Komunikat prasowy

Zaburzona para galaktyk

20 kwietnia 2011

Kosmiczna para galaktyk, uchwycona przez instrument Wide Field Imager, pracujący na 2,2-metrowym teleskopie w Obserwatorium La Silla w Chile, wykazuje pewne nietypowe cechy, wskazujące, że te galaktyczne sąsiadki są na tyle blisko, że wzajemnie odczuwają zaburzający wpływ swojej grawitacji. Grawitacyjna wojna wypaczyła spiralny kształt jednej z galaktyk (NGC 3169) oraz pofragmentowała pasma pyłu u jej towarzyszki (NGC 3166). Na dodatek w prawym dolnym rogu zdjęcia widoczna jest trzecia galaktyka (NGC 3165).

To zgrupowanie galaktyk, leżące w odległości około 70 milionów lat świetlnych w gwiazdozbiorze Sekstansu, zostało odkryte przez angielskiego astronoma Williama Herschela w 1783 roku. Współcześni astronomowie oceniają dystans dzielący NGC 3169 (po lewej) i NGC 3166 (po prawej) na zaledwie 50 000 lat świetlnych, to tyle ile pół średnicy Drogi Mlecznej. W tak ciasnym układzie grawitacja zaczyna siać spustoszenie w strukturze galaktyk.

Galaktyki spiralne, jak NGC 3169 i NGC 3166, zwykły mieć uporządkowane spirale gwiazd i pyłu kręcące się wokół świecącego jądra galaktyki. Bliskie spotkania z innymi masywnymi obiektami mogą zagmatwać tę klasyczną konfigurację, a zniekształcenie często jest zapowiedzią galaktycznego mergera (połączenia się galaktyk w jedną większą). Jak na razie oddziaływania pomiędzy NGC 3169, a NGC 3166, to tylko drobna próbka tego co może się wydarzyć. Ramiona NGC 3169, jasno świecące dzięki dużym, młodym, niebieskim gwiazdom, zostały zwichrowane, a dużo jasnego gazu zostało wyrzucone z dysku. W przypadku NGC 3166 pasma pyłu, który zwykle obrysowują ramiona spiralne, są w nieładzie. W przeciwieństwie do swojej bardziej niebieskiej partnerki, NGC 3166 nie formuje wielu nowych gwiazd.

NGC 3169 ma też inny znak szczególny: słaba żółta kropka przeświecająca przez zasłonę z pyłu, po lewej stronie, blisko centrum galaktyki [1]. To światełko jest pozostałością po supernowej zaobserwowanej w 2003 roku i oznaczonej jako SN 2003cg. Supernowa tego rodzaju, sklasyfikowana jako typ Ia, następuje wtedy, gdy gęsta, gorąca gwiazda, zwana białym karłem – pozostałość po gwieździe średnich rozmiarów, takiej jak Słońce – grawitacyjnie wysysa gaz z sąsiadki. Takie dodatkowe paliwo może spowodować, że cała gwiazda eksploduje, gdy dojdzie do zainicjowania reakcji fuzji termojądrowej.

Nowe zdjęcie tej dynamicznej pary galaktyk bazuje na danych wybranych przez Igora Czekalina w ramach konkursu astrofotografii Ukryte Skarby ESO. Czekalin wygrał główną nagrodę, a prezentowane zdjęcie zdobyło drugą pozycję spośród stu konkursowych zgłoszeń [2].

Uwagi

[1] Inne, znacznie łatwiejsze do dostrzeżenia punkty światła, takie jak ten w pobliżu lewego końca ramienia spiralnego, biegnącego poniżej jądra NGC 3169, to gwiazdy Drogi Mlecznej, które leżą bardzo blisko linii widzenia pomiędzy naszymi teleskopami, a parą galaktyk.

[2] ] Konkurs Ukryte Skarby ESO 2010 dał miłośnikom astronomii szansę na poszukiwania w olbrzymich archiwach ESO zawierających dane astronomiczne, w nadziei odnalezienia głęboko ukrytych diamentów, które wymagają oszlifowania przez uczestników. Więcej na temat konkursu na stronie http://www.eso.org/public/outreach/hiddentreasures/.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz teleskop VISTA, największy na świecie instrument do przeglądów nieba. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 42-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1114