Foto van de Week

14 maart 2022: Op deze afbeelding staat het spectaculaire sterrenstelsel NGC 4254, ook wel bekend als Messier 99. Het is een voorbeeld van een "grand design" spiraalstelsel, met sterke, prominente, goed gedefinieerde spiraalarmen die zich duidelijk om het centrum van het sterrenstelsel wikkelen. Messier 99 bevindt zich op 49 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Haar van Berenice. Het werd tot in het kleinste detail vastgelegd door de Multi-Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) van ESO's Very Large Telescope (VLT). Dit plaatje is een combinatie van waarnemingen uitgevoerd in verschillende kleuren, ofwel golflengten, van licht, waarop gaswolken te zien zijn die geïoniseerd zijn door pasgeboren sterren. Waterstof, zuurstof en zwavelgas worden respectievelijk in rood, blauw en oranje weergegeven. De afbeelding is gemaakt als onderdeel van het Physics at High Angular resolution in Nearby GalaxieS (PHANGS) project, dat in hoge resolutie waarnemingen doet van nabije sterrenstelsels over alle golflengten van het elektromagnetische spectrum om ...

7 maart 2022: Op ongeveer 500 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Beeldhouwer ligt een nogal eigenaardig sterrenstelsel, bekend als het Karrenwielstelsel. Het was ooit een normaal spiraalstelsel dat enkele miljoenen jaren geleden een frontale interactie onderging met een kleiner sterrenstelsel, waardoor het zijn kenmerkende karrewiel-uiterlijk kreeg. Maar er zijn nog andere dingen merkwaardig aan dit sterrenstelsel. Er vindt iets interessants plaats in de linkerbenedenhoek van de rechterafbeelding, die in december 2021 met ESO's New Technology Telescope (NTT) gemaakt is: een supernova. De afbeelding links, gemaakt in augustus 2014 door de Multi Unit Spectroscopic Explorer (MUSE), gemonteerd op ESO's Very Large Telescope (VLT), toont het sterrenstelsel voordat deze supernova plaatsvond. Deze gebeurtenis, SN2021afdx genaamd, is een type II supernova, die optreedt wanneer een massieve ster het einde van zijn evolutie bereikt. Supernova’s kunnen ervoor zorgen dat een ster helderder schijnt dan het hele sterrenstelsel waar ze zich in bevindt, en kunnen maanden of ...

28 februari 2022: Een verbluffende nachtopname, dichtbij de Deense 1,54 meter telescoop en de 3,6 m telescoop op de weg bij La Silla, toont de Melkweg boven de horizon, vergezeld van de Magelhaense Wolken. ESO's 3,6 m-telescoop, hier te zien bovenop een heuvel in het midden van de afbeelding, is de thuisbasis van HARPS, een instrument dat is gewijd aan de ontdekking van planeten buiten het zonnestelsel. Daarbij maakt HARPS gebruik van de radiale snelheidsmethode. Deze methode maakt de waarneming van een planeet mogelijk door de wiebelbeweging van de centrale ster te meten. Deze wiebelbeweging wordt veroorzaakt door de aantrekkingskracht van de planeet zelf. De torens aan de linkerkant zijn de draagconstructies van de BlackGEM-telescopen, die nog niet waren geïnstalleerd toen deze opname werd gemaakt. BlackGEM is een reeks telescopen die op zoek gaan naar het licht dat wordt uitgezonden door de optische tegenhangers van de krachtigste bronnen van zwaartekrachtgolven, met name botsende ...

21 februari 2022: Op deze foto uit 2016 komt de zon op achter de Cerro Armazones. Het zonlicht markeert het vlakke silhouet van de bergtop en Venus, net boven de berg zelf, is getuige van het begin van een nieuwe dag. De foto is een prachtig voorbeeld van crepusculaire stralen, die optreden wanneer objecten zoals wolken of bergen een deel van het invallende zonlicht blokkeren, een fenomeen dat meestal bij zonsopgang en zonsondergang te zien is wanneer de zon laag aan de horizon of eronder staat. De top van de Cerro Armazones is vlak gemaakt om de thuisbasis te worden van de Extremely Large Telescope (ELT), het nieuwe vlaggenschip-observatorium van ESO dat momenteel in aanbouw is. Met zijn hoofdspiegel van 39 meter diameter zal de ELT 's werelds grootste oog op het heelal zijn en in staat om 100.000.000 keer meer licht op te vangen dan het menselijk oog. Het zal astronomen helpen ...

