Foto van de Week

11 april 2022: Is dat Tatooine met de Millenium Falcon wat ik zie? Nee, deze foto van de week toont het fundament van 's werelds grootste oog aan de hemel: ESO's Extremely Large Telescope (ELT)! De ELT, die momenteel gebouwd wordt bovenop Cerro Armazones in de Chileense Atacama-woestijn, zal in 2027 met wetenschappelijke operaties beginnen en zal een van de belangrijkste astronomische structuren ter wereld worden. Dit unieke bolvormige beeld, gemaakt in januari 2022, werd geconstrueerd met behulp van stereografische projectie, waarbij een panoramisch beeld op één enkel vlak wordt geprojecteerd. De omhullende opname toont de eerste hints van de grote bolvormige koepel van de ELT, die een enorme primaire spiegel van 39 meter zal huisvesten, M1. De spiegel bestaat uit 798 zeshoekige segmenten en wordt in realtime bestuurd door een uiterst nauwkeurig sensorsysteem om ze perfect uitgelijnd te houden, een techniek die actieve optica wordt genoemd. Een andere spiegel, M4, vervormt ...

4 april 2022: Onder deze spetters van adembenemende sterren is de weg naar ESO's La Silla-observatorium in de Chileense Atacama-woestijn te zien, de thuisbasis van een rijke verscheidenheid aan telescopen. Op de voorgrond zien we de Deense 1,54-meter telescoop, gevolgd door de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop en ESO's New Technology Telescope (NTT) op de achtergrond. De Deense 1,45-meter telescoop voert zijn nachtelijke taken uit en probeert enkele van de mysteries van de kosmos te ontrafelen. Het heeft een overvloed aan wetenschappelijke doorbraken opgeleverd, zoals het observeren van de resterende opflakkering van korte gammaflitsen, waarschijnlijk veroorzaakt door de catastrofale botsing van twee neutronensterren. De 2,2-meter MPG/ESO-telescoop is ook een fervent jager van gammastraaluitbarstingen: het GROND-instrument zoekt naar resterende fakkels van deze gebeurtenissen, die vervolgens worden onderzocht door grotere telescopen. De telescoop herbergt ook een spectrograaf en een groothoekcamera die buitengewone beelden heeft vastgelegd. Hoewel het op deze afbeelding misschien klein lijkt, is NTT verantwoordelijk voor enkele ...

28 maart 2022: Deze opvallende opname van een sterrenspoor werd vastgelegd boven ESO’s La Silla Observatorium, in de Chileense Atacamawoestijn. Sterrensporen worden veroorzaakt door de rotatie van de aarde; in deze foto met lange belichtingstijd lijken de sterren rond de zuidelijke hemelpool te cirkelen. De Carinanevel (heldere roze vlek, links van het midden) en de Grote en Kleine Magelhaense Wolk (blauwe vegen, respectievelijk boven en rechts van het midden) zijn nog net te herkennen. Naar de sterrenkolk staren twee van de drie BlackGEM-telescopen, gebouwd en geëxploiteerd door de Radboud Universiteit, de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) en de KU Leuven. De telescoop aan de rechterkant was op het moment van deze foto nog in aanbouw, met alleen een platform ennog geen koepel. BlackGEM streeft ernaar om uit te breiden tot 15 telescopen, die in staat zijn uitgebreide onderzoeken van de nachtelijke hemel uit te voeren. BlackGEM gaat samen met detectoren als LIGO en ...

21 maart 2022: Krachte laserstralen verlaten de Unit Telescope 4 van ESO’s Very Large Telescope (VLT), gelegen in de Atacamawoestijn in Chili. Hun bestemming? De bovenste laag van de Aardse atmosfeer, op ongeveer 90 kilometer hoogte, die rijk is aan natriumatomen. De kleur van de lasers is afgestemd om deze atomen aan te slaan zodat ze helder schijnen, zoals sterren. Sterrenkundigen gebruiken die kunstmatige sterren om het vervagende effect te berekenen dat de turbulente atmosfeer van de aarde heeft op het licht van astronomische objecten. Een vervormbare spiegel gebruikt deze informatie om de vervaging in realtime te corrigeren met een techniek genaamd adaptieve optiek, wat leidt tot veel scherpere waarnemingen. Deze telescoop, ook wel bekend als Yepun, is de enige van de VLT die is uitgerust met een Laser Guide Star Facility. Elke laserstraal is 30 centimeter breed en heeft een vermogen van 22 watt. Om veiligheidsredenen is het systeem uitgerust met camera's ...

14 maart 2022: Op deze afbeelding staat het spectaculaire sterrenstelsel NGC 4254, ook wel bekend als Messier 99. Het is een voorbeeld van een "grand design" spiraalstelsel, met sterke, prominente, goed gedefinieerde spiraalarmen die zich duidelijk om het centrum van het sterrenstelsel wikkelen. Messier 99 bevindt zich op 49 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Haar van Berenice. Het werd tot in het kleinste detail vastgelegd door de Multi-Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) van ESO's Very Large Telescope (VLT). Dit plaatje is een combinatie van waarnemingen uitgevoerd in verschillende kleuren, ofwel golflengten, van licht, waarop gaswolken te zien zijn die geïoniseerd zijn door pasgeboren sterren. Waterstof, zuurstof en zwavelgas worden respectievelijk in rood, blauw en oranje weergegeven. De afbeelding is gemaakt als onderdeel van het Physics at High Angular resolution in Nearby GalaxieS (PHANGS) project, dat in hoge resolutie waarnemingen doet van nabije sterrenstelsels over alle golflengten van het elektromagnetische spectrum om ...

7 maart 2022: Op ongeveer 500 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Beeldhouwer ligt een nogal eigenaardig sterrenstelsel, bekend als het Karrenwielstelsel. Het was ooit een normaal spiraalstelsel dat enkele miljoenen jaren geleden een frontale interactie onderging met een kleiner sterrenstelsel, waardoor het zijn kenmerkende karrewiel-uiterlijk kreeg. Maar er zijn nog andere dingen merkwaardig aan dit sterrenstelsel. Er vindt iets interessants plaats in de linkerbenedenhoek van de rechterafbeelding, die in december 2021 met ESO's New Technology Telescope (NTT) gemaakt is: een supernova. De afbeelding links, gemaakt in augustus 2014 door de Multi Unit Spectroscopic Explorer (MUSE), gemonteerd op ESO's Very Large Telescope (VLT), toont het sterrenstelsel voordat deze supernova plaatsvond. Deze gebeurtenis, SN2021afdx genaamd, is een type II supernova, die optreedt wanneer een massieve ster het einde van zijn evolutie bereikt. Supernova’s kunnen ervoor zorgen dat een ster helderder schijnt dan het hele sterrenstelsel waar ze zich in bevindt, en kunnen maanden of ...

28 februari 2022: Een verbluffende nachtopname, dichtbij de Deense 1,54 meter telescoop en de 3,6 m telescoop op de weg bij La Silla, toont de Melkweg boven de horizon, vergezeld van de Magelhaense Wolken. ESO's 3,6 m-telescoop, hier te zien bovenop een heuvel in het midden van de afbeelding, is de thuisbasis van HARPS, een instrument dat is gewijd aan de ontdekking van planeten buiten het zonnestelsel. Daarbij maakt HARPS gebruik van de radiale snelheidsmethode. Deze methode maakt de waarneming van een planeet mogelijk door de wiebelbeweging van de centrale ster te meten. Deze wiebelbeweging wordt veroorzaakt door de aantrekkingskracht van de planeet zelf. De torens aan de linkerkant zijn de draagconstructies van de BlackGEM-telescopen, die nog niet waren geïnstalleerd toen deze opname werd gemaakt. BlackGEM is een reeks telescopen die op zoek gaan naar het licht dat wordt uitgezonden door de optische tegenhangers van de krachtigste bronnen van zwaartekrachtgolven, met name botsende ...

21 februari 2022: Op deze foto uit 2016 komt de zon op achter de Cerro Armazones. Het zonlicht markeert het vlakke silhouet van de bergtop en Venus, net boven de berg zelf, is getuige van het begin van een nieuwe dag. De foto is een prachtig voorbeeld van crepusculaire stralen, die optreden wanneer objecten zoals wolken of bergen een deel van het invallende zonlicht blokkeren, een fenomeen dat meestal bij zonsopgang en zonsondergang te zien is wanneer de zon laag aan de horizon of eronder staat. De top van de Cerro Armazones is vlak gemaakt om de thuisbasis te worden van de Extremely Large Telescope (ELT), het nieuwe vlaggenschip-observatorium van ESO dat momenteel in aanbouw is. Met zijn hoofdspiegel van 39 meter diameter zal de ELT 's werelds grootste oog op het heelal zijn en in staat om 100.000.000 keer meer licht op te vangen dan het menselijk oog. Het zal astronomen helpen ...

14 februari 2022: Tussen Mars en Jupiter liggen enkele overblijfselen van het vroege zonnestelsel: de asteroïdengordel. Deze gordel zit vol met ongewone asteroïden waarvan de oorsprong de bouwstenen van de vroege aardachtige planeten onthult. Een van de meest intrigerende asteroïden is Elektra, hier afgebeeld door middel van het SPHERE-instrument aan ESO's Very Large Telescope in Paranal, Chili. Het was al bekend dat rond Elektra niet één maar twee manen draaien, hier weergegeven door de oranje en groene banen. Maar nu heeft een team van astronomen, geleid door Anthony Berdeu, van het National Astronomical Research Institute of Thailand, nóg een satelliet gevonden die rond de asteroïde draait - weergegeven met de blauwe baan. Deze ontdekking maakt Elektra het allereerste viervoudige asteroïdesysteem dat we kennen. Dit nieuwe, derde maantje van Elektra, voorlopig S/2014 (130) 2 genoemd, ligt dichter bij de moederasteroïde dan de andere manen. Ze draait op een gemiddelde afstand van iets minder dan ...

7 februari 2022: Op een afstand van ongeveer 70 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Grus (Kraanvogel), vind je het sterrenstelsel NGC 7582 - een spiraalstelsel met in de kern een superzwaar zwart gat. De foto’s hier zijn gemaakt als onderdeel van een onderzoek waarbij gebruik gemaakt is van het MUSE-instrument van ESO's Very Large Telescope (VLT) om de invloed van een actief zwart gat op de vorming van sterren in het melkwegstelsel te ontsluieren. Het sterrenstelsel bevat een actieve galactische kern (AGN) - een extreem energierijke centrale motor die wordt aangedreven door het superzware zwarte gat dat materie uit zijn directe omgeving opslokt. De materie warmt op in dit proces, waarbij enorme hoeveelheden energie en krachtige winden in de omgeving vrij komen. Maar welk effect heeft dit op het melkwegstelsel in als geheel? Om daar achter te komen, bekeek een recent onderzoek, geleid door Stéphanie Juneau van NOIRLab in de ...

31 januari 2022: De bouw van het grootste oog op de hemel ter wereld, ESO’s Extremely Large Telescope (ELT), boekt vooruitgang! Na een aanzienlijke afremming van de bouw dankzij de COVID-19 pandemie – inclusief het sluiten van de site voor bijna een jaar – hernamen de werken zich midden 2021. Zoals dit beeld van januari 2022 toont, werd de fundering van de immense 39-meter telescoop gelegd, wat ons een stap dichter brengt bij het ontbloten van de meest onvatbare mysteries van het universum. De eerste vormen van de spectaculaire koepel van de ELT nemen vorm aan. De enorme structuur zal ongeveer 80-meter hoog zijn met een diameter van circa 88 meter, ongeveer gelijk aan de oppervlakte van een voetbalterrein. Aan de linkerkant zie je de steiger en het eerste vormwerk van de pijler van de koepel. De steiger zal omringd worden door een circulair bijgebouw. De concrete fundering hiervan is bijna af. ...

