Foto van de Week 2022

27 december 2022: In deze Foto van de Week is een dubbelstersysteem in een zeer vroeg stadium te zien, met een aantal intrigerende kenmerken. Het is een radiobeeld gemaakt met het Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili, waarvan ESO een partner is. De twee jonge sterren, ook wel protosterren, gemarkeerd met stersymbolen, zijn omringd door een stofschijf. De kleurverdeling geeft de temperatuur van de protosterren en het omliggende gebied aan. Feller geel representeert een hogere temperatuur. Ver weg van de protosterren zijn drie ophopingen van heet stof te zien, gemarkeerd met kruisjes. Maar waardoor zijn ze opgewarmd? Recent onderzoek, geleid door Maria Jose Maureira van het Max Planck Instituut voor Buitenaardse Fysica in Duitsland, suggereert dat deze regio’s niet alleen verwarmd worden door de protosterren, maar waarschijnlijk ook door schokgolven, vergelijkbaar met de schokgolven die een vliegtuig dat sneller dan de geluidssnelheid vliegt produceert. Deze schokken kunnen helpen het gas in ...

19 december 2022: Nu we het einde van 2022 naderen, sturen we jullie allemaal de beste wensen voor de feestdagen en het nieuwe jaar namens iedereen bij ESO. Dit jaar was het ons 60-jarig jubileum –– volg #ESO60Years om meer te weten te komen –– bedankt dat je ons gevolgd hebt op onze ontdekkingsreis door het heelal. We wensen je een gezond eindejaar en een prachtige start van 2023!

12 december 2022: Het sterrenstelsel NGC 3627, ook wel bekend als Messier 66, lijkt vlammen uit te stoten uit zijn majestueuze spiraalarmen in deze Foto van de Week. Het “vuur” zijn eigenlijk wolken van koud moleculair gas, het materiaal waaruit sterren worden gevormd. Die zijn vastgelegd met behulp van het Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili, waarvan ESO een partner is. De blauwachtige gebieden op de achtergrond onthullen het patroon van oudere, reeds gevormde sterren, vastgelegd door de Multi-Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) van ESO's Very Large Telescope (VLT), ook in Chili. NGC 3627 ligt op ongeveer 31 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Leeuw, en is een van de vele sterrenstelsels die zijn waargenomen als onderdeel van het Physics at High Angular Resolution in Near GalaxieS (PHANGS) project. PHANGS doet waarnemingen met hoge resolutie van nabije sterrenstelsels met telescopen die werken in alle kleuren (golflengten) van het elektromagnetische spectrum. Verschillende ...

5 december 2022: Deze Foto van de Week toont een verbluffend pastelkleurig uitzicht op Cerro Armazones in de Chileense Atacamawoestijn. Aan het einde van de zigzaggende bergweg staan verschillende kranen die verantwoordelijk zijn voor de geleidelijke opbouw van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) aan deze skyline. De meest linker kraan is bijna 120 meter hoog, wat een goed beeld geeft van de omvang van deze faciliteit. Op 3046 meter boven zeeniveau zal de ELT hoog en droog blijven staan, ideale omstandigheden voor astronomische waarnemingen. Er zullen veel heldere nachthemels klaar zijn om te worden blootgesteld aan de enorme 39-meter hoofdspiegel van de ELT. De ELT zal potentieel bewoonbare exoplaneten beter kunnen detecteren en bestuderen, de aard van zwarte gaten en donkere materie kunnen onderzoeken, en zou zelfs kunnen zorgen voor onverwacht bewijs dat ons ons begrip van fundamentele natuurkunde in twijfel kan laten trekken.

28 november 2022: De bouw van 's werelds grootste oog op de hemel, de ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) op de top van Cerro Armazones in de Chileense Atacama-woestijn vordert. Zoals deze Foto van de Week, genomen in oktober dit jaar laat zien, is de betonnen constructie die in januari vorm begon te krijgen bijna voltooid. Deze constructie zal de 85 meter hoge stalen koepel ondersteunen en in de komende weken klaar zijn voor de installatie van 36 mechanismen die de 360° rotatie van de 6100 ton zware koepelconstructie mogelijk zullen maken. Aan de rechterkant van de foto zijn de funderingen van het koelstation duidelijk zichtbaar. Dit station is een van de vele voorzieningen die zijn ontworpen om de telescoop overdag te koelen, zodat hij 's nachts dezelfde temperatuur heeft als zijn omgeving; dit is een absolute voorwaarde om turbulentie in de koepel en thermische vervormingen van de telescoop tot een minimum te ...

