Persberichten

5 maart 2015: Volgens nieuwe onderzoeksresultaten, die vandaag online in het tijdschrift Science worden gepubliceerd, was er ooit een primitieve oceaan op Mars die meer water bevatte dan de Noordelijke IJszee, en een groter deel van het planeetoppervlak besloeg dan de Atlantische Oceaan op aarde. Dat blijkt uit metingen met ESO’s Very Large Telescope, en instrumenten van de W.M. Keck-sterrenwacht en NASA’s Infrared Telescope Facility, die verspreid over een periode van zes jaar door een internationaal team van wetenschappers zijn verricht. Bij het onderzoek is de atmosfeer van Mars doorgelicht en zijn de eigenschappen van het water in verschillende delen van de planeetatmosfeer in kaart gebracht. De nieuwe kaarten zijn de eerste in hun soort.

2 maart 2015: Een van de verste sterrenstelsels die ooit zijn waargenomen heeft de eerste detectie opgeleverd van een afgelegen stervormingsgebied. Deze detectie wijst erop dat de evolutie van sterrenstelsels al kort na de oerknal op gang is gekomen. Bij de nieuwe waarnemingen hebben astronomen ALMA gebruikt om de zwakke gloed van koud stof in het sterrenstelsel A1689-zD1 te detecteren. De afstand van het stelsel is gemeten met ESO’s Very Large Telescope.

26 februari 2015: Met het MUSE-instrument op ESO’s Very Large Telescope is de tot nu toe beste driedimensionale weergave van het verre heelal gemaakt. Door slechts 27 uur naar het Hubble Deep Field South te staren, zijn in dit kleine hemelgebied de afstanden, bewegingen en andere eigenschappen van meer sterrenstelsels gemeten dan ooit tevoren. De waarnemingen gaan verder dan die van de Hubble-ruimtetelescoop en laten objecten zien die nooit eerder zijn waargenomen.

18 februari 2015: Het nieuwe instrument SPHERE van ESO’s Very Large Telescope is ingezet bij de zoekactie naar een bruine dwerg, die naar verwachting om de merkwaardige dubbelster V471 Tauri zou draaien. Nooit eerder konden astronomen de omgeving van dit intrigerende object zo goed bekijken, maar er werd niets aangetroffen. De verrassende afwezigheid van de voorspelde bruine dwerg betekent dat de gangbare verklaring voor het vreemde gedrag van V471 Tauri onjuist is. Dit onverwachte resultaat staat beschreven in het eerste wetenschappelijke artikel dat op SPHERE-waarnemingen is gebaseerd.

9 februari 2015: Astronomen die gebruik maken van ESO-faciliteiten en telescopen op de Canarische Eilanden hebben twee verrassend zware sterren ontdekt in het hart van de planetaire nevel Henize 2-428. De twee om elkaar draaiende sterren zullen elkaar naar verwachting steeds dichter naderen. En wanneer ze over ongeveer 700 miljoen jaar met elkaar samensmelten, bevatten ze genoeg materie om een enorme supernova-explosie te veroorzaken. Deze resultaten verschijnen op 9 februari 2015 online in het tijdschrift Nature.

4 februari 2015: Een nieuwe opname, gemaakt met ESO’s surveytelescoop VISTA, plaatst de beroemde Trifidnevel in een nieuw, spookachtig licht. Door waarnemingen te doen in het infrarood kunnen astronomen dwars door de stofrijke centrale delen van de Melkweg heen kijken en objecten ontdekken die eerder onopgemerkt bleven. Alleen al in dit kleine stukje van een van de VISTA-surveys hebben astronomen twee onbekende en zeer verre veranderlijke sterren van het cepheïdentype ontdekt, die vrijwel recht achter de Trifidnevel staan. Het is voor het eerst dat cepheïden in het centrale vlak van de Melkweg, voorbij zijn centrale verdikking zijn opgespoord.

28 januari 2015: Op deze nieuwe opname van ESO’s Very Large Telescope komt de komeetglobule CG4 over als de wijd opengesperde muil van een reusachtig kosmisch monster. Hoewel hij op de foto groot en helder lijkt, is dit eigenlijk een zwakke nevel, die voor amateur-astronomen maar moeilijk te herkennen is. De precieze aard van CG4 blijft een mysterie.

14 januari 2015: Bij de ESO-sterrenwacht op Paranal, in het noorden van Chili, is een nieuw instrument in gebruik genomen: de Next-Generation Transit Survey (NGTS). Hiermee wordt naar exoplaneten gezocht die – vanaf de aarde gezien – voor hun moederster langs trekken en daarbij het licht van de ster enigszins verzwakken. De nieuwe faciliteit is gericht op de ontdekking van planeten ter grootte van Neptunus en kleiner, met diameters van twee tot acht keer die van de aarde.

7 januari 2015: Deze intrigerende nieuwe ESO-opname lijkt een donker gat te vertonen. Maar in werkelijkheid is het geen gat, maar een gebied in de ruimte waar zich veel gas en stof heeft verzameld. De donkere wolk heet LDN 483, wat staat voor Lynds Dark Nebula 483. Wolken als deze zijn de kraamkamers van toekomstige sterren. De opname is gemaakt met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili.

17 december 2014: Deze spectaculaire opname van de sterrenhoop Messier 47 is gemaakt met de Wide Field Imager-camera van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili). Deze jonge open sterrenhoop wordt gedomineerd door een paar dozijn heldere, blauwe sterren, maar bevat ook enkele rode reuzensterren die daar duidelijk bij afsteken.

