties te vieren en vooruit te kijken naar haar volgende ambitieuze programma’s. In de loop van het jaar zal ESO diverse spannende activiteiten organiseren.

Op 5 oktober 1962 ondertekenden vertegenwoordigers van vijf Europese landen – België, Duitsland, Frankrijk, Nederland en Zweden [1] – het ESO-verdrag in Parijs. Met deze handtekeningen werd de formele toezegging gedaan voor de oprichting van de Europese Organisatie voor Astronomisch Onderzoek op het Zuidelijk Halfrond, die tegenwoordig doorgaans de Europese Zuidelijke Sterrenwacht wordt genoemd.

‘Het vijftigjarige bestaan van ESO valt middenin de meest opwindende periode voor de Europese en internationale astronomie vanaf de grond. ESO heeft sinds haar oprichting in 1962 grote vooruitgang geboekt. Vijftig jaar na dato speelt ESO een leidende rol in de astronomische onderzoeksgemeenschap als de meest productieve sterrenwacht ter wereld,’ zegt Tim de Zeeuw, algemeen directeur van ESO.

ESO’s eerste sterrenwacht werd gebouwd op La Silla, een 2400 meter hoge berg zeshonderd kilometer ten noorden van de Chileense hoofdstad Santiago. De La Silla-sterrenwacht is uitgerust met verscheidene optische telescopen met spiegeldiameters tot 3,6 meter. Hiertoe behoort onder meer de New Technology Telescope, die een voortrekkersrol heeft vervuld bij het ontwerpen en bouwen van telescopen: de NTT was de eerste telescoop ter wereld waarvan de hoofdspiegel gebruikmaakte van computergestuurde, actieve optiek – een technologie die door ESO is ontwikkeld en nu bij de meeste grote telescopen op aarde wordt toegepast. De ESO 3,6-meter telescoop is nu de thuisbasis van de belangrijkste exoplanetenjager ter wereld: HARPS.

De tweede locatie waar ESO zich vestigde was de Paranal-sterrenwacht, de thuisbasis van de Very Large Telescope-array (VLT). De wetenschappelijke activiteiten begonnen in 1999 en inmiddels vormt de VLT samen met de VLT Interferometer (VLTI), de enige op regelmatige basis operationele, grote interferometrische telescoop ter wereld, het vlaggenschip van de Europese astronomie. Ook op Paranal staan de VISTA-infraroodtelescoop, de grootste surveytelescoop ter wereld, en de VLT Survey Telescope (VST), de grootste telescoop die ontworpen is om de hemel uitsluitend in zichtbaar licht in kaart te brengen.

Op de Chajnantor-hoogvlakte in het noorden van Chili bouw ESO, samen met Noord-Amerikaanse en Oost-Aziatische partners, een revolutionaire telescoop: ALMA, de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array – het grootste astronomische project van dit moment. ALMA bestaat uit 66 schotelantennes van hoge precisie die als één instrument de bouwstenen van sterren, planetenstelsels, sterrenstelsels en het leven zullen onderzoeken. De bouw van ALMA zal in 2013 voltooid zijn, maar met een deel van de array zijn in 2011 al de eerste wetenschappelijke waarnemingen gedaan (eso1137).

ESO is op dit moment bezig met een optisch/nabij-infrarode telescoop van de 40-meterklasse: de European Extremely Large Telescope of E-ELT, die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden. Vanaf het begin van de waarnemingen, die voor het begin van het volgende decennium gepland staan, zal de E-ELT worden ingezet om de grootste wetenschappelijke vraagstukken van onze tijd aan te pakken (eso1150).

Voor 2012 staan verscheidene evenementen en publieksactiviteiten op het programma. ESO nodigt iedereen uit om aan de feestelijkheden deel te nemen, door met de reeds geplande activiteiten mee te doen of door het initiatief te nemen voor andere activiteiten.

• Van 3 tot 7 september 2012 wordt in het hoofdkantoor van ESO een wetenschappelijk symposium gehouden over onderwerpen als exoplaneten, het zonnestelsel, ontstaan en levensloop van sterren, kosmologie en meer.

