Komunikat prasowy

Kształt ptaka na niebie

Nowe zdjęcie z ESO przedstawiające mgławicę Lambda Centauri

21 września 2011

Nowa fotografia z instrumentu Wide Field Imager, pracującego na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO, ukazuje mgławicę Lambda Centauri, obłok świecącego gazu i nowo narodzonych gwiazd w konstelacji Centaura. Mgławica, znana także jako IC 2944, jest czasami określana mianem mgławicy Biegnący Kurczak (Running Chicken Nebula), od kształtu podobnego do ptaka, który niektórzy ludzie widzą w jej najjaśniejszym obszarze.

W tej znajdującej się 6500 lat świetlnych od Ziemi mgławicy nowo narodzone gwiazdy, które uformowały się z gazu wodorowego, jasno świecą w zakresie ultrafioletowym. Intensywne promieniowanie wzbudza otaczający obłok wodoru, powodują jego świecenie w charakterystycznym odcieniu czerwieni. Ten kolor jest typowy dla obszarów gwiazdotwórczych, innym słynnym przykładem jest mgławica Laguna (eso0936).

Niektóre osoby widzą kształt kurczaka na zdjęciu tego czerwonego obszaru gwiazdotwórczego – i stąd wywodzi się alternatywna nazwa mgławicy – ale brak zgody co do faktu, który dokładnie fragment mgławicy ma kształt kurczaka, istnieje bowiem kilka ptakopodobnych struktur na zdjęciu [1].

Oprócz świecącego gazu, inną oznaką formowania się gwiazdy w IC 2944 jest kilka nieprzezroczystych czarnych obłoczków zarysowujących się na czerwonym tle zdjęcia. Są to przykłady obiektów zwanych globulami Boka. Wyglądają na ciemne, gdyż absorbują światło od jasnego tła. Jednak obserwacje tych ciemnych obłoków za pomocą teleskopów podczerwonych, które potrafią patrzeć poprzez pył blokujący światło widzialne, ujawniły, że w środku formują się gwiazdy.

Najlepiej widoczny na zdjęciu zestaw globul Boka jest znany jako globule Thackeraya, od nazwiska astronoma z RPA, który odkrył je w latach 50. Widoczne są pośród grupy jasnych gwiazd w prawym, górnym rogu zdjęcia. To właśnie je widać na słynnym zdjęciu wykonanym za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, należącego do NASA/ESA (zobacz).

Kosmiczny Teleskop Hubble’a ukazuje szczegółowy obraz tego niewielkiego obszaru, natomiast Wide Field Imager z 2,2-metrowego teleskopu MPG/ESO z Obserwatorium ESO La Silla objął dużo większą panoramę, pokrywają obszar na niebie prawie taki jak tarcza Księżyca w pełni [2]. Tak jak zoom w aparacie fotograficznym pozwala fotografowi wybrac najbardziej odpowiednie pole widzenia podczas wykonywania zdjęcia, tak te dwa zupełnie różne spojrzenia oferowane przez dwa teleskopy, dostarczają naukowcom uzupełniających się danych, do zbadania obiektów astronomicznych pokrywających duży obszar nieba.

O ile gwiazdy w kokonach globul Thackeraya są ciągle w okresie prenatalnym, to gwiazdy w gromadzie IC 2948, widoczne w mgławicy, są ich starszym rodzeństwem. Ciągle młode – w gwiazdowej perspektywie, mające po kilka milionów lat, gwiazdy te świecą jasno, a ich promieniowanie ultrafioletowe dostarcza większość energii, która rozświetla mgławicę. Tego typu świecące mgławice istnieją względnie krótko (z astronomicznej perspektywy), bowiem zazwyczaj kilka milionów lat. Oznacza to, że mgławica Lambda Centauri kiedyś zgaśnie I straci zarówno gaz, jak i zasilające ją promieniowanie ultrafioletowe.

Uwagi

[1] Pomysły na to, gdzie na zdjęciu znajduje się kurczak, mogą być nadsyłane poprzez grupę Your ESO Pictures Flickr. Jest szansa na wygranie interesujących nagród.

[2] Zdjęcie zostało uzyskane w ramach projektu Kosmiczne Klejnoty ESO. Jest to nowa inicjatywa polegająca na wykonywaniu za pomocą teleskopów ESO zdjęć interesujących, intrygujących lub wizualnie atrakcyjnych obiektów, w celach edukacyjnych i promocyjnych. Program zużywa niewielkie ilości czasu obserwacyjnego, który były nieużywany w harmonogramie pracy teleskopów, tak więc minimalizuje swój wpływ na obserwacje naukowe. Wszystkie zebrane dane są także dostępne dla astronomów poprzez archiwum naukowe ESO.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Zbliżenie na Globule Thakeraya w mgławicy Biegnącego Kurczaka wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a
• Kosmiczne Klejnoty ESO

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1135