Persbericht

Een ‘Angry Bird’ aan de hemel

Nieuwe ESO-opname van de Lambda Centauri-nevel

21 september 2011

Met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop is een nieuwe opname gemaakt van de Lambda Centauri-nevel, een wolk van gloeiende waterstof en pasgeboren sterren in het sterrenbeeld Centaurus. De nevel, tevens bekend als IC 2944, wordt soms ook wel de Rennende-Kipnevel genoemd, omdat sommigen in het helderste deel van de nevel een vogelvorm herkennen.

In de nevel, die op een afstand van ongeveer 6500 lichtjaar staat, bevinden zich hete jonge sterren die een intense ultraviolette straling produceren. Deze straling brengt op zijn beurt het omringende wolk waterstofgas aan het gloeien, wat deze een opvallende rode kleur geeft. Deze rode tint, zoals ook de bekende Lagunenevel (eso0936) die vertoont, is karakteristiek voor stervormingsgebieden.

Sommige mensen zien in foto’s van dit rode stervormingsgebied de vorm van een kip, al zijn de meningen over welk deel van de nevel nu precies ‘kipvormig’ is verdeeld [1].

Afgezien van het gloeiende gas is er nog een aanwijzing dat IC 2944 een stervormingsgebied is: de ondoorzichtige zwarte klonten die her en der tegen de rode achtergrond afsteken. Dat zijn zogeheten Bokglobules. Deze lijken donker omdat ze het licht van de heldere achtergrond absorberen. Uit waarnemingen met infraroodtelescopen, die door het absorberende stof heen kunnen kijken, blijkt echter dat in veel van deze globules sterren-in-wording verscholen zitten.

De meest opvallende verzameling Bokglobules op deze foto staat bekend als de Globules van Thackeray, naar de Zuid-Afrikaanse astronoom die hen meer dan vijftig jaar geleden ontdekte. Deze globules, die tussen de heldere sterren rechtsboven het midden te zien zijn, staan ook op een beroemde foto die met de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA is gemaakt (link).

Waar de Hubble-opname meer details van dit kleine gebied laat zien, toont de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla het grote geheel. Het afgebeelde gebied is ongeveer zo groot als de Volle Maan [2]. Ongeveer net zoals een zoomlens de fotograaf in staat stelt om bij het maken van een foto voor verschillende beelduitsnedes te kiezen, bieden de sterk uiteenlopende beeldvelden van verschillende telescopen astronomen de mogelijkheid om aanvullende gegevens te verzamelen over hemelobjecten die zich over een groot hemelgebied uitstrekken.

De sterren van de sterrenhoop IC 2948 zijn de oudere broertjes van de sterren-in-wording die zich nog in de Globules van Thackeray schuilhouden. Ook deze naar astronomische begrippen nog erg jonge sterren – ze zijn pas een paar miljoen jaar oud – hebben een grote lichtkracht, en hun ultraviolette straling is de belangrijkste bron van energie die de nevel doet oplichten. Gloeiende nevels als deze bestaan maar relatief kort (doorgaans een paar miljoen jaar): door het opraken van het waterstofgas en het zwakker worden van de ultraviolette straling zal de Lambda Centauri-nevel op termijn vervagen.

Noten

[1] Wie een idee heeft welk deel van de nevel de omtrekken van kip vertoont, kan dat kenbaar maken via de Your ESO Pictures Flickr group. Er zijn spannende prijzen te winnen.

[2] Deze foto is gemaakt in het kader van ESO’s Cosmic Gems-programma. Dit is een nieuw initiatief waarbij ESO-telescopen worden ingezet om opnamen te maken van interessante, intrigerende of gewoon aantrekkelijke objecten die geschikt zijn voor educatieve doeleinden en publieksvoorlichting. Het programma maakt gebruik van kleine hoeveelheden waarnemingstijd en van de momenten dat de telescopen niet voor wetenschappelijke waarnemingen worden gebruikt. Via ESO’s wetenschappelijke archief worden alle gegevens ook beschikbaar gesteld aan astronomen.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste sterrenkundige project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), een telescoop van de 40-meterklasse die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Close-up van de Globules van Thackeray (Hubble)
• ESO’s Cosmic Gems-programma

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1135.