Zdjęcie Tygodnia 2013

25 marca 2013: Zdjęcie przedstawia galaktykę NGC 4535 w gwiazdozbiorze Panny, na pięknym tle pełnym wielu odległych, słabych galaktyk. Jej prawie kołowy wygląd oznacza, że obserwujemy ją prawie "z góry". W centrum galaktyki znajduje się wyraźna poprzeczka, z pasami pyłu, które znacznie skręcają przed miejscem, w którym ramiona spiralne oddzielają się od końców poprzeczki. Niebieskawy kolor ramion spiralnych wskazuje na obecność dużej liczby młodych, gorących gwiazd. Z kolei w centrum starsze i chłodniejsze gwiazdy dają zgrubieniu galaktycznemu bardziej żółty wygląd. Fotografia w zakresie widzialnym została wykonana za pomocą instrumentu FORS1 na należącym do ESO 8,2-metrowym Bardzo Dużym Teleskopie. Galaktykę można dostrzec przez mniejsze teleskopy amatorskie, po raz pierwszy była obserwowana przez Williama Herschela w 1785 r. Obserwowana z pomocą mniejszego teleskopu NGC 4535 ma mglisty wygląd, który zainspirował wybitnego astronom amatora Lelanda S. COpelanda do nazwania jej w latach 50. dwudziestego wieku "Zagubioną galaktyką" (Lost Galaxy). NGC 4535 jest jedną z największych galaktyk ...

18 marca 2013: Teleskopy badawcze posiadają najnowocześniejsze kamery, które razem z wielkimi zwierciadłami, potrzebnymi ze względu na dużą powierzchnię zbierającą, pozwalają astronomom chwytać słabe światło od obiektów głębokiego nieba. Ale można uzyskać piękne zdjęcia także bez dużych teleskopów i stosując bardziej skromne aparaty fotograficzne. Do wykonywania zdjęć obiektów astronomicznych astrofotografowie używają bardziej tradycyjnych aparatów fotograficznych, często na większą skalę niż obserwacji za pomocą dużych teleskopów. Czasami w swoich kompozycjach uwzględniają krajobraz, tworząc piękne widokówki Wszechświata widzianego z Ziemi. Dla przykładu, niniejsze Zdjęcie Tygodnia prezentuje 3,58-metrowy Teleskop Nowej Technologii (NTT), pracujący w Obserwatorium ESO La Silla, na tle rozgwieżdżonego nieba południowego. Na zdjęciu widoczna jest Droga Mleczna - nasza rodzima galaktyka - jako mglista wstęga przez niebo. Ciemne obszary w Drodze Mlecznej to rejony, w których światło gwiazd tła jest blokowane przez pył międzygwiazdowy. Dodatkowo widać Wielki Obłok Magellana, na prawo od teleskopu, jajko mglistą plamkę na niebie. Ta sąsiednia galaktyka nieregularna jest rzucającym ...

11 marca 2013: To wywołujące wrażenie zdjęcie zostało wykonane 5 marca 2013 r. przez Gabriela Brammera, jednego z Fotograficznych Amasadorów ESO. Prezentuje widok na Obserwatorium Paranal o zachodzie słońca, wraz z dwoma kometami aktualnie przemieszczającymi się po niebie południowym. Blisko horyzontu, po prawej stronie mamy jaśniejszą z komet, C/2011 L4 (Pan-STARRS), która posiada jasny warkocz utworzony głównie przez pył odbijający światło słoneczne. W centrum zdjęcia, tuż nad prawym stokiem Cerro Paranal, można dostrzec zielonkawą komę - mgławicową otoczkę wokół jądra komety C/2012 F6 (Lemmon), a obok niej słaby warkocz. Kolor zielony jest wynikiem jonizacji gazów w komie przez światło słoneczne. Można nawet fałszywie pomyśleć, że na zdjęciu widać trzecią kometę, ale trzeci obiekt pomiędzy kometami Lemmon i Pan-STARRS jest nieoczekiwaną spadającą gwiazdą, spalającą się w atmosferze dokładnie we właściwym miejscu i właściwym czasie.