21 november 2022: De ESO 1,52 meter telescoop kijkt naar de Melkweg vanuit zijn koepel op La Silla Observatorium in deze Foto van de Week. De nu niet meer gebruikte telescoop heeft veel geheimen van het heelal blootgelegd. Het populairste instrument was de B&C-spectrograaf, die bijna 30 jaar lang werd gebruikt om sterren, sterrenstelsels en kometen te bestuderen. Een ander instrument, ECHELEC, hielp astronomen de intense winden van Wolf-Rayet-sterren te begrijpen, en FEROS ontdekte boeiende exoplaneten. Toen de telescoop in 2002 met pensioen ging, werd FEROS overgebracht naar de 2,2 meter MPG/ESO-telescoop, eveneens op La Silla, waar hij nog steeds zoekt naar verre nieuwe werelden.Door de opening van de koepel zien we de roze Carinanevel, waar zich enkele van de zwaarste en meest lichtkrachtige sterren van ons melkwegstelsel bevinden. Verder naar beneden, links in het midden van de spleet, bevindt zich de Kolenzaknevel, een donkere stofwolk. Laten we afsluiten met een quiz: de ...

14 november 2022: De vier hulptelescopen van ESO's Paranal Observatorium zijn te zien terwijl ze naar de nachtelijke hemel turen in deze Foto van de Week. Met zijn donkere en kristalheldere hemel is Paranal een van de beste plaatsen op aarde om het heelal te bestuderen. Zoals op deze spectaculaire foto te zien is, is het uitzicht werkelijk vol met spannende dingen om naar te kijken. Kijk bijvoorbeeld eens goed rechts van de Melkwegband, naar de twee wolken die op galactisch vuurwerk lijken. Dit zijn de Grote en Kleine Magelhaense Wolken, dwergstelsels die gevangen zitten in de zwaartekracht van de Melkweg. In de Mapuche-taal in zuid-centraal Chili staan ze bekend als lafken, labken of künchalabken ("de lagunes"), en ook rünanko ("de waterputten"). [1] Als we lager naar de horizon kijken, zien we subtiele groen- en roodtinten, maar wat is dat? Dit wordt airglow genoemd en het is zwak licht dat atomen en moleculen ...

7 november 2022: Deze foto van de week toont een nieuw beeld van NGC 3603 (links) en NGC 3576 (rechts), twee prachtige nevels die in beeld zijn gebracht met ESO's Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA). Deze infraroodopname gluurt door het stof van deze nevels en onthult details die in optische beelden verborgen blijven. NGC 3603 en NGC 3576 zijn respectievelijk 22.000 en 9.000 lichtjaar van ons verwijderd. In deze uitgestrekte wolken van stof en gas worden nieuwe sterren geboren, die geleidelijk de vorm van de nevels veranderen door intense straling en krachtige winden van geladen deeltjes. Gezien hun nabijheid hebben astronomen de kans om het intense stervormingsproces te bestuderen dat in andere sterrenstelsels even vaak voorkomt, maar moeilijker waar te nemen is vanwege de enorme afstanden.De twee nevels werden gecatalogiseerd door John Frederick William Herschel in 1834 tijdens een reis naar Zuid-Afrika, waar hij sterren, nevels en andere objecten aan ...

