Persbericht

De stoffige schijf van NGC 247

2 maart 2011

Deze foto van NGC 247, genomen door de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla, Chili, geeft een gedetailleerd beeld van dit sterk hellende spiraalstelsel en zijn rijke achtergrond. Volgens astronomen verklaart de zeer schuine stand waaronder we dit stelsel vanaf de aarde waarnemen waarom de afstand tot NGC 247 voorheen overschat werd.

Het spiraalstelsel NGC 247 is een van de meest nabije spiraalstelsels aan de zuidelijke hemel. Op deze nieuwe opname van de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop in Chili zijn naast grote aantallen afzonderlijke sterren in het stelsel ook de roze oplichtende waterstofwolken van talrijke actieve stervormingsgebieden te zien. 

NGC 247 maakt deel uit van de Sculptor-groep, een verzameling sterrenstelsels die het Sculptor-stelsel NGC 253 begeleidt (zie eso0902 en eso1025). Dit is de meest nabije buurgroep van onze Lokale Groep, waartoe het Melkwegstelsel behoort. Het valt echter niet mee om de exacte afstand ervan te bepalen.

Om de afstand van de aarde tot een nabij sterrenstelsel te meten, vertrouwen astronomen op een bepaald soort veranderlijke sterren: zogeheten cepheïden. Cepheïden zijn zeer heldere sterren die uiterst regelmatige helderheidsvariaties vertonen. De intrinsieke lichtkracht van zo’n ster kan, via een eenvoudige wiskundige formule, worden afgeleid uit het tempo waarin hij afwisselend helderder en zwakker wordt. Door deze lichtkracht te vergelijken met zijn schijnbare helderheid, kan de afstand tot het stelsel worden berekend. Helemaal waterdicht is deze methode echter niet: er zijn namelijk aanwijzingen dat deze periode-lichtkrachtrelatie medeafhankelijk is van de chemische samenstelling van de cepheïden.

Een ander probleem kan ontstaan doordat het licht van een cepheïde onderweg naar de aarde deels door stof wordt geabsorbeerd, waardoor de ster zwakker – en dus verder weg – lijkt dan hij in werkelijkheid is. Dit probleem speelt vooral bij een stelsel als NGC 247, dat zo schuin staat dat de gezichtslijn naar de daarin aanwezige cepheïden door de stofrijke schijf van het stelsel heen gaat.

Een team van astronomen is momenteel bezig om de factoren te onderzoeken die deze kosmische afstandsindicatoren beïnvloeden. Dat gebeurt in het kader van het Araucaria-project [1]. Dit team heeft al vastgesteld dat de afstand van NGC 247 meer dan een miljoen lichtjaar kleiner is dan tot nog toe werd aangenomen. Het stelsel is iets meer dan elf miljoen lichtjaar van ons verwijderd.

Behalve dit nabije spiraalstelsel zijn op de foto verscheidene achtergrondstelsels te zien, zoals het rijtje van drie opvallende spiraalstelsels rechtsboven. Maar wie goed kijkt, ziet nog veel verder weg gelegen stelsels, waarvan sommige door de schijf van NGC 247 heen schijnen.

Deze kleurenfoto is opgebouwd uit een groot aantal monochrome opnamen, die in de loop van de jaren door blauw-, geel/groen- en roodfilters zijn gemaakt. Daaraan zijn opnamen toegevoegd die gemaakt zijn door een filter dat alleen de gloed van waterstofgas doorlaat. In totaal is per filter respectievelijk 20 uur, 19 uur, 25 minuten en 35 minuten belicht.

Noten

[1] Het Araucaria-project is een samenwerkingsverband van astronomen van instituten in Chili, de VS en Europa. De gegevens voor het project zijn afkomstig van ESO’s Very Large Telescope.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. ESO wordt ondersteund door 15 landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staat ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste sterrenkundige project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Araucaria-project
• Onderzoeksartikel

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1107.