4 marca 2013: Pustynia Atakama jest jednym z najsuchszych miejsce na świecie. Na jej suche warunki wpływa kilka czynników. Wspaniałe pasmo górskie Andów oraz pasmo Cordillera de la Costa blokują chmury odpowiednio ze wschodu i zachodu. Na dodatek zimny prąd morski Humboldta w Oceanie Spokojnym, który tworzy odróconą nadbrzeżną warstwę chłodnego powietrza, utrudnia tworzenie się chmur deszczowych. Co więcej, obszar wysokiego ciśnienia na południowo-wschodnim Pacyfiku tworzy cyrkulację wiatrów, formując antycyklon, który także pomaga w utrzymaniu suchego klimatu pustyni Atakama. Te suche warunki były dla ESO głównym argumentem dla umiejscowienia Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) na Paranal, na pustyni Atakama. W Obserwatorium Paranal, położonym na szczycie góry Cerro Paranal, poziomy opadów są zwykle poniżej dziesięciu milimetrów na rok, z wilgotnością często spadającą poniżej 10%. Warunki obserwacyjne są wspaniałe, z ponad 300 pogodnymi nocami w roku. Cudowne warunki dla obserwacji astronomicznych na pustyni Atakama rzadko są zaburzane przez pogodę. Jednak przez być może kilka dni w ...

25 lutego 2013: Gerhard Hüdepohl, jeden z Fotograficznych Ambasadorów ESO, wykonał to spektakularne zdjęcie należącego do ESO Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w dniu 14 lutego 2013 r., podczas testowania nowego lasera dla VLT. Laser będzie stanowić główną część instrumentu Laser Guide Star Facility (LGSF), który pozwoli astronomom korygować większość zaburzeń spowodowanych nieustannym ruchem atmosfery, aby uzyskiwać ostrzejsze zdjęcia. Niemniej jednak trudno jest nie myśleć o nim jako o futurystycznym dziale laserowym skierowanym w stronę jakiegoś rodzaju odległego najeźdźcy z kosmosu. Oprócz cudownego widoku Drogi Mlecznej nad teleskopem, jeszcze jedna cecha czyni zdjęcie wyjątkowym. Na prawo od centrum fotografii, tuż poniżej Magłego Obłoku Magellana, prawie ukryta pomiędzy miriadami gwiazd widocznych na ciemnych chilijskim niebie, znajduje się zielona kropka ze słabym ogonem rozciągającym się na lewo. Jest to niedawno odkryta, jaśniejsza niż się spodziewano, kometa Lemmona, która obecnie powoli porusza się przez niebo południowe.

18 lutego 2013: To nadzwyczajnie deformowalne cienkie lustro zostało dostarczone do ESO w Garching w Niemczech, gdzie przechodzi różne testy. Mierzy 1120 milimetrów średnicy, ale ma zaledwie 2 milimetry grubości, co czyni je znacznie cieńszym niż większość szklanych okien. Zwierciadło jest bardzo cienkie, tak aby było wystarczająco elastyczne dla sił magnetycznych wywieranych na nie w celu zmiany kształtu powierzchni odbijającej. W trakcie użycia powierzchnia zwierciadła będzie nieustannie zmieniana, aby korygować zaburzające efekty od ziemskiej atmosfery i tworzyć znacznie ostrzejsze obrazy. Nowe deformowalne lustro wtórne (DSM - deformable secondary mirror) zastąpi obecnie używane w jednym z czterech głównych teleskopów VLT. Cała struktura z lustrem wtórnym obejmuje zestaw 1170 siłowników, które wywierają siłę na 1170 magnesów przyczepionych do tylnej powierzchni cienkiej powłoki. Skomplikowana elektronika specjalnego przeznaczenia kontroluje zachowanie cienkiej powłoki zwierciadła. Powierzchnia odbijająca może być deformowana do tysiąca razy na sekundę dzięki akcji siłowników. Kompletny system DSM został dostarczony do ESO przez włoskie firmy Microgate ...