24 januari 2022: Ongeveer 60 miljoen lichtjaren van hier, in het sterrenbeeld Maagd, beginnen de twee sterrenstelsels NGC4567 en NGC4568 – de vlindersterrenstelsels genoemd door hun vleugelachtige structuur – te botsen en samen te smelten met elkaar. Dit is te zien in deze foto, genomen door de FOcal Reducer and low dispersion Spectrograph 2 (FORS2), te vinden op ESO’s Very Large Telescope (VLT) bij het Paranal-observatorium in de Chileense Andes. Galactische botsingen zijn niet ongewoon in het universum. We kunnen ze voorstellen als gewelddadig en catastrophaal, maar in realiteit zijn ze verrassend vreedzaam, zoals een waltz uitgevoerd door sterren, gas en stof, gechoreografeerd door de zwaartekracht. Deze soort van botsing en fusie worden gedacht om het uiteindelijke lot te zijn van onze Melkweg. Wetenschappers geloven dat de Melkweg een gelijkaardige interactie zal hebben met ons naburig sterrenstelsel Andromeda. FORS2 wordt vaak Paranal’s ‘Zwitsers zakmes’ genoemd voor zijn ongelooflijke veelzijdigheid en het ...

17 januari 2022: Zoals een stille bewaker staat de VLT Survey Telescope (VST) van ESO onder de verspreide sterren van de Melkweg in deze etherische Foto van de Week. De VST, die recent zijn 10de verjaardag vierde, is gesitueerd op ESO’s Paranal-observatorium samen met zijn naamgenoot, de Very Large Telescope (VLT). De VST heeft echter een heel ander doel dan de VLT. In plaats van kleine stukjes van de hemel in detail te onderzoeken, doorzoekt hij grotere gedeelten van de hemel om zo hemellichamen, variërend van nabijgelegen sterren tot afgelegen sterrenstelsels, in kaart te brengen en te catalogiseren. Het Paranal-observatorium van ESO in de Atacama-woestijn in Chili is de ideale locatie om terrestrische astronomie uit te voeren. Er zijn daar meer dan 300 heldere nachten per jaar en zijn afgelegen locatie, ver weg van lichtpollutie, zorgt voor hemels die donker genoeg zijn om de Melkweg te zien in verbluffend detail, ...

10 januari 2022: Deze foto van de week ziet er bijna goed genoeg uit om op te eten! Ondanks zijn gelijkenis met een overheerlijke werveling van karamel is het in feite een beeld van het NGC 1300 sterrenstelsel, gesitueerd op ongeveer 61 miljoen lichtjaren van de aarde in het sterrenbeeld Eridanus. NGC 1300 is een spiraalvormig sterrenstelsel met een balk van sterren en gas – hier te zien horizontaal in het beeld – en een centrale ring van intense sterformatie. Dit beeld is een combinatie van observaties uitgevoerd bij verschillende kleuren – of golflengten – van licht. De gouden karamelgloed komt overeen met wolken van moleculair gas, de grondstof waaruit sterren gevormd worden. Deze data werden genomen met de ALMA-antennes (Atacama Large Millimeter / submillimeter Array), waarvan ESO een partner is. De blauwachtige zones in de achtergrond onthullen de distributie van ietsje oudere, reeds gevormde sterren, verbeeld door de Multi-Unit Spectroscopic Explorer ...

3 januari 2022: A very bright and large point is the undisputed protagonist of the top half of this picture of the sky above ESO’s Very Large Telescope (VLT) on Cerro Paranal in Chile’s Atacama Desert. Yet if you take a closer look, you will notice it is not just one point, but two, very close to each other. What you see is, in fact, a conjunction of Jupiter and Saturn. Jupiter and Saturn are the two largest planets in the Solar System, almost 320 and 95 times as massive as the Earth, respectively. They are not rocky, like the Earth or Mars, but are mainly made up of hydrogen. They both have tens of moons, many of which we think did not form together with the planets they orbit, but were instead captured at a later stage by their strong gravitational fields. Conjunctions occur when two objects are aligned in the sky. ...

27 december 2021: De door ESO bediende Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) heeft vanaf zijn koepel op Cerro Paranal in de Chileense Atacamawoestijn een prachtig uitzicht op de majestueuze zuidelijke hemel, maar ook op de nabijgelegen bergtop, de thuisbasis van ESO's Very Large Telescope (VLT). VISTA is bedacht en ontwikkeld door een consortium van 18 universiteiten in het Verenigd Koninkrijk en is 's werelds grootste telescoop die volledig is gewijd aan het in kaart brengen van de hemel in infrarood licht. Er worden zes openbare onderzoeken uitgevoerd, die nemen het grootste deel van de waarneemtijd in beslag. Het doel is om objecten zoals bruine dwergen, veranderlijke sterren en oude quasars te ontdekken, nieuw licht te werpen op onderwerpen als de aard van donkere materie en heelalstructuuren, en zelfs om te helpen bij het maken van een 3D-kaart van ongeveer vijf procent van het waarneembare heelal. Maar waarom observeren in het ...

