Komunikat prasowy

VISTA ujawnia sekrety Jednorożca

6 października 2010

Nowe podczerwone zdjęcie z teleskopu do przeglądów VISTA pokazuje niezwykły krajobraz świecących nitek gazu, ciemnych obłoków i młodych gwiazd w konstelacji Jednorożca. Ten obszar formowania się gwiazd, znany jako Monoceros R2, jest otoczony olbrzymim ciemnym obłokiem. W świetle widzialnym rejon ten jest prawie całkowicie zasłonięty przez międzygwiazdowy pył, ale w podczerwieni wygląda spektakularnie.

Aktywny gwiezdny żłobek leży w gwiazdozbiorze Jednorożca, ukryty wewnątrz masywnego, ciemnego obłoku, bogatego w molekuły i pył. Mimo, że na niebie wydaje się być blisko do bardziej znanej Mgławicy Oriona, faktycznie znajduje się prawie dwa razy dalej od Ziemi, w odległości około 2700 lat świetlnych. W świetle widzialny zgrupowania masywnych, gorących gwiazd tworzą piękne konstelacje mgławic refleksyjnych, a niebieskawe światło gwiazd jest rozpraszane w ciemnych, zamglonych, zewnętrznych warstwach obłoku molekularnego. Jednak większość nowonarodzonych masywnych gwiazd pozostaje ukryta, ponieważ gruby pył międzygwiazdowy silnie absorbuje ich ultrafioletowe i widzialne promieniowanie.

W prezentowanym przepięknym zdjęciu w podczerwieni, wykonanym w Obserwatorium ESO Paranal w północnym Chile, teleskop VISTA (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy [1], eso0949) penetruje ciemną kurtynę kosmicznego pyłu i ukazuje w niesamowitych detalach fałdy, pętle i włókna wyrzeźbione z pyłowej materii międzygwiazdowej przez intensywne wiatry z cząstek oraz promieniowanie emitowane przez młode, gorące gwiazdy.

"Gdy po raz pierwszy zobaczyłem to zdjęcie, powiedziałem po prostu 'Wow'. Byłem zaskoczony widząc tak dobrze wszystkie pyłowe serpentyny wokół gromady Monoceros R2, a także dżety z młodych obiektów gwiazdowych. W zdjęcia z teleskopu VISTA jest wielkie bogactwo ekscytujących szczegółów" mówi Jim Emmerson z Queen Mary, University of London, kierownik konsorcjum VISTA.

Dzięki olbrzymiemu polu widzenia, wielkiemu zwierciadłu i czułej kamerze, VISTA jest idealny do otrzymywania głębokich, wysokiej jakości, podczerwonych zdjęć dużych obszarów nieba, takich jak rejon Monoceros R2. Długość pola widzenia VISTA na tej odległości odpowiada około 80 latom świetlnych. Ponieważ pył jest dosyć przezroczysty na falach podczerwonych, wiele młodych gwiazd, których nie można zobaczyć w świetle widzialnym, staje się widoczna. Najbardziej masywne z tych gwiazd mają po mniej niż dziesięć milionów lat.

Zdjęcie zostało utworzone z ekspozycji w trzech różnych częściach widma bliskiej podczerwieni. W obłokach molekularnych takich jak Monoceros R2 niskie temperatury i względnie duże gęstości pozwalają na formowanie cząsteczek, takich jak wodór, który w określonych warunkach emituje silnie w bliskiej podczerwieni. Wiele różowych i czerwonych struktur widocznych na zdjęciu VISTA to prawdopodobnie poświaty od wodoru cząsteczkowego w wypływach z młodych gwiazd.

Monoceros R2 ma gęste jądro, rozciągające się na nie więcej niż dwa lata świetlne, w którym upakowane są bardzo masywne młode gwiazdy oraz gromada jasnych źródeł podczerwonych, którymi są zazwyczaj nowonarodzone masywne gwiazdy nadal otoczone przez dyski pyłowe. Obszar ten znajduje się w centrum zdjęcia, tam gdzie widać większą koncentrację gwiazd i gdzie znaczące czerwone struktury wskazują na prawdopodobne emisje od wodoru cząsteczkowego.

N prawo od jasnych obłoków w centrum zdjęcia, znajduje się NGC 2170, najjaśniejsza mgławica refleksyjna w tym rejonie. W świetle widzialnym mgławice widoczne są jako jasne, jasnoniebieskie wyspy w ciemnym oceanie, podczas gdy w podczerwieni w ich wnętrzach ujawniane są szalone podczerwone fabryki, w których setki masywnych gwiazd przychodzi na świat. NGC 2170 jest słabo widoczna przez niewielki teleskop i została odkryta  w 1784 r. w Anglii przez Williama Herschela.

Gwiazdy formują się w procesie, który typowo trwa kilka milionów lat i zachodzi wewnątrz wielkich obłoków międzygwiazdowego gazu i pyłu, rozległych na setki lat świetlnych. Ponieważ międzygwiazdowy pył jest nieprzezroczysty dla światła widzialnego, obserwacje podczerwone i radiowe są kluczowe do zrozumienia najwcześniejszych stadiów ewolucji gwiazd. Wykonując systematyczne mapy południowego nieba VISTA zbiera około 300 gigabajtów danych każdej nocy, dostarczając olbrzymich ilości informacji na temat obszarów, które będą dokładniej studiowane przez Very Large Telescope (VLT), Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), a w przyszłości przez European Extremely Large Telescope (E-ELT).

Uwagi

[1] Z 4,1-metrowym lustrem głównym VISTA jest największym na świecie teleskopem do przeglądów nieba. Jest też wyposażony w największą kamerę podczerwoną zainstalowaną na jakimkolwiek teleskopie, o 67 milionach pikseli. Przeznaczy jest do wykonywania przeglądów nieba, które rozpoczęły się w 2010 r. Umieszczony na szczycie obok Cerro Paranal, domu ESO VLT w północnym Chile, VISTA dzieli te same wyjątkowe warunki obserwacyjne. Ze względu na wyjątkową jakość nieba na tym obszarze pustyni Atakama, jednego z najbardziej suchych miejsc na Ziemi, Cerro Armazones, położony zaledwie 20 km od Cerro Parana, został niedawno wybrany jako miejsc dla przyszłego teleskopu E-ELT.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Należy do niego 14 krajów: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz teleskop VISTA, największy na świecie instrument do przeglądów nieba. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 42-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Teleskop VISTA

Kontakt

Richard Hook
ESO, Paranal, La Silla, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1039