11 lutego 2013: Podczas pogodnej nocy w Bawarii pracownicy ESO uczestniczyli w filmowaniu odcinka ESOcast poświęconego nowej kompaktowej jednostce laserowej gwiazdy porównania, widocznej tutaj w akcji w Publicznym Obserwatorium Allgäu w Ottobeuren w Niemczech. Wykorzystując świecenie swoich telefonów komórkowych pracownicy wykorzystali fotografię o długim czasie ekspozycji do narysowania świetlnych liter ESO, stojąc przed obserwatorium. Tuż obok po lewej od pionowej wiązki lasera widoczna jest Droga Mleczna. Nisko nad horyzontem nad obserwatorium widać kropkowane ślady odległego samolotu. Laser ma silną wiązkę o mocy 20 watów, więc dla ochrony pilotów i pasażerów Deutsche Flugsicherung (urząd odpowiedzialny za kontrolę lotów w Niemczech) wyznaczył nad obserwatorium strefę zakazu lotów podczas nocnych obserwacji. Laserowe gwiazdy porównania są sztucznymi gwiazdami utworzonymi w ziemskiej atmosferze za pomocą wiązki laserowej. Lasek powoduje świecenie atomów sodu w warstwie na wysokości 90 kilometrów, w ten sposób na niebie powstaje sztuczna gwiazda, którą można obserwować przez teleskop. Wykorzystując pomiary sztucznej gwiazdy instrumenty optyki adaptatywnej ...

4 lutego 2013: Babak Tafreshi, Fotograficzny Ambasador ESO, wykonał piękne zdjęcie Obserwatorium ESO Paranal rozświetlonego przez zachód słońca. Pięknie czyste niebo wskazuje na wyjątkowe warunki atmosferyczne w tym miejscu, jeden z głównych powodów, dla którego ESO wybrało Paranal jako miejsce dla Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), swojego flagowego instrumentu. VLT – który widać na Cerro Paranal, najwyższym szczycie na zdjęciu, o wysokości 2600 metrów n.p.m. – jest najbardziej zaawansowanym na świecie astronomicznym obserwatorium w świetle widzialnym. Obejmuje cztery Teleskopy Główne (UT – Unit Telescopes), z których każdy ma zwierciadło główne o średnicy 8,2 metra, oraz cztery 1,8-metrowe Teleskopy Pomocnicze (AT - Auxiliary Telescope). VLT działa w zakresie fal widzialnych i podczerwonych, a pośród pionierskich obserwacji przeprowadzonych za jego pomocą znajduje się pierwsze bezpośrednie zdjęcie planety pozasłonecznej (zob. eso0515) oraz śledzenie gwiazd na orbitach wokół czarnej dziury w centrum Drogi Mlecznej (zob. eso0846 oraz eso1151). Na Cerro Paranal znajduje się także Teleskop do Przeglądów VLT ...

28 stycznia 2013: Zdjęcie głębokiego pola pokazuje strukturę zwaną supergromadą galaktyk – olbrzymią grupą gromad galaktyk, które same są zgrupowane razem. Ten przypadek, zwany Abell 901/902, składa się z trzech głównych gromad oraz pewnej liczby włókien galaktyk, typowych dla tego rodzaju super-struktur. Jedna z gromad, Abell 901a, jest widoczna na górze i nieco w prawo od jasnej czerwonej gwiazdy w pobliżu środka zdjęcia. Inna, Abell 901b, znajduje dalej na prawo od Abell 901a, nieco poniżej. Na koniec gromada Abell 902, bezpośrednio pod czerwoną gwiazdą, w stronę dolnego krańca zdjęcia. Supergromada Abell 901/902 znajduje się nieco ponad dwa miliardy lat świetlnych od Ziemi I zawiera setki galaktyk w obszarze o średnicy około 16 milionów lat świetlnych. Dla porównania Lokalna Grupa Galaktyk – która obejmuje Drogę Mleczną i 50 innych galaktyk – mierzy prawie dziesięć milionów lat świetlnych. Zdjęcie zostało wykonane za pomocą kamery Wide Field Imager (WFI) na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO, pracującym w Obserwatorium ...

