Foto van de Week 2016

8 augustus 2016: Een van ESO’s Very Large Telescope (VLT) Unit Telescopes wordt alleen verlicht door de nachtelijke hemel. Het is een imposante verschijning in deze foto van de week. De VLT is een van de grootste en meest geavanceerde astronomische instrumenten ter wereld. Hij bestaat uit vier identieke Unit Telescopes. Elke Unit Telescoop heeft een hoofdspiegel van 8,2 meter in diameter. Daarmee is elke telescoop op zichzelf al een grote telescoop. Maar als je het licht van alle telescopen combineert (iets dat bekend staat onder de naam interferometerie) dan krijg je een reeks telescopen die 25 keer beter zijn dan één losse telescoop. De VLT bevindt zich op 2635 meter boven zeeniveau in de Chileense Atacama Desert. Er is daar weinig waterdamp in de atmosfeer. Daarom kan de VLT zowel met infrarood als met zichtbaar licht werken. De prachtige sterrenhemel op de foto illustreert de fantastische waarneemomstandigheden in Chili. De Melkweg trekt ...

1 augustus 2016: Wetenschap en kunst komen samen in deze mooie foto, gemaakt in de Chileense Atacama Desert door ESO Photo Ambassador Adhemar M. Duro Jr. Adhemar richtte zijn camera op de zuidpool van de hemel. Alle sterren bewegen rond dit punt. Gedurende enkele uren zorgt deze beweging voor stersporen. Elke ster maakt zijn eigen cirkel in de lucht. Deze sporen laten goed de helderheid en de kleuren van elke ster zien. Linksboven is een korte, heldere streep licht zichtbaar die door de sporen heen snijdt. Dat is een meteoroïde, die opbrandt met een flits als hij de aardatmosfeer binnenkomt. De woestijn, een droge en onvriendelijke plek is de ideale locatie om de nachtelijke hemel te bekijken. Daarom staan er hier ook diverse telescopen. Onder andere ESO’s Very Large Telescope en ESO’s Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA). Ook komt hier de European Extremely Large Telescope. Die wordt nu gebouwd boven ...

25 juli 2016: Elk van de duizenden stippen op deze nieuwe afbeelding vertegenwoordigt een verafgelegen ster en de glinsterende blauwe gaten bieden een glimp van onze naburige sterrenstelsels, de Grote en Kleine Magelhaense Wolken. Hoewel het lijkt alsof deze foto gemaakt werd met een grote telescoop werd hij eigenlijk genomen op de ESO-sterrenwacht La Silla met een draagbaar toestel bestaande uit een SBIG STL-11000M CCD-camera en een lens van Canon met een vaste brandpuntsafstand. De afbeelding werd voorgesteld in een wetenschappelijk artikel samen met hypermoderne simulaties en is een interessant voorbeeld van hoe een klein fototoestel, een snelle lens, een lange belichtingstijd en een van de beste astronomische plaatsen ter wereld enorm zwakke objecten beter kunnen onthullen dan zelfs een grote telescoop. Deze diepe opname werd vastgelegd met de LRGB-methode en biedt een inzicht in het werkelijke proces om spectaculaire astronomische foto's te creëren. Wie de nachtelijke hemel tracht te fotograferen wordt met ...

18 juli 2016: Op deze foto zien we een zeldzaam fenomeen: water in de Atacama-woestijn! Gereflecteerd op het kalme wateroppervlak zien we de berg Cerro Paranal, de thuisbasis van ESO’s Paranal Observatorium. Deze woestijn is een van de droogste en meest onherbergzame plaatsen op aarde. Er valt minder dan 10 millimeter per jaar. Deze foto is precies genomen na een zeldzame regenbui. Snel na de foto verdampte het tijdelijke meertje al weer en was de boden van de vallei zo gortdroog als altijd. Het gebrek aan regenwolken is een zegen voor de astronomen. Ze kunnen meer dan 300 heldere nachten per jaar waarnemen vanuit de Atacama-woestijn. Deze afbeelding is genomen door ESO Photo Ambassador Gerhard Hüdepohl.

