Persbericht

Een kijkje in een ‘hels’ stervorminggebied

19 augustus 2009

ESO heeft opnamen vrijgegeven van het centrum van een kosmische wolk annex sterrenhoop, RCW 38 genaamd, waarin het wemelt van sterren en planetaire systemen in wording. Jonge sterren bestoken er met krachtige wind en vlammend licht beginnende sterren en planeten, hierbij geholpen door zware sterren die exploderen als supernovae. In sommige gevallen vernietigt deze aanval de materie die uiteindelijk nieuwe zonnestelsels zou kunnen vormen. Wetenschappers denken dat ons zonnestelsel in zo’n omgeving is ontstaan.

RCW 38 bevindt zich op 5500 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Vela (Zeilen). Net zoals de Orionnevel is RCW 38 een ‘omsloten cluster’, de sterrenhoop is omgeven door een wolk van gas en stof, waaruit de sterren zijn ontstaan. Astronomen hebben ontdekt dat de meeste sterren, inclusief de meest voorkomende rode lage-massa sterren, ontstaan in deze materierijke gebieden. Deze ‘omsloten clusters’ verschaffen wetenschappers een levend laboratorium waar ze de mechanismen van ster- en planeetvorming kunnen bestuderen.

“Door te kijken naar sterrenhopen zoals RCW 38 kunnen we veel leren over het ontstaan van zonnestelsels, sterren en planeten,” zegt Kim DeRose, eerste auteur van een nieuwe studie die verschijnt in ‘Astronomical Journal’. DeRose bestudeerde RCW 38 toen ze student was bij het Harvard-Smithsonian Center voor Astrofysica in de Verenigde Staten.

Astronomen hebben met behulp van de NACO adaptieve optiek techniek van ESO’s Very Large Telescope [1] de scherpste opnamen ooit gemaakt van RCW 38. Zij richtten zich op een klein gebied in het centrum van het cluster rondom de zware ster IRS2, die witblauw gloeit en behoort tot de heetste sterren. Uit deze waarnemingen is gebleken dat IRS2 in werkelijkheid bestaat uit twee afzonderlijke sterren – een dubbelstersysteem van twee gloeiendhete sterren op een onderlinge afstand van ongeveer 500 keer de afstand aarde-zon.

Op de NACO opname ontdekten de astronomen een handvol protosterren, de zwakschijnende voorlopers van volwaardige sterren, en tientallen andere sterren in wording die zijn ontstaan ondanks de intense ultraviolette straling van IRS2. Sommige van deze sterren in wording zullen echter niet verder komen dan de protoster fase. De intense straling van IRS verspreidt de materie zodat sommige protosterren zich nooit tot volwaardige sterren kunnen ontwikkelen, en bij andere zal de planeetvorming worden bemoeilijkt.

Ook komen in sterrenkraamkamers zoals RCW 38 veel supernovae tot uitbarsting, reuzensterren die aan het einde van hun leven exploderen. Het materiaal dat zij uitstoten bevat onder andere zeldzame isotopen – exotische chemische elementen die zijn ontstaan in deze stervende sterren. Dit uitgestoten materiaal komt uiteindelijk terecht in de volgende generatie sterren die zich in de nabije omgeving vormen. In onze zon zijn ook zulke isotopen aangetroffen, daarom denken astronomen dat de zon ook is ontstaan in een sterrenhoop zoals RCW 38, in plaats van in een rustiger deel van de Melkweg.

“De details van astronomische objecten die met adaptieve optiek worden ontdekt zijn van cruciaal belang om te begrijpen hoe ster- en planeetvorming plaatsvindt in complexe, chaotische gebieden zoals RCW 38,” zegt co-auteur Dieter Nürnberger.

Noten

[1] De naam NACO is een combinatie van de Nasmyth Adaptive Optics System (NAOS) en de Near-Infrared Imager en Spectrograph (CONICA). Met adaptieve optiek kan men beeldverstoringen door turbulentie in de aardse atmosfeer grotendeels corrigeren.

Meer informatie

Dit onderzoek is gepresenteerd in een paper dat verschijnt in Astronomical Journal: A Very Large Telescope / NACO study of star formation in the massive embedded cluster RCW 38, by DeRose et al. (2009, AJ, 138, 33-45).

Het team bestaat uit K.L. DeRose, T.L. Bourke, R.A. Gutermuth en S.J. Wolk (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, Cambridge, USA), S.T. Megeath (Department of Physics and Astronomy, The University of Toledo, USA), J. Alves (Centro Astronómico Hispano Alemán, Almeria, Spain), en D. Nürnberger (ESO).

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa en wereldwijd het meest productieve astronomische observatorium. ESO wordt ondersteund door 14 landen: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit gericht op het ontwerp, de bouw en de exploitatie van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol in het bevorderen en organiseren van samenwerking in het sterrenkundig onderzoek. ESO exploiteert drie observatielocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal exploiteert ESO de Very Large Telescope (VLT), 's werelds meest geavanceerde optische observatorium en ESO is de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA. ESO is momenteel bezig met ontwerpstudies voor de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop ( E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Science paper: http://arxiv.org/abs/0904.3279 or http://www.iop.org/EJ/abstract/1538-3881/138/1/33/
• Adaptive optics page
• VLT page

Contact

Dieter Nürnberger
ESO
Chile
Tel: +56 2 463 3080
E-mail: dnuernbe@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media