14 februari 2022: Tussen Mars en Jupiter liggen enkele overblijfselen van het vroege zonnestelsel: de asteroïdengordel. Deze gordel zit vol met ongewone asteroïden waarvan de oorsprong de bouwstenen van de vroege aardachtige planeten onthult. Een van de meest intrigerende asteroïden is Elektra, hier afgebeeld door middel van het SPHERE-instrument aan ESO's Very Large Telescope in Paranal, Chili. Het was al bekend dat rond Elektra niet één maar twee manen draaien, hier weergegeven door de oranje en groene banen. Maar nu heeft een team van astronomen, geleid door Anthony Berdeu, van het National Astronomical Research Institute of Thailand, nóg een satelliet gevonden die rond de asteroïde draait - weergegeven met de blauwe baan. Deze ontdekking maakt Elektra het allereerste viervoudige asteroïdesysteem dat we kennen. Dit nieuwe, derde maantje van Elektra, voorlopig S/2014 (130) 2 genoemd, ligt dichter bij de moederasteroïde dan de andere manen. Ze draait op een gemiddelde afstand van iets minder dan ...

7 februari 2022: Op een afstand van ongeveer 70 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Grus (Kraanvogel), vind je het sterrenstelsel NGC 7582 - een spiraalstelsel met in de kern een superzwaar zwart gat. De foto’s hier zijn gemaakt als onderdeel van een onderzoek waarbij gebruik gemaakt is van het MUSE-instrument van ESO's Very Large Telescope (VLT) om de invloed van een actief zwart gat op de vorming van sterren in het melkwegstelsel te ontsluieren. Het sterrenstelsel bevat een actieve galactische kern (AGN) - een extreem energierijke centrale motor die wordt aangedreven door het superzware zwarte gat dat materie uit zijn directe omgeving opslokt. De materie warmt op in dit proces, waarbij enorme hoeveelheden energie en krachtige winden in de omgeving vrij komen. Maar welk effect heeft dit op het melkwegstelsel in als geheel? Om daar achter te komen, bekeek een recent onderzoek, geleid door Stéphanie Juneau van NOIRLab in de ...

31 januari 2022: De bouw van het grootste oog op de hemel ter wereld, ESO’s Extremely Large Telescope (ELT), boekt vooruitgang! Na een aanzienlijke afremming van de bouw dankzij de COVID-19 pandemie – inclusief het sluiten van de site voor bijna een jaar – hernamen de werken zich midden 2021. Zoals dit beeld van januari 2022 toont, werd de fundering van de immense 39-meter telescoop gelegd, wat ons een stap dichter brengt bij het ontbloten van de meest onvatbare mysteries van het universum. De eerste vormen van de spectaculaire koepel van de ELT nemen vorm aan. De enorme structuur zal ongeveer 80-meter hoog zijn met een diameter van circa 88 meter, ongeveer gelijk aan de oppervlakte van een voetbalterrein. Aan de linkerkant zie je de steiger en het eerste vormwerk van de pijler van de koepel. De steiger zal omringd worden door een circulair bijgebouw. De concrete fundering hiervan is bijna af. ...

24 januari 2022: Ongeveer 60 miljoen lichtjaren van hier, in het sterrenbeeld Maagd, beginnen de twee sterrenstelsels NGC4567 en NGC4568 – de vlindersterrenstelsels genoemd door hun vleugelachtige structuur – te botsen en samen te smelten met elkaar. Dit is te zien in deze foto, genomen door de FOcal Reducer and low dispersion Spectrograph 2 (FORS2), te vinden op ESO’s Very Large Telescope (VLT) bij het Paranal-observatorium in de Chileense Andes. Galactische botsingen zijn niet ongewoon in het universum. We kunnen ze voorstellen als gewelddadig en catastrophaal, maar in realiteit zijn ze verrassend vreedzaam, zoals een waltz uitgevoerd door sterren, gas en stof, gechoreografeerd door de zwaartekracht. Deze soort van botsing en fusie worden gedacht om het uiteindelijke lot te zijn van onze Melkweg. Wetenschappers geloven dat de Melkweg een gelijkaardige interactie zal hebben met ons naburig sterrenstelsel Andromeda. FORS2 wordt vaak Paranal’s ‘Zwitsers zakmes’ genoemd voor zijn ongelooflijke veelzijdigheid en het ...