11 juli 2016: Deze prachtige ultra-hd panoramafoto, genomen door ESO Photo Ambassador Petr Horálek, toont de Melkweg die zich buigt over het La Silla Observatorium van ESO in Chili.La Silla is gelegen aan de zuidelijke rand van de Atacama-woestijn vanwaar een groot aantal telescopen van de sterrenwacht de nachtelijke hemel observeren. Het is een van de donkerste streken op aarde en ligt 2400 meter boven de zeespiegel. In de foto verschijnt onze Melkweg, een bewolkte en stoffige structuur, als een heldere, gloeiende kroon boven de open koepel van de MPG/ESO 2,2-metre telescoop. De Melkweg lijkt de heldere vlek van de Grote Magelhaense Wolk op te slokken. Diverse nevels en wolken, waaronder de bekende Gumnevel, steken af tegen de donkere hemel midden boven in beeld.Horáleks camera toont ook verschillende kleuren van de airglow (lichtreflectie) aan de hemel en in de buurt van de horizon. Een ESOcast gewijd aan dit merkwaardige fenomeen is hier beschikbaar.

4 juli 2016: Deze foto van de week is gemaakt door ESO Photo Ambassador Adhemar Duro. Hij stopte even op weg naar een van de observatoria van ESO in Chili. Deze weg leidt naar de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, ALMA, op een hoogte van 5.000 meter. Door de lange sluitertijd vormen de sterren cirkels in de nachtelijke hemel terwijl ze rond de hemelse zuidpool draaien. Bovenaan zijn twee diffuse, blauwe wolken zichtbaar. Dat zijn de Grote en de Kleine Magelhaense Wolk. Het zijn twee buursterrenstelsels van onze Melkweg. Ze zijn alleen zichtbaar vanaf het zuidelijk halfrond. Aan de linkerkant van de foto is een gebied met heel veel sterren te zien. Daarachter bevindt zich het centrum van onze Melkweg. Deze foto is gemaakt in de afgelegen Atacama woestijn. Aan de rechterkant zijn in de verte de lichten te zien van het kleine stadje San Pedro de Atacama.

27 juni 2016: Deze foto teleporteert je naar de meest geavanceerde telescoop voor zichtbaar licht ter wereld: de Very Large Telescope (VLT). De telescoop staat op het Paranal Observatorium van ESO in Chili. De persoon die naar de donkere hemel kijkt, is fotograaf Babak Tafreshi. Hij wordt hier op de foto gezet door Petr Horálek, zijn mede-fotoambassadeur van ESO. Laat je voor eventjes meevoeren in Babaks - of Petrs - schoenen. Je voelt je de koning van de kosmos. Het is stil, donker en helder. Je kijkt omhoog zo de Chileense nacht in. Er is amper lichtvervuiling en er is weinig vocht in de lucht. Het spectaculaire uitzicht is de droom van elke astrofotograaf en sterrenkijker. Met je vertrouwde camera in de hand ligt er een nacht vol met fantastische fotomogelijkheden voor je. Een heldere hemel, uur na uur. Je hoeft niet bang te zijn voor wolken die het blikveld verpesten. De Grote ...

20 juni 2016: Deze Picture of the Week illustreert de opmerkelijke mogelijkheden van SPHERE (het Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch instrument), een planeetjagend instrument dat gemonteerd is op ESO’s Very Large Telescope (VLT) in Chili. Het laat een serie van gebroken ringen van stof zien om een dichtbijzijnde ster. Deze concentrische ringen bevinden zich in de binnenste regionen van de stofschijf rond een jonge ster, genaamd HD 141569A die zich op 370 lichtjaar van ons bevindt. In deze afbeelding zien we een zogenaamde transitieschijf, een kortlevend stadium, na de protoplanetaire fase, wanneer planeten zich nog niet hebben gevormd. De overblijvende schijf bestaat daarna voornamelijk uit stofachtig puin. Wat de afbeelding ons laat zien zijn de structuren die gevormd zijn door het stof, voor het eerst waargenomen in het infrarood door SPHERE. Door de opmerkelijk hoge resolutie van SPHERE kunnen we zeer veel details zien! Het afgebeelde gebied heeft een diameter van maar 200 keer ...

13 juni 2016: In de jacht van astronomen op planeten die rond andere sterren draaien (exoplaneten) wordt een scala aan methodes gebruikt. Een succesvolle methode is direct fotograferen; dit is in het bijzonder effectief voor planeten in wijde banen rond jonge sterren. In deze situaties wordt het licht van de planeet niet overweldigd door het licht van de gastheer en is de planeet makkelijker waar te nemen. Deze afbeelding demonstreert deze techniek. In de afbeelding is een T-Tauri ster te zien, genaamd CVSO 30. De ster staat op een afstand van ongeveer 1200 lichtjaar van de aarde in de 25 Orionis groep (iets noordwest van de beroemde Gordel van Orion). In 2012 vonden astronomen dat CVSO 30 een gastheer is voor een exoplaneet (CVSO 30b). Daarbij werd gebruikgemaakt van een techniek die bekend is als transit-fotometrie. Met deze techniek wordt een duidelijke dip gezien in de lichtsterkte van de ster wanneer een planeet ...

