Komunikat prasowy

Zatłoczone sąsiedztwo

30 maja 2018

Mgławica Tarantula, jasno świecąca około 160 tysięcy lat świetlnych od nas, jest najbardziej spektakularnym obiektem w Wielkim Obłoku Magellana, galaktyce satelitarnej Drogi Mlecznej. VLT Survey Telescope w Obserwatorium Paranal w Chile uzyskał niesamowicie szczegółowy obraz tego obszaru i jego bogatego otoczenia. Zdjęcie ukazuje kosmiczny krajobraz gromad gwiazd, świecących obłoków gazu i rozproszonych pozostałości po wybuchach supernowych. Jest to najostrzejsza fotografia tego obszaru spośród kiedykolwiek wykonanych.

Wykorzystując możliwości VLT Survey Telescope (VST) w należącym do ESO Obserwatorium Paranal w Chile, astronomowie uzyskali nowe, bardzo dokładne zdjęcie Mgławicy Tarantula oraz licznych otaczających ją mgławic, gwiazd i gromad gwiazd. Tarantula, znana też jako 30 Doradus, jest najjaśniejszym i najbardziej energetycznym obszarem gwiazdotwórcznym w Grupie Lokalnej galaktyk.

Mgławica Tarantula, na górze zdjęcia, rozciąga się na ponad 1000 lat świetlnych i jest widoczna w gwiazdozbiorze Złotej Ryby na niebie południowym. Ta oszałamiająca mgławica jest częścią Wielkiego Obłoku Magellana, galaktyki karłowatej, która mierzy około 14 000 lat świetlnych. Wielki Obłok Magellana jest jedną z najbliższych galaktyk względem Drogi Mlecznej.

W sercu Mgławicy Tarantula znajduje się olbrzymia młoda gromada gwiazd NGC 2070 – obszar gwiazdotwórczy, którego gęste jądro, R136, zawiera jedne z najmasywniejszych i najjaśniejszych znanych gwiazd. Jasny blask Mgławicy Tarantula po raz pierwszy dostrzegł w 1751 r. francuski astronom Nicolas-Louis de Lacaille.

Inna gromadą gwiazd w Mgławiy Tarantula jest znacznie starsza Hodge 301, w przypadku której szacuje się, że co najmniej 40 gwiazd wybuchło jako supernowe, rozprzestrzeniając gaz na całym obszarze. Jednym z przykładów pozostałości po supernowej jest superbąbel SNR N157B, który otacza gromadę otwartą gwiazd NGC 2060. Gromadę tę po raz pierwszy zaobserwował brytyjski astronom John Herschel w 1836 r. przy pomocy 18,6-calowego reflektora (teleskopu zwierciadlanego) na Przylądku Dobrej Nadziei w Afryce Południowej. Na obrzeżach Mgławicy Tarantula, na dole po prawej stronie, można zidentyfikować położenie słynnej supernowej SN 1987A [1].

Poruszając się na lewą stronę Mgławicy Tarantula, można dostrzec jasną gromadę otwartą NGC 2100, która widoczna jest jako jasna koncentracja niebieskich gwiazd otoczonych przez gwiazdy czerwone. Gromada ta została odkryta przez szkockiego astronoma Jamesa Dunlopa w 1826 roku podczas jego pracy w Australii, przy pomocy samodzielnie zbudowanego 9-calowego (23 cm) teleskopu zwierciadlanego.

W centrum zdjęcia widać gromadę gwiazd i mgławicę emisyjną NGC 2074, która jest kolejnym obszarem powstawania masywnych gwiazd, odkrytym przez Johna Herschela. Przypatrując się uważniej można dostrzec ciemną pyłową strukturę o kształtciekonika morskiego —“Koński Łeb w Wielkim Obłoku Magellana”. Jest to gigantyczna kolumnowa struktura o długości prawie 20 lat świetlnych – co odpowiada prawie cztery razy większemu dystansowi niż odległość od Słońca do najbliższej gwiazdy, Alfy Centauri. Struktura jest skazana na zaniknięcie w ciągu miliona lat, gdy w gromadzie utworzy się więcej gwiazd, a ich wiatry powoli rozwieją pyłowe kolumny.

Uzyskanie zdjęcia było możliwe tylko dzięki specjalnie zaprojektowanej 256-megapikselowej kamerze OmegaCAM na teleskopie VST. Fotografię utworzono z obrazów uzyskanych przez OmegaCAM w czterech różnych filtrach barwnych, w tym w filtrze przeznaczonym do izolowania czerwonego światła od zjonizowanego wodoru [2].

Uwagi

[1] SN 1987A była pierwszą supernową obserwowaną współczesnymi teleskopami i najjaśniejszą od Gwiazdy Keplera w 1604 r. SN 1987A była tak intensywna, że świeciła z mocą 100 milionów słońc przez kilka miesięcy od odkrycia 23 lutego 1987 r.

[2] Linia emisyjna H-alfa to czerwona linia widmowa tworzona gdy elektron wewnątrz atomu wodoru tracu energię. Zdarza się to w wodorze wokół młodych gorących gwiazd, gdy gaz jest zjonizowany przez intensywne promieniowanie ultrafioletowe i następnie elektrony przechodzą rekombinację z protonami, aby ponownie uformować atomy. Zdolność OmegaCAM do wykrywania tej linii pozwala astronomom na scharakteryzowanie fizyki wielkich obłoków molekularnych, w których powstają nowe gwiazdy i planety.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Ma 15 krajów członkowskich: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy, dodatkowo Chile jest kraje gospodarzem, a Australia strategicznym partnerem. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop ELT (Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop), który stanie się „największym okiem świata na niebo”.

Kontakt

Krzysztof Czart
Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1816