17 januari 2022: Zoals een stille bewaker staat de VLT Survey Telescope (VST) van ESO onder de verspreide sterren van de Melkweg in deze etherische Foto van de Week. De VST, die recent zijn 10de verjaardag vierde, is gesitueerd op ESO’s Paranal-observatorium samen met zijn naamgenoot, de Very Large Telescope (VLT). De VST heeft echter een heel ander doel dan de VLT. In plaats van kleine stukjes van de hemel in detail te onderzoeken, doorzoekt hij grotere gedeelten van de hemel om zo hemellichamen, variërend van nabijgelegen sterren tot afgelegen sterrenstelsels, in kaart te brengen en te catalogiseren. Het Paranal-observatorium van ESO in de Atacama-woestijn in Chili is de ideale locatie om terrestrische astronomie uit te voeren. Er zijn daar meer dan 300 heldere nachten per jaar en zijn afgelegen locatie, ver weg van lichtpollutie, zorgt voor hemels die donker genoeg zijn om de Melkweg te zien in verbluffend detail, ...

10 januari 2022: Deze foto van de week ziet er bijna goed genoeg uit om op te eten! Ondanks zijn gelijkenis met een overheerlijke werveling van karamel is het in feite een beeld van het NGC 1300 sterrenstelsel, gesitueerd op ongeveer 61 miljoen lichtjaren van de aarde in het sterrenbeeld Eridanus. NGC 1300 is een spiraalvormig sterrenstelsel met een balk van sterren en gas – hier te zien horizontaal in het beeld – en een centrale ring van intense sterformatie. Dit beeld is een combinatie van observaties uitgevoerd bij verschillende kleuren – of golflengten – van licht. De gouden karamelgloed komt overeen met wolken van moleculair gas, de grondstof waaruit sterren gevormd worden. Deze data werden genomen met de ALMA-antennes (Atacama Large Millimeter / submillimeter Array), waarvan ESO een partner is. De blauwachtige zones in de achtergrond onthullen de distributie van ietsje oudere, reeds gevormde sterren, verbeeld door de Multi-Unit Spectroscopic Explorer ...

3 januari 2022: A very bright and large point is the undisputed protagonist of the top half of this picture of the sky above ESO’s Very Large Telescope (VLT) on Cerro Paranal in Chile’s Atacama Desert. Yet if you take a closer look, you will notice it is not just one point, but two, very close to each other. What you see is, in fact, a conjunction of Jupiter and Saturn. Jupiter and Saturn are the two largest planets in the Solar System, almost 320 and 95 times as massive as the Earth, respectively. They are not rocky, like the Earth or Mars, but are mainly made up of hydrogen. They both have tens of moons, many of which we think did not form together with the planets they orbit, but were instead captured at a later stage by their strong gravitational fields. Conjunctions occur when two objects are aligned in the sky. ...

27 december 2021: De door ESO bediende Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) heeft vanaf zijn koepel op Cerro Paranal in de Chileense Atacamawoestijn een prachtig uitzicht op de majestueuze zuidelijke hemel, maar ook op de nabijgelegen bergtop, de thuisbasis van ESO's Very Large Telescope (VLT). VISTA is bedacht en ontwikkeld door een consortium van 18 universiteiten in het Verenigd Koninkrijk en is 's werelds grootste telescoop die volledig is gewijd aan het in kaart brengen van de hemel in infrarood licht. Er worden zes openbare onderzoeken uitgevoerd, die nemen het grootste deel van de waarneemtijd in beslag. Het doel is om objecten zoals bruine dwergen, veranderlijke sterren en oude quasars te ontdekken, nieuw licht te werpen op onderwerpen als de aard van donkere materie en heelalstructuuren, en zelfs om te helpen bij het maken van een 3D-kaart van ongeveer vijf procent van het waarneembare heelal. Maar waarom observeren in het ...