31 oktober 2022: Altijd al willen weten hoe de binnenkant van de Very Large Telescope (VLT) eruitziet? In deze Foto van de Week nodigen we je uit om een ​​kijkje te nemen in de koepel van Main Telescope 3 (Melipal). Deze fisheye-weergave van de innerlijke werking van Melipal legt de hele telescoop en zijn koepel op camera vast. De hoofdspiegel heeft een indrukwekkende diameter van 8,2-meter en weegt ruim 23 ton. Een stevige stalen frame is nodig om de spiegel en andere componenten vast te houden en ervoor te zorgen dat ze niet wiebelen tijdens observaties. De hele bewegende structuur van de telescoop weegt ongeveer 430 ton, meer dan een volledig geladen jumbojet! Toch is hij gemakkelijk met de hand te verplaatsen, omdat hij perfect uitgebalanceerd is en op oliefilmlagers rust. De koepel waarin de telescoop zich bevindt, heeft een robuuste stalen huid en wordt niet alleen gebruikt om te beschermen ...

24 oktober 2022: In deze Foto van de Week zien we de goed gedefinieerde armen van het spiraalstelsel NGC 4254, ook wel bekend als Messier 99 of Coma Pinwheel in het Engels. Het wordt een spiraalstelsel genoemd omdat het een duidelijke spiraalvorm heeft met prominente armen. Sinds Charles Messier ze voor het eerst observeerde in de 18e eeuw, heeft moderne technologie ons in staat gesteld om sterrenstelsels zoals deze in veel fijner detail te observeren. Voor deze afbeelding zijn gegevens van verschillende telescopen gecombineerd: ESO's Very Large Telescope (VLT) en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarvan ESO een partner is. De VLT-gegevens, weergegeven in de kleuren blauw en paars, zijn verkregen met het Multi-Unit Spectroscopic Explorer (MUSE)-instrument, dat voornamelijk de verdeling van de sterren weerspiegelt. De ALMA-gegevens - hier weergegeven in rood en oranje - zijn afkomstig van koude gaswolken die uiteindelijk kunnen instorten tot sterren. Door deze twee gegevenssets te ...

17 oktober 2022: Met geavanceerde instrumenten die zijn ontworpen om licht van extrasolaire werelden en de meest verre sterren en sterrenstelsels van het universum op te vangen, zijn kristalheldere beelden een must. Om dit te bereiken beschikt ESO's Very Large Telescope (VLT)-hoofdtelescoop 4 Yepun in Chili over een adaptief optisch systeem dat is uitgerust met vier natriumlasers die op de hemel zijn gericht. Wanneer de laserstralen ongeveer 90 kilometer in de atmosfeer reiken, prikkelen ze natriumatomen, die beginnen te gloeien en kunstmatige sterren aan de hemel creëren. Door nauwkeurig te observeren hoe deze kunstmatige sterren fonkelen, kan de vervormbare secundaire spiegel van de telescoop in milliseconden worden aangepast om atmosferische turbulentie te corrigeren. Maar de Melkweg heeft al enkele miljarden sterren. Waarom moeten we dan kunstmatige projecties toevoegen en hoe helpt dat om duidelijkere beelden te creëren, vraagt ​​u zich misschien af? Adaptieve optica vereist een relatief heldere referentiester die dicht bij ...

10 oktober 2022: Deze Foto van de Week toont twee ijzige manen van Jupiter, Ganymedes en Europa, in het infrarood vastgelegd door het SPHERE-instrument van ESO's Very Large Telescope. Terwijl Europa even groot is als onze eigen maan, is Ganymedes de grootste maan in het hele zonnestelsel - zelfs groter dan de planeet Mercurius! Hun banen rond Jupiter zijn enigszins elliptisch; ze naderen en wijken tijdens elke baan van de planeet af. Dit zorgt ervoor dat de manen periodiek worden uitgerekt en samengedrukt door de zwaartekracht van Jupiter. Dit creëert op zijn beurt wrijvingswarmte die het binnenste van de manen verwarmt en ze geologisch actief maakt. Vooral in Europa zullen actieve pluimen en geisers waarschijnlijk opstijgen uit de oceanen van vloeibaar water die onder de dikke laag oppervlakte-ijs liggen. Deze nieuwe afbeeldingen en spectra, gepubliceerd in twee studies door Oliver King en Leigh N. Fletcher van de Universiteit van Leicester in het VK, ...

