Persbericht

Gereflecteerde glorie

16 februari 2011

Op deze opname, gemaakt met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili), trekt de nevel Messier 78 alle aandacht. De oorzaak van deze heldere verschijning is het licht van sterren in de omgeving, dat door stofdeeltjes in de nevel wordt gereflecteerd, waardoor deze een blauwe gloed krijgt. Igor Chekalin won ESO’s fotowedstrijd Hidden Treasures 2010 met zijn foto van dit prachtige object.

Messier 78 is een prachtig voorbeeld van een reflectienevel. De ultraviolette straling van de sterren die hem aanlichten is niet intens genoeg om het gas in de nevel te laten gloeien – wat we zien is gewoon sterlicht dat door stofdeeltjes in de nevel wordt weerkaatst. Desondanks is Messier 78 zelfs met een kleine telescoop al gemakkelijk waarneembaar: hij is een van de helderste reflectienevels aan de hemel. De nevel bevindt zich op een afstand van 1600 lichtjaar en staat ten noordoosten van de meest oostelijke gordelster van het sterrenbeeld Orion.

Deze nieuwe foto van Messier 78 is gemaakt met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop  van de ESO-sterrenwacht op La Silla, en gebaseerd op gegevens die Igor Chekalin heeft geselecteerd voor zijn winnende inzending voor de wedstrijd Hidden Treasures [1].

De vaalblauwe tint die de nevel op deze foto vertoont, is een accurate weergave van zijn werkelijke kleur. Reflectienevels vertonen vaak een blauwe tint, vanwege de manier waarop het sterlicht wordt verstrooid door de kleine stofdeeltjes die zij bevatten: kortgolvig blauw licht wordt gemakkelijker verstrooid dan langgolvig rood licht.

Op de foto zijn naast de reflectienevel nog allerlei andere opvallende structuren te zien. Van linksboven naar rechtsonder loopt een brede band van stof die het licht van achtergrondsterren tegenhoudt. Rechtsonder zijn verder nog tal van merkwaardige roze vlekjes en streepjes te zien: deze worden veroorzaakt door materiebundels die door pasgevormde sterren worden uitgestoten. De jonge sterren zelf zijn nog verscholen in het stof.

De belangrijkste lichtbronnen van Messier 78 zijn de heldere sterren HD 38563A en HD 38563B. Maar de nevel bevat nog veel meer sterren, waaronder een verzameling van ongeveer 45 lichte, jonge sterren (minder dan 10 miljoen jaar oud) waarvan de kernen nog te koel zijn om waterstoffusie op te starten – zogeheten T Tauri-sterren. Waarnemingen van T Tauri-sterren spelen een belangrijke rol bij het onderzoek van de beginstadia van het ontstaan van sterren en planetenstelsels.

Opmerkelijk genoeg is dit nevelcomplex de afgelopen tien jaar aanzienlijk veranderd. In februari 2004 maakte de ervaren amateurastronoom Jay McNeil met een 75 mm telescoop een foto van dit hemelgebied en ontdekte daarop tot zijn verrassing een heldere nevel – de opvallende waaiervormige structuur bijna onderaan – die op eerdere foto’s niet te zien was. Dat object, dat nu bekendstaat als MacNeils Nevel, blijkt een sterk veranderlijke reflectienevel rond een jonge ster te zijn.

Deze kleurenfoto is opgebouwd uit vele monochromatische opnamen die gemaakt zijn door blauw-, geel/groen- en roodfilters, aangevuld met opnamen door een H-alfa-filter, dat het licht van gloeiend waterstofgas laat zien. De totale belichtingstijden per filter bedroegen respectievelijk 9, 9, 17,5 en 15,5 minuten.

Noten

[1] Igor Chekalin uit Rusland spoorde de ruwe gegevens voor deze foto van Messier 78 op in de ESO-archieven, in het kader van de wedstrijd Hidden Treasures (eso1102). Hij verwerkte de gegevens op zeer bekwame wijze, en won met het eindresultaat de eerste prijs (Flickr link). ESO’s eigen team van beeldverwerkingsdeskundigen heeft de ruwe gegevens vervolgens op volledige resolutie verwerkt, om tot de hier afgebeelde foto te komen.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. ESO wordt ondersteund door 15 landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staat ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste sterrenkundige project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Foto’s van de La Silla-sterrenwacht

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Mobiel: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1105.