20 december 2021: Nu 2021 ten einde loopt, sturen we jullie en jullie familie de beste wensen! Net als vorig jaar was het afgelopen jaar voor de meesten van ons een uitdaging. Hier bij ESO hebben we hard gewerkt om het heelal te blijven verkennen en zijn wonderen met jullie te delen, terwijl we ons personeel veilig en beschermd houden. Namens iedereen bij ESO wensen wij u een gezond einde van het jaar en een prachtige start van 2022!

13 december 2021: De foto van deze week zou je zomaar kunnen hypnotiseren! De cirkels van sterren lijken wel een draaikolk of optische illusie, en trekken je dieper in het adembenemende berglandschap van de Chileense Atacamawoestijn, de thuisbasis van ESO’s La Silla Sterrenwacht. Elke cirkelboog representeert één ster die een sterrenspoor trekt. Zo’n spoor is wordt veroorzaakt door de rotatie van de aarde, waardoor het lijkt alsof de sterren langs de hemel bewegen, en langzaam perfecte cirkelbogen tekenen met in het midden de zuidelijke hemelpool. Daarom heb je voor een foto als deze een lange sluitertijd nodig, om het verstrijken van de tijd vast te leggen. La Silla ligt ongeveer 2400 meter boven de zeespiegel, en biedt de perfecte omstandigheden voor foto’s als deze; er zijn ter plaatse meer dan 300 heldere nachten per jaar! Hier exploiteert ESO twee van de meest productieve telescopen in de 4-meterklasse ter wereld: de ESO 3,6-meter ...

6 december 2021: Dit familieportret van de telescopen van ESO’s La Silla Observatorium is gemaakt in 2019 tijdens een adembenemende zonsondergang boven de rand van de Chileense Atacamawoestijn. Vooraan op het portret staat een van La Silla’s nieuwe aanwinsten: BlackGEM, een array van optische telescopen dat binnenkort zal deelnemen aan de zoektocht naar een aantal van de meest krachtige en dramatische gebeurtenissen in het heelal, zoals het samensmeltende neutronensterren en zwarte gaten. Dit robotarray is ontwikkeld aan de Radboud Universiteit (vanaf daar wordt het array op afstand bestuurd), de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) en de KU Leuven. Deze exotische gebeurtenissen veroorzaken rimpelingen in de ruimtetijd genaamd zwaartekrachtsgolven. BlackGEM gaat samenwerken met zwaartekrachtsgolfdetectoren zoals LIGO en Virgo om de bronnen die verantwoordelijk zijn voor de golven te lokaliseren in zichtbaar licht. Hierdoor kunnen grotere telescopen — zoals ESO’s Very Large Telescope (VLT) — gedetailleerdere vervolgwaarnemingen uitvoeren. Dit zal sterrenkundigen inzicht geven in een ...

29 november 2021: Zoals mensen op een druk kruising per ongeluk tegen elkaar aanlopen, kunnen sterrenstelsels in het heelal dat ook! Maar in dit geval is het gevolg dramatischer dan een klein duwtje. Wanneer twee sterrenstelsels botsen, versmelten ze met elkaar, waardoor een nieuw, groter stelsel ontstaat. Een voorbeeld is het NGC 7727-sterrenstelsel date te zien is in deze afbeelding van ESO's VLT Survey Telescope (VST) in Chili. NGC 7727, 89 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd in het sterrenbeeld Waterman, is waarschijnlijk het resultaat van een botsing tussen twee sterrenstelsels die ongeveer een miljard jaar geleden plaatsvond. De gevolgen van deze enorme kosmische botsing zijn nog steeds zichtbaar in de eigenaardige, onregelmatige vorm van NGC 7727 en de sterrenstromen in de buitenste regionen ervan. De afbeelding is gemaakt in zichtbaar licht als onderdeel van het VST-ATLAS-onderzoek. Het doel van het onderzoek is om een ​​uitgebreid gebied van de zuidelijke hemel in kaart ...