3 oktober 2022: Zie je dat kleine rode vlekje? Dat is een extreem verre explosie in het vroege heelal, vastgelegd door de X-Shooter met ESO's Very Large Telescope (VLT). Dit licht is afkomstig van een gammastraaluitbarsting (GRB), een van de helderste en meest raadselachtige verschijnselen in het universum. In september 2021 zag NASA's Neil Gehrel's Swift Observatory een heldere bron van gammastraling in dit deel van de lucht. Zodra de eerste heldere flits van een GRB is verdwenen, blijft de nagloeiing stralen ​​bij langere golflengten, zoals zichtbaar of infrarood licht. Maar ze vervagen erg snel, dus astronomen moeten snel reageren! Een team van astronomen onder leiding van Andrea Rossi van INAF in Bologna observeerde de nasleep van de GRB met behulp van een aantal telescopen over de hele wereld, waaronder verschillende ESO-instrumenten van de VLT en de robottelescopen REM en GROND van ESO’s La Silla Observatorium. Het team nam niet alleen foto's met ...

26 september 2022: De pijl in deze Foto van de Week markeert de planetoïde Didymos zoals gezien in de nacht van 25 op 26 september met ESO's Very Large Telescope (VLT) in Chili. Didymos heeft een kleinere maan van 160 meter lang genaamd Dimorphos (hier niet te zien). Op 26 september om 23:14 UTC zal een NASA-sonde op deze maan neerstorten als onderdeel van de Double Asteroid Redirection Test (DART). Onze VLT zal, net als veel andere telescopen over de hele wereld, meekijken. Het doel van de missie is om te zien of een toekomstige potentieel gevaarlijke asteroïde met deze methode van zijn baan kan worden afgebogen. Het materiaal na de crash zal ons hopelijk ook meer informatie geven over de samenstelling van asteroïden - de oorspronkelijke bouwstenen van onze planeet. Op de ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili zullen alle vier 8,2-meter telescopen van de VLT de nasleep van de inslag met verschillende ...

19 september 2022: Is deze wirwar van snoeren en slangen een machine uit The Matrix? Nee, maak je geen zorgen, ook al staat er “DANGER” op het bord. Wat eruitziet als een gevaarlijke machine is in werkelijkheid het Multi Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) instrument van ESO's Very Large Telescope (VLT) op het Paranal Observatorium. MUSE is een van de grootste instrumenten van de VLT en is verbonden met een van haar vier 8,2 m-telescopen, Yepun. De kracht van MUSE is dat het instrument duizenden afbeeldingen in veel verschillende kleuren in één keer kan maken, of met andere woorden, veel spectra van een groot deel van de hemel tegelijk kan opnemen. Dit betekent dat astronomen een sterrenstelsel kunnen waarnemen en informatie over de spectrale omstandigheden kunnen krijgen over alle regio's van dat sterrenstelsel. Aan de hand van de spectra kunnen astronomen bijvoorbeeld de chemische samenstelling van het sterrenstelsel bepalen. Dit is essentieel om te ...

12 september 2022: De donkere wolken in deze afbeelding, genomen vanaf ESO’s Paranal Observatorium in Chili, lijken bijna op iets bovennatuurlijks, zoals de vluchtige sporen van geesten in de lucht. Maar het is niet nodig om de ghostbusters te bellen! Deze wolken, bekend als Barnard 92 (rechts) en Barnard 93 (links) zijn absorptienevels. Ze lijken pikzwart omdat hun dichte gas en stof het achtergrondlicht blokkeert, waardoor deze wazige, spookachtige vormen ontstaan. Deze nevels zijn stellaire kraamkamers, waar nieuwe sterren worden geboren vanuit het dichte gas en stof. Het gebied van het heelal dat hier wordt afgebeeld maakt deel uit van een veel groter stellair complex, de Sagittarius Sterrennevel (ofwel Messier 24, gecatalogiseerd door Charles Messier in 1764). Deze regio is zo rijk aan sterren dat hij tijdens donkere nachten duidelijk zichtbaar is met het blote oog, in het sterrenbeeld Boogschutter (Sagittarius). Deze afbeelding is gemaakt met een enorme camera van 268 miljoen pixels ...