4 december 2014: Tijdens een recente vergadering heeft ESO’s belangrijkste bestuursorgaan, de Raad [1], groen licht gegeven voor de bouw, in twee fasen, van de European Extremely Large Telescope (E-ELT). Voor de eerste fase – de constructie van een volledig werkende telescoop en een reeks krachtige instrumenten die over tien jaar hun eerste licht moeten opvangen – is een bedrag van ongeveer een miljard euro beschikbaar gesteld. Het zal geweldige wetenschappelijke ontdekkingen op het gebied van exoplaneten, de stellaire samenstelling van nabije sterrenstelsels en het diepe heelal mogelijk maken. Het grootste ESO-contract ooit, voor de koepel en de hoofdstructuur van de telescoop, zal in de loop van volgend jaar worden uitgezet.

26 november 2014: De 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili) heeft een kleurrijke opname gemaakt van de heldere sterrenhoop NGC 3532. Sommige van de sterren zijn nog heet en blauw, maar tal van zwaardere exemplaren zijn in rode reuzen veranderd en vertonen een opvallend oranjerode tint.

19 november 2014: Nieuwe waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope (VLT) in Chili hebben een opvallende eendracht aan het licht gebracht in de grootste structuren van het heelal. Een Europees onderzoeksteam heeft ontdekt dat de rotatie-assen van de centrale superzware zwarte gaten in een steekproef van quasars die miljarden lichtjaren van elkaar verwijderd zijn evenwijdig aan elkaar staan. Het team heeft ook vastgesteld dat de rotatie-assen van deze quasars de neiging hebben om zich te richten naar de grote structuren van het kosmische web waartoe zij behoren.

10 november 2014: Het nieuwe MUSE-instrument van ESO’s Very Large Telescope (VLT) heeft onderzoekers een beter beeld gegeven van een spectaculaire kosmische botsing. De waarnemingen tonen voor het eerst de beweging van gas dat uit het sterrenstelsel ESO 137-001 wordt gerukt, terwijl dit stelsel zich met hoge snelheid in een omvangrijke cluster boort. De resultaten zijn de sleutel tot de oplossing van een al lang bestaand mysterie: waarom de stervorming in clusters tot stilstand komt.

6 november 2014: Deze nieuwe opname van ALMA, de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, geeft een ongekend gedetailleerd beeld van de planeten-vormende schijf rond een jonge ster. Dit zijn de eerste waarnemingen waarbij ALMA in haar bijna-definitieve configuratie is gebruikt – nooit eerder zijn op submillimetergolflengten zulke scherpe beelden gemaakt. De nieuwe resultaten betekenen een enorme stap voorwaarts in het onderzoek van de ontwikkeling van protoplanetaire schijven en van de vorming van planeten.

3 november 2014: Door de volledige kracht van de Very Large Telescope Interferometer te benutten, heeft een internationaal team van astronomen zodiakaal licht ontdekt in de buurt van de leefbare zones rond negen nabije sterren. Dit schijnsel bestaat uit sterlicht dat wordt weerkaatst door stof dat is ontstaan bij botsingen tussen planetoïden en door de verdamping van kometen. De aanwezigheid van zulke grote hoeveelheden stof in de naaste omgeving van sommige sterren zou het in beeld brengen van aarde-achtige planeten straks wel eens kunnen bemoeilijken.

29 oktober 2014: Voor het eerst hebben astronomen met behulp van ALMA een lint van gas en stof gedetecteerd tussen een omvangrijke buitenschijf en de binnenste regionen van een dubbelstersysteem. Deze structuur zou verantwoordelijk kunnen zijn voor de instandhouding van een tweede, kleinere schijf van planeetvormend materiaal, die anders allang geleden verdwenen zou zijn. Omdat de helft van alle zonachtige sterren in dubbelstersystemen wordt geboren, heeft deze ontdekking grote gevolgen voor de jacht op exoplaneten. De resultaten worden op 30 oktober 2014 gepubliceerd in het tijdschrift Nature.

28 oktober 2014: Vandaag heeft professor Lena Kolarska-Bobińska, de Poolse minister van Wetenschap en Hoger Onderwijs, een overeenkomst getekend die ertoe zal leiden dat Polen toetreedt tot de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) – het meest productieve observatorium op aarde. ESO verheugt zich erop Polen, na de komende ratificatie van het toetredingsverdrag, als lidstaat te mogen verwelkomen.

22 oktober 2014: Het HARPS-instrument van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili is ingezet voor de grootste telling van kometen rond een andere ster die ooit is ondernomen. Een Frans team van astronomen heeft bijna 500 afzonderlijke kometen onderzocht die om de ster Bèta Pictoris draaien. Daarbij is ontdekt dat de exokometen tot twee verschillende families behoren: oude exokometen die meerdere keren in de buurt van de ster zijn geweest, en jongere exokometen die waarschijnlijk afkomstig zijn van één of meer grotere objecten die recent uiteen zijn gevallen. De nieuwe resultaten verschijnen op 23 oktober 2014 in het tijdschrift Nature.

15 oktober 2014: Astronomen hebben de APEX-telescoop ingezet om een enorme cluster van sterrenstelsels in het vroege heelal te onderzoeken. Daarbij is ontdekt dat veel van de stervorming die daarin plaatsvindt niet alleen schuilgaat achter stof, maar bovendien op onverwachte plaatsen optreedt. Het is voor het eerst dat de stervorming in een object als dit volledig is geïnventariseerd.