22 november 2021: Krachtige lasers verlaten de koepel van een van de vier Unit Telescopes van ESO's Very Large Telescope (VLT) op het Paranal Observatorium in Chili. De bundels bereiken een laag in de atmosfeer ongeveer 90 kilometer boven de grond die zeer rijk is aan natriumatomen. De lasers laten het natrium oplichten en genereren zo kunstmatige sterren aan de hemel. Maar waarom? De atmosfeer van de aarde verstoort het licht dat ons bereikt van kosmische objecten, waardoor de scherpte waarmee wij die objecten kunnen waarnemen, afneemt. Het is precies die verstoring die sterren die wij vanaf de aarde zien, laten "fonkelen". Om waarnemingen voor dit effect te corrigeren, hebben astronomen een technologie ontwikkeld die bekend staat als adaptieve optica. Daarbij wordt een flexibele spiegel honderden keren per seconde vervormd om atmosferische turbulentie te compenseren. Om de nodige correcties te berekenen, heeft adaptieve optica echter referentiesterren nodig die zich dicht bij het waargenomen ...

15 november 2021: Ja, het heldere licht dat je in het midden van deze foto ziet en dat schijnt vanonder de donkere, roze gordel van de Melkweg, is in feite de koning van de planeten in het zonnestelsel! Jupiter wordt geflankeerd door twee heuvels met ESO's Very Large Telescope (links) en VISTA (rechts) in de Atacama-woestijn in Chili. Jupiter is de grootste planeet in ons zonnestelsel en het op twee na helderste object aan de nachtelijke hemel. Hij wordt alleen overtroffen door de maan en Venus. Het is zeker terecht dat hij genoemd is naar de god van de hemel en de donder! Jupiter bestaat hoofdzakelijk uit waterstof en helium. Een heel bijzonder kenmerk van Jupiter is de beroemde grote rode vlek op het oppervlak, eigenlijk een storm, de grootste in het zonnestelsel. Jupiter is meer dan eens waargenomen door de 8,2-m telescopen van de VLT. Het VISIR-instrument legde een verbluffend infraroodbeeld met ...

8 november 2021: De afbeelding toont een paar overlappende spiraalstelsels, NGC 3314a en b, die een majestueuze kosmische dans lijken op te voeren. De opname werd gemaakt met ESO's VLT Survey Telescope (VST). Maar laat je niet door het perspectief misleiden! Beide spiraalstelsels vertonen eigenlijk helemaal geen interactie. De twee sterrenstelsels, die zich op een afstand tussen 117 en 140 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Hydra bevinden, hebben in feite fysiek helemaal geen verbinding. Ze lijken elkaar alleen te overlappen als ze vanuit de positie van de aarde worden bekeken. Deze unieke uitlijning geeft astronomen de mogelijkheid om veel eigenschappen van de sterrenstelsels te meten, zoals hoe stof sterlicht absorbeert. Zo kunnen we inzicht krijgen in hun samenstelling en evolutie. Er gaat nog een geheim schuil op deze foto als je goed kijkt naar het gebied rechtsonder. Ga je van de spiraalstelsels naar rechts beneden dan kom je ...

1 november 2021: De Search for habitable Planets EClipsing ULtra-cOOl Stars (SPECULOOS)-telescopen op ESO's Paranal-sterrenwacht in de Atacama-woestijn in Chili zijn meestal de telescopen die op zoek zijn naar nieuwe werelden. Op deze foto lijkt echter de waarnemingslocatie zelf wel een planeet te zijn. Om dit te bereiken wordt gebruik gemaakt van een fotografietechniek die stereografische projectie wordt genoemd, waarbij een bolvormig beeld - zoals een 360º-panorama - op een vlak wordt geprojecteerd. De missie van SPECULOOS is om aardachtige planeten te detecteren op het moment dat ze tussen ons en hun kleine, koele moederster passeren. Deze moederster moet zich in de nabijheid van de zon bevinden. De passage van de planeet vóór de moederster leidt tot een kleine, regelmatige afname van de helderheid van de ster. Exoplaneten die met deze zogenaamde transitmethode zijn ontdekt, kunnen tot in detail worden bestudeerd, inclusief nauwkeurige metingen van hun massa en straal, en het analyseren van ...