5 september 2022: De zonsondergang in deze Foto van de Week creëert een prachtig decor boven ESO's La Silla Observatorium in de Chileense woestijn. La Silla is de thuisbasis van een hoop telescopen, waarvan sommige nog steeds actief worden gebruikt, zoals de ESO 3.6-meter telescoop op de hoogste top aan de rechterkant van de foto, die momenteel op jacht is naar exoplaneten. Sommige telescopen op La Silla zijn buiten gebruik gesteld, zoals de Zweedse-ESO submillimetertelescoop (SEST) die op de voorgrond te zien is met zijn glanzende schotel van 15 meter. SEST werd gebouwd in 1987, en was destijds de grootste telescoop van zijn soort op het zuidelijk halfrond. Dankzij het golflengtebereik konden wetenschappers het zeer verre heelal bestuderen en vele spannende ontdekkingen doen met betrekking tot stellaire kraamkamers. Naarmate de tijd verstreek bracht nieuwe technologie geavanceerdere telescopen voort, die ook in het (sub)millimetergedeelte van het spectrum waarnemen, zoals het Atacama Pathfinder Experiment (APEX) ...

29 augustus 2022: Deze Foto van de Week toont een infraroodfoto van Sagittarius B1, een gebied dicht bij het centrum van de Melkweg, gemaakt met ESO's Very Large Telescope (VLT) in Chili. Het centrum van ons melkwegstelsel is een exotische omgeving, dichtbevolkt met sterren, en er wordt verondersteld dat er meer stervorming plaatsvindt dan op welke andere plaats in de Melkweg ook. Maar tot nu toe hebben we nog maar minder dan 10% gevonden van alle jonge sterren die we daar verwachten. Waar zijn de andere? Er is een moeilijkheid: ons zicht op het centrum wordt belemmerd door wolken van stof en gas, die het licht van de sterren tegenhouden. Met infrarood-instrumenten is het mogelijk om door deze wolken heen te kijken. Op deze foto, gemaakt met het infrarood-instrument HAWK-I op ESO's VLT, kunnen we dit gebied van dichtbij bekijken. Het fascinerende beeld onthult een groot aantal sterren. In een recent onderzoek heeft ...

22 augustus 2022: Deze foto van de week, genomen vanuit ESO's La Silla sterrenwacht in Chili, toont heldere rode strepen die bekend staan als rode sprites. Dit is een ongrijpbare vorm van bliksem die zich veel hoger dan onweerswolken voordoet en die hoog in de atmosfeer van de aarde, op een hoogte van 50-90 km, elektriciteit ontlaadt. Behalve dat ze veel hoger in de lucht voorkomen dan gewone bliksem, zijn ze koeler dan de witte bliksem die we gewoonlijk zien en lijken ze veel zwakker. Rode sprieten zijn zeer moeilijk te vangen: het eerste fotografische bewijs voor hen werd pas in 1989 genomen. Op de achtergrond van de foto lijkt een groene tint te zijn geschilderd, bekend als airglow. Overdag stoot zonlicht elektronen los van stikstof en zuurstof in de atmosfeer van de aarde en 's nachts worden die elektronen weer samengevoegd met de atomen en moleculen, waardoor ze gaan oplichten. Gewoonlijk is ...

15 augustus 2022: Cerro Armazones, in de Chileense Atacama-woestijn, is de locatie van ESO's toekomstige reus, de Extremely Large Telescope (ELT). Op deze foto zien we de weg die naar deze 3000 m hoge berg leidt, en in de verte ESO's Very Large Telescope (VLT). De lasers van de VLT reiken naar de hemel, parallel aan de Melkweg. Cerro Armazones was eigenlijk de locatie die aanvankelijk voor de VLT werd voorgesteld, en nu krijgt de berg eindelijk toch nog een eigen telescoop. Werken op grote hoogte is niet gemakkelijk, maar Cerro Armazones is droog en heeft bijna geen kunstmatige lichtvervuiling, waardoor het een perfecte locatie is met uitstekende omstandigheden voor 's werelds grootste oog aan de hemel. Op deze foto zien we een rood schijnsel dat de donkere hemel verlicht, een natuurlijk verschijnsel dat airglow wordt genoemd. Naar verwachting zal de ELT later dit decennium zijn eerste licht zien en zal hij, uitgerust ...