Persbericht

‘Atomen voor de vrede’: een galactische botsing in actie

10 november 2010

Astronomen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben een spectaculaire nieuwe opname gemaakt van het beroemde ‘Atomen voor de vrede’-stelsel (NGC 7252). Deze kop-staartbotsing van twee sterrenstelsels biedt astronomen de gelegenheid om te onderzoeken hoe zulke galactische fusies van invloed zijn op de evolutie van het heelal.

‘Atomen voor de vrede’ is de merkwaardige bijnaam die gegeven is aan een tweetal botsende sterrenstelsels op een afstand van 220 miljoen lichtjaar in het sterrenbeeld Waterman. Het duo staat ook bekend als NGC 7252 of Arp 226 en is net helder genoeg om door amateurastronomen als een zwak lichtvlekje te worden waargenomen. Deze meer dan vier uur belichte opname is gemaakt met ESO’s Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili). 

Botsingen tussen sterrenstelsels behoren tot de meest bepalende processen in de evolutie van ons heelal. Het onderzoek ervan kan belangrijke informatie opleveren over de voorlopers van de huidige sterrenstelsels. Gelukkig zijn zulke botsingen langdradige gebeurtenissen die honderden miljoenen jaren in beslag nemen. Astronomen hebben dus tijd genoeg om ze te bestuderen.

Deze foto van NGC 7252 is slechts een momentopname van een chaotische gebeurtenis die nog in volle gang is. De gevolgen van het delicate krachtenspel tussen de betrokken stelsels komen tot uiting in de vormen van de twee ‘staarten’, die uit sterren, gas en stof bestaan. De foto toont ook de verbluffende schillen die ontstonden doordat gas en sterren werden verstoten uit de botsende stelsels en om hun gezamenlijke centrum werden gewikkeld. Hoewel veel materie de ruimte in verdween, werden andere gebieden samengedrukt en tot grootschalige stervorming aangezet. Het resultaat was de geboorte van honderden sterrenhopen, die nog maar 50 tot 500 miljoen jaar oud zijn. Vermoed wordt dat dit de voorlopers van bolvormige sterrenhopen zijn.

‘Atomen voor de vrede’ is wellicht een voorbode van wat ons eigen Melkwegstelsel te wachten staat. Astronomen voorspellen dat ons stelsel over drie tot vier miljard jaar in botsing komt met het Andromedastelsel, precies zoals dat nu met NGC 7252 is gebeurd. Maar geen paniek: de afstanden tussen de sterren in een sterrenstelsel zijn enorm groot. Het is dus niet waarschijnlijk dat onze zon tijdens deze fusie in botsing komt met een andere ster.

De merkwaardige bijnaam van het object kent een interessante geschiedenis. In december 1953 gaf de Amerikaanse president Eisenhower een toespraak met de titel ‘Atomen voor de vrede’. Onderwerp was het stimuleren van kernenergie voor vreedzame doeleinden – destijds een bijzonder veelbesproken kwestie. De toespraak en de bijbehorende conferentie veroorzaakten binnen en buiten de wetenschappelijke gemeenschap de nodige beroering. Zodanig zelfs dat NGC 7252 tot ‘Atomen voor de vrede’-stelsel werd gedoopt. In verschillende opzichten was dat zeer toepasselijk: de merkwaardige vorm die we zien is het gevolg van twee sterrenstelsels die tot een veel groter geheel fuseren – ongeveer zoals bij een atoomfusie. Bovendien doen de reusachtige lussen van NGC 7252 denken aan de tekeningen van elektronen die om een atoomkern draaien, zoals je die in schoolboeken aantreft.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. ESO wordt ondersteund door 14 landen: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staat ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA. Daarnaast is ESO momenteel bezig met ontwerpstudies voor de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Mob: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Rodrigo Alvarez (press contact België)
ESO Science Outreach Network en Planetarium, Royal Observatory of Belgium
Tel: +32-2-474 70 50
E-mail: eson-belgië@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1044.