Mededeling

ALMA en haar partners vieren tien jaar baanbrekende wetenschap

13 maart 2023

Op 13 maart 2023 wordt de tiende verjaardag gevierd van de grootste radiotelescoop ter wereld, de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin ESO partner is. In de afgelopen tien jaar heeft ALMA ons begrip van het heelal radicaal veranderd door nieuwe inzichten te verschaffen over de vorming van planeten, sterren en sterrenstelsels, door de chemie van de kosmos te ontcijferen en door een cruciale rol te spelen bij het maken van de eerste foto’s van zwarte gaten.

Ter gelegenheid van deze mijlpaal viert ALMA vandaag feest met de Chileense autoriteiten, ambassadeurs, vertegenwoordigers van de wetenschappelijke gemeenschap en lokale gemeenschappen op de locatie van de radiotelescoop bij San Pedro de Atacama in Chili. De ceremonie en een bijbehorend klank- en lichtspel zullen live worden uitgezonden via de sociale netwerken en de website van ALMA.

‘ALMA heeft ons begrip van het heelal veranderd en de onderzoeksgrenzen verlegt,’ zei dr. Sean Dougherty, directeur van ALMA. ‘We zijn erg trots op de prestaties van de afgelopen tien jaar en enthousiast over de ontdekkingen die ons de komende tien jaar te wachten staan.’

Sinds de ingebruikname in 2013 heeft de astronomische gemeenschap met behulp van ALMA-gegevens meer dan drieduizend wetenschappelijke publicaties geproduceerd, waaronder baanbrekende ontdekkingen, variërend van de vorming van planeten en sterren tot de detectie van complexe organische moleculen in de begintijd van het heelal. Een van de bekendste prestaties van ALMA was haar bijdrage aan het Event Horizon Telescope-project, waarbij de eerste opname werd gemaakt van het zwarte gat in het centrum van het sterrenstelsel M87 en van het zwarte gat in het centrum van ons Melkwegstelsel.

Het succes van ALMA is te danken aan geavanceerde technologie die is ontwikkeld door een internationaal samenwerkingsverband van 21 landen in Noord-Amerika, Europa en Oost-Azië. De telescoop bestaat uit 66 antennes, verspreid over een afstand van zestien kilometer op de Chajnantor-hoogvlakte in de Chileense Andes, 5.000 meter boven de zeespiegel. ALMA wordt gezamenlijk beheerd door ESO, NAOJ en NRAO en heeft waardevolle gegevens opgeleverd voor astronomen van over de hele wereld, waarmee enkele van de meest fundamentele vragen over het heelal zijn beantwoord.

ESO heeft van meet af aan een sleutelrol gespeeld bij de planning en ontwikkeling van ALMA, en in het bijzonder ook 25 van de 66 schotelantennes geleverd. Een van de redenen waarom ALMA zo’n krachtige telescoop is, is dat de antennes ten behoeve van verschillende soorten astronomische waarnemingen kunnen worden verplaatst. De antennes wegen meer dan honderd ton en worden vervoerd op twee enorme, door ESO beschikbaar gestelde transportwagens van elk twintig meter lang, tien meter breed en zes meter hoog. Aan de ontwikkeling van de tien ontvangers van ALMA – de detectoren die de radiogolven uit de ruimte opvangen – hebben verschillende Europese instellingen meegewerkt. ESO heeft tevens de ALMA-residencia geleverd, waar het personeel dat tijdelijk op locatie in de barre Atacama-woestijn werkzaam is, aangenaam kan verpozen. Ten slotte draagt ESO bij aan de gezamenlijke activiteiten van de faciliteit met de overige partners, en fungeert zij als aanspreekpunt voor de Europese wetenschappelijke gemeenschap.

‘ALMA is een cruciaal onderdeel van het arsenaal van toonaangevende Europese sterrenwachten,’ aldus Xavier Barcons, directeur-generaal van ESO. ‘Ze is een aanvulling op de Very Large Telescope, een van de grootste en meest productieve telescopen in het optische bereik van de afgelopen 25 jaar. ALMA is een uitstekend voorbeeld van wat we met internationale wetenschappelijke samenwerking kunnen bereiken. Een onderneming als ALMA zou eenvoudigweg niet mogelijk zijn geweest voor één land alleen. De vele wetenschappelijke successen die ALMA in de eerste tien jaar van haar bestaan heeft geboekt, tonen aan dat samenwerking de beste manier is om wereldwijd wetenschappelijke vooruitgang te boeken.’

Om deze mijlpaal te vieren, organiseert ALMA dit jaar een reeks evenementen, die vandaag van start gaan op de locatie van de radiotelescoop. De deelnemers zullen de ‘Ode aan Moeder Aarde’-ceremonie vernieuwen, uitgevoerd door een leider van de lokale gemeenschap, en een rondleiding krijgen door de faciliteiten van de radiotelescoop, onder leiding van wetenschappers en ingenieurs. De dag wordt afgesloten met een meeslepend artistiek klank- en lichtspel. De ceremonie en het klank- en lichtspel zullen live worden uitgezonden via de sociale netwerken en de website van ALMA. Een volledige lijst van activiteiten ter viering van het tienjarig jubileum is te vinden op de website van ALMA.