Komunikat prasowy

Gwiazdy i czaszki: nowe zdjęcie ESO ukazuje straszliwą mgławicę

30 października 2020

Ta zwiewna pozostałość po od dawna umarłej gwieździe, wtulona w brzuch Wieloryba, wykazuje podobieństwo do czaszki unoszącej się w przestrzeni. Mgławica Czaszka została sfotografowana w niesamowitych szczegółach przez Bardzo Duży Teleskop (VLT) należący do ESO i jest widoczna w pięknych, przekrwionych kolorach. Jest to pierwsza znana mgławica planetarna mająca związek z parą blisko związanych gwiazd, okrążanych przez trzecią gwiazdę.

Mgławica Czaszka znana jest też jako NGC 246. Znajduje się około1600 lat świetlnych od Ziemi w kierunku południowej konstelacji Wieloryba. Uformowała się, gdy podobna do Słońca gwiazda w późnym wieku odrzuciła swoje zewnętrzne warstwy, pozostawiając odkryte jądro – biały karzeł – to jedna z gwiazd widocznych w samym centrum NGC 246.

Pomimo, iż mgławicę znano od wieków, dopiero w 2014 roku astronomowie odkryli, korzystając z teleskopu VLT, że biały karzeł i jego towarzyszka skrywają trzecią gwiazdę położoną w sercu Mgławicy Czaszka. Gwiazda ta, niewidoczna na zaprezentowanej fotografii, jest słabym czerwonym karłem, który znajduje się blisko białego karła, w odległości około 500 razy większej niż Ziemia od Słońca. Czerwony i biały karzeł okrążają się nawzajem jako para, natomiast zewnętrzna gwiazd krąży wokół tej pary w odległości około 1900 razy większej niż dystans Ziemia-Słońce. Razem te trzy gwiazdy czynią NGC 246 pierwszą znaną mgławicą planetarną z hierarchicznym układem potrójnym gwiazd w centrum mgławicy.

Nowe zdjęcie Mgławicy Czaszka zostało wykonane przy pomocy instrumentu FORS 2 na teleskopie VLT na chilijskiej pustyni Atakama. Celowo obejmuje światło emitowane w pewnych wąskich zakresach długości fali — związanych z gazem wodorowym i tlenowym. Obserwacje światła emitowanego przez poszczególne pierwiastki pomagają w uzyskaniu wielu informacji na temat składu chemicznego i struktury obiektu. Nowa fotografia uwidacznia, w których miejscach NGC 246 jest bogata lub uboga w wodór (pokazany na czerwono) oraz tlen (kolor jasnoniebieski).

Zdjęcie zostało wybrane w ramach programu Kosmiczne Klejnoty ESO (ESO Cosmic Gems), inicjatywy promocyjnej tworzącej dla celów edukacyjnych i popularyzacyjnych fotografie interesujących, intrygujących lub wizualnie atrakcyjnych obiektów, wykorzystując do tego teleskopy ESO. Program korzysta z czasu teleskopu, gdy ten nie może używany do obserwacji naukowych. Wszystkie zebrane dane mogą jednak być również wykorzystane w badaniach naukowych i są dostępne dla astronomów poprzez archiwum naukowe ESO.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Ma 16 krajów członkowskich: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy, dodatkowo Chile jest kraje gospodarzem, a Australia (IA/FCUL) strategicznym partnerem. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop ELT (Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop), który stanie się „największym okiem świata na niebo”. 

Linki

• Program Kosmiczne Klejnoty ESO (ESO Cosmic Gems)
• Zdjęcia VLT
• Dla naukowców: masz ciekawą hsitorię? Opisz swoje badania!

Kontakt

Bárbara Ferreira
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6670
Tel. kom.: +49 151 241 664 00
E-mail: pio@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso2019