20 december 2021: Nu 2021 ten einde loopt, sturen we jullie en jullie familie de beste wensen! Net als vorig jaar was het afgelopen jaar voor de meesten van ons een uitdaging. Hier bij ESO hebben we hard gewerkt om het heelal te blijven verkennen en zijn wonderen met jullie te delen, terwijl we ons personeel veilig en beschermd houden. Namens iedereen bij ESO wensen wij u een gezond einde van het jaar en een prachtige start van 2022!

13 december 2021: De foto van deze week zou je zomaar kunnen hypnotiseren! De cirkels van sterren lijken wel een draaikolk of optische illusie, en trekken je dieper in het adembenemende berglandschap van de Chileense Atacamawoestijn, de thuisbasis van ESO’s La Silla Sterrenwacht. Elke cirkelboog representeert één ster die een sterrenspoor trekt. Zo’n spoor is wordt veroorzaakt door de rotatie van de aarde, waardoor het lijkt alsof de sterren langs de hemel bewegen, en langzaam perfecte cirkelbogen tekenen met in het midden de zuidelijke hemelpool. Daarom heb je voor een foto als deze een lange sluitertijd nodig, om het verstrijken van de tijd vast te leggen. La Silla ligt ongeveer 2400 meter boven de zeespiegel, en biedt de perfecte omstandigheden voor foto’s als deze; er zijn ter plaatse meer dan 300 heldere nachten per jaar! Hier exploiteert ESO twee van de meest productieve telescopen in de 4-meterklasse ter wereld: de ESO 3,6-meter ...

6 december 2021: Dit familieportret van de telescopen van ESO’s La Silla Observatorium is gemaakt in 2019 tijdens een adembenemende zonsondergang boven de rand van de Chileense Atacamawoestijn. Vooraan op het portret staat een van La Silla’s nieuwe aanwinsten: BlackGEM, een array van optische telescopen dat binnenkort zal deelnemen aan de zoektocht naar een aantal van de meest krachtige en dramatische gebeurtenissen in het heelal, zoals het samensmeltende neutronensterren en zwarte gaten. Dit robotarray is ontwikkeld aan de Radboud Universiteit (vanaf daar wordt het array op afstand bestuurd), de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) en de KU Leuven. Deze exotische gebeurtenissen veroorzaken rimpelingen in de ruimtetijd genaamd zwaartekrachtsgolven. BlackGEM gaat samenwerken met zwaartekrachtsgolfdetectoren zoals LIGO en Virgo om de bronnen die verantwoordelijk zijn voor de golven te lokaliseren in zichtbaar licht. Hierdoor kunnen grotere telescopen — zoals ESO’s Very Large Telescope (VLT) — gedetailleerdere vervolgwaarnemingen uitvoeren. Dit zal sterrenkundigen inzicht geven in een ...

29 november 2021: Zoals mensen op een druk kruising per ongeluk tegen elkaar aanlopen, kunnen sterrenstelsels in het heelal dat ook! Maar in dit geval is het gevolg dramatischer dan een klein duwtje. Wanneer twee sterrenstelsels botsen, versmelten ze met elkaar, waardoor een nieuw, groter stelsel ontstaat. Een voorbeeld is het NGC 7727-sterrenstelsel date te zien is in deze afbeelding van ESO's VLT Survey Telescope (VST) in Chili. NGC 7727, 89 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd in het sterrenbeeld Waterman, is waarschijnlijk het resultaat van een botsing tussen twee sterrenstelsels die ongeveer een miljard jaar geleden plaatsvond. De gevolgen van deze enorme kosmische botsing zijn nog steeds zichtbaar in de eigenaardige, onregelmatige vorm van NGC 7727 en de sterrenstromen in de buitenste regionen ervan. De afbeelding is gemaakt in zichtbaar licht als onderdeel van het VST-ATLAS-onderzoek. Het doel van het onderzoek is om een ​​uitgebreid gebied van de zuidelijke hemel in kaart ...