6 juni 2016: Op deze afbeelding is de behuizing geopend van ESO’s New Technology Telescope (NTT). De hemel is bezaaid met sterren. De maan verlicht de binnenmuren van de koepel van de NTT. Het licht werpt een schaduw over de 3,6-metertelescoop. Bovenaan de telescoop zien we de tweede spiegel. Hij bevindt zich in een ring op poten boven de eerste spiegel. Een van de eigenschappen van de NTT is dat hij gebruikmaakt van active optics. De eerste spiegel is flexibel en zijn vorm wordt steeds bijgesteld gedurende de waarnemingen. Dat gebeurt met zogeheten actuators. De positie van de tweede spiegel wordt ook actief bijgesteld in drie richtingen. Deze technologie, ontwikkeld door ESO, wordt inmiddels op alle grote moderne telescopen gebruikt. Ook door bijvoorbeeld de Very Large Telescope op Cerro Paranal en door de toekomstige European Extremely Large Telescope. Het ontwerp van de achthoekige omhuizing van de NTT is een andere technologische vernuftigheid. De ...

30 mei 2016: Hoog op het Chajnantor Plateau staat een vicuña — familie van lama's, alpaca's en kamelen - voor een APEX-antenne. Zowel het dier als de antenne zijn goed toegerust voor de ruwe, afgelegen en droge omgeving. Op Chajnantor, ongeveer 5000 meter boven zeeniveau, kan het overdag behoorlijk warm worden door het intense zonlicht dat door de dunne atmosfeer komt. 's Nachts duikt het kwik naar beneden. Ingenieurs hebben de antennes van APEX zo gebouwd dat ze het ruwe weer kunnen weerstaan. Ze kunnen tegen meedogenloos zonlicht, sterke wind en temperaturen tussen +20 en -20 graden Celsius. De geharde vicuña met een dikke, wollen pels die warme lucht invangt, is ook gebouwd op de grillen van de natuur. De soort wordt alleen hoog in de Andes gevonden. De dieren grazen het ruige gras weg dat op de barre hellingen groeit. Alhoewel de Chajnantor-regio een van de droogste gebieden ter wereld is, kan ...

23 mei 2016: Astronomen hebben koolmonoxide (CO) gedetecteerd in de stofschijf rond een F-type ster. Ze gebruikten hiervoor 39 van de 66 antennes van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), op 5000 meter hoogte op het Chajnantor-plateau in de Chileense Andes. Koolmonoxide is na moleculair waterstof het meest voorkomende molecuul in de interstellaire ruimte. Toch is het pas de eerste keer dat CO gedetecteerd is rond een ster van het F-type. De ster, HD 181327, is lid van de Beta Pictoris-groep, op bijna 170 lichtjaar van de aarde.Tot nu toe was CO alleen nog maar gedetecteerd rond enkele A-type sterren. Die zijn een stuk zwaarder en ze stralen meer dan HD 181327. Dankzij het goede ruimtelijk onderscheidende vermogen en de gevoeligheid van het ALMA-observatorium konden de astronomen nu de 'rookring' en de CO-dichtheid in kaart brengen. Het onderzoek naar stofschijven is een manier om meer te weten te komen over planeetvorming en planeetsystemen. ...

16 mei 2016: Op 16 maart werden de winnaars bekendgemaakt van de acht deelnemers ESO’s eerste social-mediabijeenkomst #MeetESO. Het was een maand na de lancering van de campagne. Op 7 mei 2016 vlogen de deelnemers naar Chili voor een vijfdaags bezoek om enkele van de indrukwekkendste astronomiefaciliteiten van de wereld te zien. Ze bekeken onder andere de Very Large Telescope (VLT) — 's werelds meest geavanceerde zichtbarelicht-observatorium — en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), het grootste grondgebaseerde astronomieproject. Zoals de grote lach op de gezichten van de #MeetESO reizigers laat zien, genoten ze ten volle van hun volgepakte reisschema. Op het programma stond onder andere een ontmoeting met het personeel van ESO en ALMA tijdens de nachtelijke waarnemingen vanaf een van de beste locaties op aarde. Ook was er een verblijf in ESO’s Residencia. Dat gebouw dient als hotel voor de astronomen die daar werken (maar het is waarschijnlijk bekender als het ...