21 stycznia 2013: Kolejna rozgwieżdżona noc na płaskowyżu Chajnantor w Andach Chilijskich. Księżyc w pierwszej kwadrze świeci jasno na tej ekspozycji, przyćmiewając otaczające obiekty niebieskie. Ale dla radioteleskopów takich jak APEX (Atacama Pathfinder Experiment), który widać na zdjęciu, jasność Księżyca nie jest problemem przy prowadzeniu obserwacji. Co więcej, ponieważ nawet Słońce nie jest zbyt jasne na falach radiowych oraz dlatego, że te fale nie rozjaśniają nieba w ten sam sposób, teleskopu tego można używać nawet w ciągu dnia, nie można go tylko kierować na Słońce. APEX jest teleskopem o średnicy 12 metrów, który obserwuje w zakresie milimetrowym i submilimetrowym. Astronomowie obserwujący za pomocą APEX mogą dostrzec zjawiska, które byłyby niewidoczne na krótszych falach podczerwonych lub w świetle widzialnym. Na przykład APEX może spoglądać przez gęste obłoki międzygwiazdowego gazu i pyłu, odkrywając schowane w nich obszary zachodzących procesów powstawania gwiazd, które są jasne w tych zakresach długości fal, ale zasłonięte i ciemne w świetle ...

14 stycznia 2013: Przy pierwszym spojrzeniu na tę panoramę widzimy górską scenerię chilijskiego płaskowyżu Chajnantor, ze śniegiem i lodem leżącymi na jałowym terenie. Główne szczyty od prawej to lewej to Cerro Chajnantor, Cerro Toco, Juriques oraz dostojny stożkowy wulkan Licancabur (zob. potw1240) – imponujące! Jednak prawdziwymi gwiazdami zdjęcia są maleńkie, ledwo widoczne struktury w centrum obrazu – zauważalne, jeśli odpowiednio się wpatrzymy. Struktury te, przytłoczone wielkością swoich górskich sąsiadek, są antenami tworzącymi Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), wielki radioteleskop. Na zdjęciu mogą się wydawać niewielkie, ale sieć złożona jest z dużych anten o średnicach po 12 i 7 metrów, a gdy zostanie ukończona, łącznie będzie ich 66, rozmieszczonych na płaskowyżu na odległościach do 16 kilometrów. Budowa ALMA powinna zakończyć się w 2013 roku, ale teleskop już zaczął początkową fazę obserwacji naukowych, dostarczając niesamowitych wyników (zobacz np. eso1239). Od momentu gdy wykonano to zdjęcie do sieci na płaskowyżu dołączyło wiele kolejnych anten. ALMA, międzynarodowy ...

7 stycznia 2013: Zdjęcie pokazuje jeden z głównych teleskopów należącego do ESO Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), stojącego pod jasnymi ścieżkami gwiazd wirującymi wokół bieguna niebieskiego, punktu na niebie, który leży w południowej konstelacji Oktanta. Ślady te są łukami światła, które wytycza obserwowany ruch gwiazd na niebie, gdy Ziemia powoli się obraca. Aby zarejestrować ślady aparatem fotograficznym, wykonano wiele ekspozycji i połączono je, aby uzyskać widok kolistych ścieżek. Rozświetlony blaskiem Księżyca teleskop widoczny na pierwszym planie jest jednym z czterech Teleskopów Głównych (Unit Telescopes - UTs), które tworzą VLT w Paral w Chile. Po otwarcia Paranal w 1999 roku każdy z UT otrzymał nazwę w ojczystym języku plemienia Mapuczy. Nazwy - Antu, Kueyen, Melipal oraz Yepun – oznaczają cztery znane i piękne obiekty nieba: Słońce, Księżyc, gwiazdozbiór Krzyża Południa oraz Wenus. Teleskop UT na fotografii to Yepun, znany też jako UT4 Zdjęcie wykonał Fotograficzny Ambasador ESO Farid Char. Pracuje on w Obserwatorium ESO La ...