• Op haar verjaardag, 5 oktober 2012, wil ESO in alle vijftien lidstaten gecoördineerde publieksevenementen organiseren. Met ondersteuning van ESO’s Science Outreach Network en Outreach Partner Organisations zullen deze evenementen een uitstekend middel zijn om het publiek op nationale trefpunten direct kennis te laten maken met ESO’s astronomische gemeenschap en haar adembenemende astronomische locaties in Chili.

• Op 11 oktober 2012 zijn ESO’s algemeen directeur, prof. Tim de Zeeuw, en ESO-raadsvoorzitter, prof. Xavier Barcons, gastheren van een verjaardagsgala voor ministers uit de lidstaten en het gastland Chili, de ESO-raad, vertegenwoordigers van ESO-commissies, voormalige algemeen directeuren van ESO, vermaarde astronomen en anderen die voor ESO een belangrijke rol hebben gespeeld.

• In de loop van het jaar zal op een aantal plaatsen in de lidstaten een verjaardagstentoonstelling te zien zijn. Geschikte locaties kunnen zich via onderstaande contacten aanmelden om onderdak te bieden aan de tentoonstelling.

• Op de verjaardag worden een documentaire en een rijk geïllustreerd boek uitgegeven. De film zal ook worden uitgebracht als afleveringen in ESO’s populaire video-podcast, ESOcast. Het boek ESO’s Early History van Adriaan Blaauw krijgt dit jaar een vervolg in de vorm van een tweede boek over de ESO-geschiedenis, geschreven door Claus Madsen, dat de vijftig jaar compleet maakt.

• De eerste Picture of the Week van elke maand in 2012 zal een Toen en nu special zijn, die laat zien hoe de ESO-locaties er in het verleden uitzagen en nu uitzien.

• Voor wie de historische reis van ESO van binnenuit heeft meegemaakt – als staflid of als gewone bezoeker – hebben we de Flickr-groep Your ESO Pictures uitgebreid met historische foto’s. Deel alstublieft uw fotoherinneringen aan ESO met ons en alle andere geïnteresseerden door deze ‘ansichtkaarten uit het verleden’ in de groep (ann12002) te posten.

• Ter gelegenheid van het vijftigjarige bestaan zijn in de ESOshop enkele herdenkingsartikelen te vinden – ook met kwantumkortingen.

• Stuur een verjaardagsbericht naar ESO via ESO’s Facebook-pagina of Twitter @ESO met de hashtag #ESO50years.

‘Ik verheug me op de volgende vijftig jaar van ESO die, dankzij de VLT en de VLTI, ALMA en de E-ELT en toekomstige vlaggenschipprojecten, ongetwijfeld wetenschap zullen opleveren die onze fantasie te boven gaat. Het is aan de toewijding, passie en professionaliteit van de ESO-staf te danken dat ESO nu een leidende rol heeft in de astronomie vanaf de grond. Gelukkige vijftigste verjaardag allemaal!,’ wenst Tim de Zeeuw.

Noten

[1] Strikt genomen waren er zes landen, omdat ook het Verenigd Koninkrijk het ESO-verdrag ondertekende. Het VK trok zich echter later terug, en werd pas in 2002 de tiende lidstaat.

Meer informatie

Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO). ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), een telescoop van de 40-meterklasse die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

De internationale astronomische faciliteit ALMA is een samenwerkingsverband van Europa, Noord-Amerika en Oost-Azië, met steun van de republiek Chili. De bouw en het beheer van ALMA wordt namens Europa geleid door ESO, namens Noord-Amerika door het National Radio Astronomy Observatory (NRAO) en namens Oost-Azië door het National Astronomical Observatory of Japan (NAOJ). De gezamenlijke leiding en het toezicht op de bouw, ingebruikname en het beheer van ALMA is in handen van het Joint ALMA Observatory (JAO).

Links

• ESO’s 50ste verjaardagspagina
• ESO-tijdlijn
• ESO’s 50ste verjaardagssymposium
• ESO’s 50ste verjaardagsartikelen in de ESOshop
• ESO Flickr-groep
• ESO’s 50ste verjaardags Twittermuur

Contact

Lars Lindberg Christensen
Head, ESO education and Public Outreach Department
Garching, Germany
Tel: +49-89-3200-6761
Mobiel: +49-173-3872-621
E-mail: lars@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media