Komunikat prasowy

Tworzenie nowych gwiazd w Mgławicy Krewetka

18 września 2013

Świecące zbiorowisko obłoków gazu, widoczne na tym nowym zdjęciu, tworzy olbrzymią gwiezdną wylęgarnię o nazwie Mgławica Krewetka (Prawn Nebula). Fotografia, którą uzyskano za pomocą teleskopu VST w Obserwatorium ESO Paranal w Chile, może być najlepszym wykonanym zdjęciem tego obiektu. Pokazuje gromadki gorących, nowo narodzonych gwiazd położonych wśród obłoków tworzących mgławicę.

Mgławica jest położona około 6000 lat świetlnych od Ziemi i widoczna w gwiazdozbiorze Skorpiona. Formalnie ten olbrzymi obszar wypełniony gazem i kłaczkami ciemnego pyłu nosi nazwę IC 4628. Obłoki gazu to obszary gwiazdotwórczy, produkujące jasne, gorące, młode gwiazdy. W zakresie widzialnym gwiazdy te mają kolor biało-niebieski, ale emitują także intensywne promieniowanie w innych częściach widma – szczególnie w ultrafiolecie [1].

To właśnie światło ultrafioletowe powoduje świecenie gazu. Promieniowanie usuwa elektrony z atomów wodoru, które następnie rekombinują i uwalniają energię w formie światła. Gdy taki proces zachodzi, każdy pierwiastek chemiczny emituje światło o charakterystycznej barwie. Dla wodoru dominującym kolorem jest czerwony. IC 4628 jest przykładem obszaru HII [2].

Mgławica Krewetka ma rozmiar prawie 250 lat świetlnych i pokrywa obszar na niebie odpowiadający czterem tarczom Księżyca w pełni. Pomimo swojego olbrzymiego rozmiaru często umyka obserwatorom z powodu małej jasności oraz dlatego, że jej światło jest emitowane na falach, na które ludzkie oko nie jest czułe. Mgławica znana jest także pod oznaczeniem Gum 56, wskazujące na australijskiego astronoma Colina Guma, który w 1955 r. opublikował katalog obszarów HII.

W ciągu ostatnich kilku milionów lat w tym obszarze nieba powstało wiele gwiazd, zarówno pojedynczo, jak i w gromadach. Znajduje się tutaj duża, rozproszona gromada gwiazd o nazwie Collinder 316, rozciągająca się prawie na całe zdjęcie. Gromada ta jest częścią znacznie większego zgrupowania bardzo gorących i jasnych gwiazd. Widać także wiele ciemnych struktur, w których materia międzygwiazdowa jest wywiewana przez silne wiatry, generowane przez pobliskie gorące gwiazdy.

Zdjęcie wykonano za pomocą teleskopu VST w Obserwatorium ESO Paranal w Chile. VST (VLT Survey Telescope) jest największym teleskopem na świecie zaprojektowanym do przeglądów nieba w świetle widzialnym. Jest najnowocześniejszym 2,6-metrowym teleskopem, wyposażonym w kamerę OmegaCAM, zawierającą 32 detektory CCD, które tworzą razem obrazy 268-megapikselowe. Zaprezentowane nowe zdjęcie o rozmiarach 24 000 pikseli, jest mozaiką z dwóch fotografii i jednym z największych pojedynczych zdjęć opublikowanych przez ESO.

Zdjęcie stanowi część szczegółowego publicznego przeglądu dużej części Drogi Mlecznej nazwanego VPHAS+, który wykorzystuje moc VST do poszukiwania nowych obiektów, takich jak młode gwiazdy i mgławice planetarne. Przegląd dostarczy najlepszych w historii zdjęć wielu olbrzymich obszarów gwiazdotwórczych, takich jak pokazany.

Bardzo ostre zdjęcia z VST zostały przeprocesowane aby uwypuklić kolory poprzez dołączenie dodatkowych zdjęć wysokiej jakości z innych filtrów, uzyskanych przez Martina Pugha, bardzo utalentowanego miłośnika astronomii obserwującego z Australii za pomocą teleskopów o średnicach 32 cm i 13 cm [3].

Niniejszy komunikat prasowy stanowi krok milowy – jest tysięczną notatką prasową opublikowaną przez ESO. Pierwsza ukazała się w 1985 r. i przedstawiała zdjęcie komety Halleya. Wszystkie są dostępne w Internecie.

Uwagi

[1] Jest to ten sam rodzaj promieniowania, który powoduje, że niechroniona ludzka skóra spala się gdy zostanie wystawiona na bezpośrednie oddziaływanie światła słonecznego. Ale ziemska atmosfera chroni życie na powierzchni od prawie całego promieniowania ultrafioletowego i jedynie dłuższe fale (pomiędzy 300, a 400 nanometrami) docierają do powierzchni, powodując opaleniznę na ludzkiej skórze. Część promieniowania ultrafioletowego emitowanego przez bardzo gorące gwiazdy w obszarach HII jest emitowana na znacznie krótszych falach (krótszych niż 91,2 nanometra), dzięki czemu może jonizować wodór.

[2] Astronomowie używają terminu “HII” (wymawianego jako “ha dwa”) w odniesieniu do zjonizowanego wodoru, a “HI” (“ha jeden”) do wodoru atomowego. Atom wodoru składa się z elektronu powiązanego z protonem. W gazie zjonizowanym atomy są rozdzielane na swobodnie poruszające się elektrony i naładowane dodatnio jony – w tym przypadku dodatni jon jest pojedynczym protonem.

[3] Więcej szczegółów na temat obserwacji można znaleźć na stronie Martina Pugha.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Przegląd VPHAS+
• Zdjęcia VST
• Zdjęcia wykonane za pomocą VST

Kontakt

Richard Hook
ESO, Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych