Foto van de Week

24 november 2014: Door rode reuzensterren te bestuderen leren sterrenkundigen over de toekomst van onze zon, en hoe vorige generaties sterren materie in het universum hebben verspreid die nodig is voor het ontstaan van leven. Een van bekendste rode reuzensterren aan de hemel is Mira A. Hij maakt deel uit van het dubbbelstersysteem Mira dat op 400 lichtjaar afstand van de aarde staat. Op deze foto onthult ALMA Mira’s geheime leven. Mira A is een oude ster die materie uitspuwt dat vervolgens in het heelal wordt recycled. Mira A’s partner, Mira B, draait op twee keer de afstand Zon-Neptunus om hem heen. Mira A heeft een langzame sterrenwind die de verdeling van omringende materie beïnvloedt. ALMA heeft nu bevestigd dat Mira A’s partner een compacte witte dwerg is, met een sterke en snelle sterrenwind. Mira A en Mira B zijn lang geleden begonnen aan het vormen van hun vreemde en mooie omgeving. Nieuwe ...

17 november 2014: Heb je je wel eens afgevraagd hoe de binnenkant van ESO's Very Large Telescope eruit ziet? Deze foto van de week toont het binnenste van UT3, één van VLT's unit telescopen (UT's). Deze telescoop staat ook wel bekend als Melipal. De maan verlicht de belangrijkste constructie, het stalen frame dat het optische binnenwerk draagt. De hoofdspiegel is 8,2 meter in diameter en heeft een gewicht van meer dan 23 ton. Om die te kunnen draaien met behoud van de hoge optische resolutie heb je een stevig frame nodig. Dit beweegbare stalen frame weegt meer dan 430 ton, ongeveer net zo veel als een volledig geladen Jumbo Jet! Het frame, de optica en elektronica zijn ondergebracht in een stalen behuizing die bescherming biedt tegen de barre omstandigheden in de Atacama woestijn. Melipal is de Mapuche benaming voor het Zuiderkruis. De andere drie unit telescopen hebben ook Mapuche namen die verwijzen naar ...

10 november 2014: Deze week begon het ontmantelen van de tijdelijke kantoorgebouwen bij het ESO-hoofdkwartier in Garching, Duitsland. Hiermee wordt zowel het begin als het einde van een tijdperk gemarkeerd. De ESO-medewerkers die in deze tijdelijke gebouwen werkten - te zien op een eerder dit jaar gemaakte luchtfoto - verhuisden begin van dit jaar naar de nieuwe uitbreiding van het hoofdkantoor. Het verwijderen van de containers markeert het einde van deze overgangsperiode. Het betekent ook dat de bouw van het ESO Supernova Planetarium & Visitor Centre over een paar maanden op deze plek zal beginnen. De opening van ESO Supernova staat gepland voor medio 2017. Dit planetarium en bezoekerscentrum zal een moderne, interactieve astronomische tentoonstelling en een van de meest geavanceerde planetariums ter wereld huisvesten. Het weghalen van de tijdelijke kantoorgebouwen is ook gefilmd met een drone die boven het terrein vloog. vertaling: Peter Middelkoop

3 november 2014: Het rookachtige, zwarte silhouet op deze foto is onderdeel van een grote, dunne wolk van deels geïoniseerd waterstofgas - een HII-gebied - met de naam Gum 15. De nevel bestaat uit een opvallende, roodpaarse massa die is bezaaid met sterren en doorsneden met banen van ondoorzichtig stof. Deze foto geeft een van de stofbanen in het centrum van deze nevel weer. De donkere gebieden blokkeren het licht van helder gloeiende gasgebieden daarachter, waardoor het lijkt alsof de hemel op die plaatsen weinig sterren bevat. De enkele sterren die wel zichtbaar zijn, staan vanaf de aarde gezien voor Gum 15, maar wekken de illusie dat we door een gat in de nevel naar de verder gelegen ruimte kijken. Gum 15 is gevormd door de intense straling van de sterren in en rond het gebied. De wolk is omgeven door een aantal grote sterrenclusters, waaronder ESO 313-13. De helderste ster in dit ...

27 oktober 2014: Een solitaire laserstraal snijdt door de nachtelijke hemel. Hij wijst omhoog vanuit Unit Telescope 4, onderdeel van ESO's Very Large Telescope op Paranal Observatory in Chili. De twee Magelhaense Wolken zijn links ervan zichtbaar als wazige vlekken tegen de met sterren bezaaide achtergrond. De bijzonder heldere ster rechts van de laserstraal is Canopus. Na Sirius is dit de helderste ster aan onze nachtelijke hemel. Het sterlicht dat telescopen vanaf de grond opvangen reist door de lagen van onze atmosfeer. De waterdamp, vervuiling en turbulentie die ervoor zorgen dat wij sterren zien fonkelen veroorzaken ook onscherpe beelden. Om de vervaging tegen te gaan gebruiken astronomen adaptieve optiek. In de techniek adaptieve optiek worden geavanceerde vervormbare spiegels gebruikt om de verstorende effecten van onze atmosfeer tegen te gaan. De laser bereikt zo'n 90 kilometer hoogte en creëert daar een kunstmatige ster. Astronomen meten vervolgens hoe deze nep-ster fonkelt en corrigeren het waargenomen ...

20 oktober 2014: Op deze foto van de ESO Open Dag 2014 luisteren kinderen en volwassenen naar de avonturen van Space Rock Pedro. Dit was een van de zestien activiteiten bij het ESO-hoofdkwartier in Garching, Duitsland dat op 11 oktober 2014 haar deuren opende voor het publiek. ESO nodigde bezoekers uit om kennis te maken met het werk van 's werelds meest toonaangevende organisatie op het gebied van astronomisch onderzoek vanaf de aarde. Andere bedrijven en organisaties op de science campus in Garching organiseerden tegelijkertijd hun open dagen. Nog voor de deuren om 11.00 uur open gingen verdrongen de mensen zich al om een kijkje te nemen in het hoofdkantoor en deel te nemen aan de activiteiten. 3300 mensen namen de kans waar om hun vragen te stellen aan professionele astronomen, live experimenten te bekijken, rondleidingen te volgen door het nieuwe kantoor en langs de technische faciliteiten, te luisteren naar lezingen over sterrenkundig ...

13 oktober 2014: Deze kleurrijke afbeelding lijkt op een abstract kunstwerk of modern glas-in-loodraam. In werkelijkheid is dit een ongewone foto van een sterrenstelsel die is genomen met het MUSE-instrument op ESO’s Very Large Telescope. Kleuren in sterrenkundige foto’s zijn gewoonlijk vergelijkbaar met de werkelijke kleuren van een object, maar dit is nu niet het geval. De kleuren op deze foto geven de beweging van de sterren weer die ontstaan in het gigantische, elliptische sterrenstelsel Messier 87. Dit is een van de helderste sterrenstelsels in het Virgocluster dat op 50 miljoen lichtjaar afstand staat. De rode kleur geeft aan dat de sterren in dat deel van het object van ons af bewegen. De blauwe kleur betekent dat ze naar ons toe komen. Groen en geel zitten daar tussenin. Op deze nieuwe kaart van Messier 87 door MUSE zijn deze bewegingen beter te zien dan ooit. Hij onthult de langzame rotatie van dit zware ...

6 oktober 2014: Deze luchtfoto toont een model op ware grootte van de primaire spiegel van de European Extremely Large Telescope, naast het Asiago Astrofysisch Observatorium bij het Italiaanse Asiago. Dit Italiaanse observatorium, opgericht in 1942, valt in het niet bij de gigantische spiegel. Het hele gebouw past binnen de oppervlakte van de spiegel en dan blijft er nog genoeg ruimte over om een feestje te geven. Aan de rand van het spiegelmodel staan de kinderen die samen 800 kartonnen zeshoeken van elk 1,4 meter groot hebben neergelegd en zo dit model hebben gemaakt van de 39-meter spiegel van de E-ELT. Vertaling: Peter Middelkoop

29 september 2014: Op de top van Cerro Paranal, hoog boven de Atacama-woestijn baden twee Unit Telescopes van de Very Large Telescope in het sterlicht. Ze nemen de Melkweg waar die zich boven ESO’s Paranal Observatorium uitstrekt. Op deze foto zijn meerdere interessante objecten te zien. De meest prominente objecten zijn de twee Magelhaense Wolken - een kleine (SMC) en een grote (LMC) - die tussen de telescopen aan de hemel staan. De donkere Kolenzaknevel, die boven de linker telescoop te zien is, lijkt op een kosmische vingerafdruk die de Melkweg verduistert. De Magelhaense wolken maken beide deel uit van de Lokale Groep van sterrenstelsels, net als onze Melkweg. De LMC staat op 163.000 lichtjaar afstand en de SMC op 200.000 lichtjaar. De Kolenzaknevel staat in vergelijking op een steenworp afstand. Hij staat 600 lichtjaar van ons af en is de best zichtbare donkere nevel aan de sterrenhemel. De Kolenzaknevel is opgetekend door ...

22 september 2014: De 15-meter Swedish–ESO Submillimetre Telescope (SEST) werd gebouwd in 1987 en was tot in 2003 in gebruik op ESO's La Silla Observatorium in Chili. SEST was de eerste radiotelescoop op het zuidelijk halfrond die was ontworpen om het submilimeter-heelal waar te nemen. Hij was de voorloper van latere telescopen zoals de Atacama Pathfinder Experiment-telescoop (APEX) en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), die beide op de Chajnantor-hoogvlakte staan. Op deze foto is de nachtelijke hemel bezaaid met sterpaden. Dit is het gevolg van de lange belichtingstijd. Sterlicht wordt van de reusachtige parabolische schotel vanuit alle hoeken naar de camera gekaatst. Op de achtergrond is de koepel van de ESO 3.6-metre telescoop zichtbaar. Deze telescoop is in stilte bezig de kosmos te onderzoeken. Dit duizelingwekkende beeld van de SEST op La Silla is gemaakt door ESO Photo Ambassador Jose Joaquín Perez. Links Opnamen die zijn gemaakt met de Zweedse-ESO Submillimetre Telescope ...

15 september 2014: Op deze foto staat ESO’s La Silla Observatorium met de Melkweg op de achtergrond. La Silla is in de jaren ’60 gebouwd en was daarmee ESO’s eerste observatorium in Chili. Bovenop de heuvel in het midden van deze foto staat de hoekige New Technology Telescope (NTT) (links) en de ESO 3,6-meter telescoop (rechts). De 3,58-meter NTT is geïnaugureerd in 1989 en was de eerste telescoop met een computer bestuurde primaire spiegel. The primaire spiegel is flexibel en zijn vorm wordt automatisch aangepast tijdens het waarnemen om de beste beeldkwaliteit te waarborgen. Deze technologie noemen we actieve optiek. Alle moderne telescopen - inclusief de Very Large Telescope op Cerro Paranal, en de toekomstige European Extremely Large Telescope - maken hiervan gebruik. Op La Silla staan meerdere telescopen, inclusief de Swedish–ESO Submillimetre Telescope (SEST) en de robotische TAROT die wordt gebruikt om kortdurende fenomenen zoals gammaflitsen te spotten. Deze foto is genomen ...

8 september 2014: De lichte, wazige vlek in het midden van deze foto is de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko of afgekort: 67P/CG. Het is de bijzondere bestemming van ESA's ruimtesonde Rosetta die op dit moment diep in de coma van de komeet op minder dan 100 kilometer van de kern vliegt.[1] Met Rosetta zo dicht bij de komeet is een waarneming vanaf de grond de enige manier om 67P/CG in z'n geheel te bekijken. Deze afbeelding is gemaakt op 11 augustus 2014 met één van de 8-meter telescopen van ESO's Very Large Telescope (VLT) in Chili. Door 40 individuele beelden met elk een belichtingstijd van 50 seconden te combineren en de sterren op de achtergrond te verwijderen ontstond een optimale weergave van de komeet. Rosetta zelf bevindt zich ergens in de middelste pixel van deze foto en is te klein om te kunnen onderscheiden. De VLT bestaat uit vier afzonderlijke telescopen die samen of apart ...

1 september 2014: Deze kleurrijke en surrealistische foto is gemaakt tijdens een nacht waarnemen van de noordelijke hemel bij de Allgäu Publiekssterrenwacht in Ottobeuren, Germany. Op de foto staat de 0,6-meter Cassegraintelescoop die in 1996 in gebruik is genomen. De heldere gele laserstraal, die uitwaaiert over de hemel in deze lange opname, is ESO’s Wendelstein laser guide star unit die in Allgäu is getest. Het is een kleinere versie van de laser guide star die is geïnstalleerd op de Very Large Telescope in Paranal, Chili. Een Laser guide star wordt gebruikt om een helder lichtpunt aan de hemel te creëren - een kunstmatige hulpster. Hierdoor kunnen astronomen meten hoeveel de echte sterren vervagen of flikkeren zoals vanaf de grond is te zien. De metingen worden daarna gebruikt om te corrigeren voor de vervagingen en dus scherpere afbeeldingen te maken. Dit proces wordt adaptieve optiek genoemd. Links Cassegraintelescoop Allgäu Publiekssterrenwacht

25 augustus 2014: In de Atacamawoestijn in Chili regent het zelden. Zo eens in de paar jaar regent of sneeuwt het op ESO's observatorium La Silla in een mate die je aanzienlijk zou kunnen noemen in een periode van abnormaal warm weer zoals dat voorkomt in een El Niño-jaar. Deze woestijn is een van de droogste plekken op aarde en daardoor een fantastische locatie om de nachtelijke hemel te observeren. Hoewel er heel weinig echte regen valt, kun je met een aantal fotografische trucjes er wel voor zorgen dat het lijkt alsof het sterren regent op de omringende bergen, zoals op deze foto, op 21 mei 2013 gemaakt door Diana Juncher, promovendus in de sterrenkunde aan het Deense Niels Bohr Instituut. Diana was voor haar onderzoek in mei 2013 twee weken op op La Silla voor het waarnemen van exoplaneten in het centrum van ons melkwegstelsel. Tijdens haar verblijf maakte ze deze foto ...

18 augustus 2014: De witte wolkenstrepen zoals op deze foto, genomen op 11 juni 2012 door de astronoom Alan Fitzsimmons, zijn een zeldzaamheid boven ESO's observatorium La Silla. Deze gortdroge, desolate omgeving waar zo nu en dan sterke windstoten voorkomen is niet de meest mensvriendelijke omgeving, maar het is wel een ideale locatie voor telescopen. Astronomen hebben hier geen last van observatieobstakels zoals atmosferische storingen, lichtvervuiling, vochtigheid, en (het grootste deel van de tijd) wolken, waardoor ze een ongestoord zicht op de kosmos hebben. Zelfs op deze zeldzame bewolkte dag klaarde de hemel bij het vallen van de avond en konden de observaties gewoon volgens plan doorgaan. De telescopen op La Silla - waaronder twee grote door ESO beheerde telescopen: de ESO 3,6-meter telescoop en de New Technology Telescope (NTT) - zijn uitgerust met state-of-the-art instrumenten, waardoor de unieke observatieomstandigheden in het noorden van Chili ten volle kunnen worden benut. De ESO 3,6-meter ...

11 augustus 2014: Op dit moment beheert ESO drie observatoria in de Atacama-woestijn in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op de achtergrond van deze foto is het Paranal Observatorium te zien, ESO’s vlaggenschip waar de Very Large Telescope (VLT) staat. In de komende jaren wordt aan dit trio een vierde observatorium toegevoegd: Cerro Armazones, de toekomstige locatie van de European Extremely Large Telescope (E-ELT). Met zijn 39 meter brede spiegel zal de E-ELT het 'grootste oog op de hemel' zijn. De bouw is naar verwachting rond 2024 afgerond. Cerro Armazones is momenteel alleen vanaf Paranal te bereiken via een zandpad, maar er vinden al werkzaamheden plaats. Het Chileense bedrijf ICAFAL Ingeniería y Construcción S.A. (ICAFAL) is in maart begonnen met de aanleg van een 7 meter brede asfaltweg (ann14019). De werkzaamheden zullen over 16 maanden zijn afgerond. ICAFAL zal ook de bergtop van Cerro Armazones effenen en zo een bruikbaar platform voor ...

4 augustus 2014: Op 5000 meter hoogte, op de Chajnantor-hoogvlakte in Chili, staan de antennes van de ALMA-radiotelescoop. Ze scannen de hemel op zoek naar aanwijzingen voor onze kosmische oorsprong. Op deze hoogvlakte staat een van de hoogstgelegen observatoria op aarde. Aan de rechterkant van de foto zijn tussen de duizenden sterren de Kleine en Grote Magelhaense Wolk zichtbaar als lichtgevende vlekken aan de hemel. Beide wolkenachtige objecten zijn melkwegstelsels - twee van de dichtstbijzijnde buren van onze Melkweg. ALMA’s belangrijkste doel is het waarnemen van de koudste en oudste objecten in het heelal - het zogeheten 'koude heelal’. De reeks antennes vangt millimeter- en submillimeterstraling op. Deze typen straling hebben langere golflengten dan infraroodstraling, maar kortere dan radiostraling. ALMA bestaat uit 66 antennes en is daarom het grootste sterrenkundige project ter wereld. Deze mobiele antennes kunnen bewegen en worden verplaatst naar de wens van astronomen. Deze prachtige foto van ALMA’s landschap is ...

28 juli 2014: Dicht bij ESO’s ALMA Observatorium laat een tourbus een stofwolk achter zich terwijl hij zich een weg baant door de woestijn. In de bus zitten medewerkers die op weg zijn naar het ALMA Operations Support Facility voor een shift van acht dagen. Op de achtergrond zien wij twee vulkanen waarvan de met sneeuw bedekte toppen aan het zicht zijn onttrokken door de mist. Deze twee inactieve vulkanen, die op de grens tussen Bolivia en Chili staan, zijn in verschillende geologische tijdperken ontstaan. Licancabur, de vulkaan links op de foto, is veel jonger dan zijn kleinere, nabije buurman Juriques. Licancabur staat bekend om zijn symmetrische vorm, en om een van de hoogste meren op aarde die hij herbergt. Het meer in Licancabur’s caldera bevindt zich op 5916 meter hoogte. De zeldzame flora en fauna leven onder extreme omstandigheden, en worden daarom bestudeerd. Er wordt gezegd dat de Licancabur-regio een van de ...

21 juli 2014: Deze panoramafoto van ESO’s vlaggenschip in nNoord-Chili is genomen door ESO Photo Ambassador Gabriel Brammer. Astronomen waren op het moment dat deze foto is genomen net begonnen met waarnemen met de Very Large Telescope. Op de achtergrond is de heldere hemel en de Melkweg te zien. Om deze foto te maken combineerde Brammer meerdere lange opnamen. Hierdoor is de zwakke gloed van de Melkweg boven de gigantische omhullingen van de Unit Telescopes (UT’s) zichtbaar. Elke UT is 25 meter hoog, en ze zijn vernoemd naar prominente hemelobjecten in de taal van de Mapuche-stam: de zon, de maan, het sterrenbeeld Zuiderkruis en Venus - respectievelijk Antu, Kueyen, Melipal en Yepun. Linksonder zijn de kleinere Auxiliary Telescopes zichtbaar in hun witte, ronde behuizingen en daarboven de Kleine en Grote Magelhaense Wolk. Door meerdere opnamen te combineren is de beweging van de behuizingen van de telescopen zichtbaar. De geestachtige verschijning op de foto ...

14 juli 2014: Kun jij tellen hoeveel heldere stippen op deze foto staan? De foto is gemaakt met de Wide Field Imager (WFI). Deze camera is geïnstalleerd op een telescoop van bescheiden grootte, de MPG/ESO 2,2-meter op het La Silla Observatorium, Chili. Op deze foto staat een van de vijf hemelgebieden die in de COMBO-17 survey worden bekeken (Classifying Objects by Medium-Band Observations in 17 filters). In deze survey wordt gezocht naar verre objecten aan de zuidelijke hemel. Elk gebied is in 17 verschillende kleurenfilters vastgelegd. De gebieden zijn even groot als de volle maan. In de survey zijn al duizenden nieuwe objecten gevonden - meer dan 25.000 melkwegstelsels, tienduizenden verre sterren, en quasars die voorheen onzichtbaar waren. Deze survey herinnert ons eraan hoeveel er nog te ontdekken is in het heelal. Sommige van de verste lichtvlekken op deze foto zijn melkwegstelsels waarvan het licht er negen tot tien miljard jaar over heeft ...