9 mei 2016: Deze foto van de week toont het Vela ringsterrenstelsel. Het stelsel is zichtbaar als een heldere kern omgeven door een babyblauwe halo. Het ringsterrenstelsel bevindt zich, zoals de naam al laat raden, in het zuidelijke sterrenbeeld Vela (Zeilen). Het is herkenbaar aan zijn compacte kern en de grote cirkelvormige ring van gas en sterren. Er wordt gedacht dat ringstelsels zoals deze ontstaan een kleiner stelsel dat zich door het hart van zijn grotere slachtoffer boort. Daarbij wordt een schokgolf veroorzaakt die zich naar buiten toe uitspreidt. Dit duwt gas naar de rand van het stelsel dat daar samensmelt en nieuwe sterren vormt. Het Vela ringstelsel is bijzonder omdat het minstens twee ringen bevat. Dat duidt erop dat de botsing niet recent plaatsvond. Deze foto toont ook het sterrenstelsel ESO 316-33, net boven en links van het Vela ringstelsel, en de heldere ster HD 88170.

2 mei 2016: Glinsterend tegen de overweldigende achtergrond van de nachtelijke hemel boven het Paranal Observatory van ESO schijnen vier laserstralen vanaf Unit Telescope 4 (UT4) van de Very Large Telescope (VLT). Het zijn de sterkste kunstmatige sterren ooit gebruikt en het zijn de eerste meervoudige lasergeleide sterren van ESO. De lasers slaan ongeveer 90 kilometer hoog in de atmosfeer natriumatomen aan. Daardoor ontstaan er kunstmatige sterren die de telescoop kan gebruiken voor het adaptive optics systeem.Moderne telescopen gebruiken adaptieve optiek om het vervagende effect te compenseren dat de aardatmosfeer veroorzaakt. De telescopen hebben een heldere referentiester nodig terwijl ze naar hun echte doel kijken. Er is echter niet altijd een referentiester in de buurt. Daarom gebruiken astronomen lasers om een kunstmatige ster te maken op precies die plek waar ze hem nodig hebben. Natriumatomen hoog in de atmosfeer gaan gloeien door de lasers. Ze vormen kleine pakketjes licht en doen als het ...

25 april 2016: Astronomen hebben een nieuw maantje ontdekt bij planetoïde (130) Elektra in de planetoïdengordel. Om de planetoïde in beeld te krijgen, gebruikte het team onder leiding van Bin Yang (ESO, Santiago, Chili) het extreme adaptive optics instrument SPHERE. Dat instrument is geïnstalleerd op Unit Telescope 3 van ESO’s Very Large Telescope op Cerro Paranal, Chili. Het nieuwe maantje van (130) Elektra is ongeveer twee kilometer in doorsnee en heeft als werknaam S/2014 (130) 1 gekregen. Er was al een eerder maantje bekend. (130) Elektra is dus een drievoudig systeem. Het team ontdekte met behulp van SPHERE nog een drievoudige planetoïde in de planetoïdengordel: (93) Minerva.Planetoïden zijn overblijfselen van de bouwstenen waarmee de aardachtige planeten in ons zonnestelsel gebouwd zijn. Door het bestuderen van planetoïden met meerdere maantjes komen onderzoekers meer te weten over planeetvorming en over de evolutie van planeten.Het team ontrafelde met behulp van de gegevens van SPHERE dat zowel ...

18 april 2016: Terwijl de zon opkomt bij Cerro Paranal in Chili en de lucht zich vult met prachtige oranje tinten zetten twee leden van de ESO Fulldome Expedition, Babak Tafreshi (llinks) and Yuri Beletsky (rechts), hun statieven en camera's op voor de dag die komt. Boven het silhouet van de Chileense bergen staan de glimlachende wassende maan en de heldere planeet Venus al te poseren voor de camera's. Dankzij het fenomeen aardschijnsel (earthshine) is de hele schijf van de maan zichtbaar. Het silhouet van de telescoop op de voorgrond is van een Auxiliary Telescope (AT), onderdeel van de Very Large Telescope (VLT) op ESO's Paranal Observatorium. Dit schemerachtige moment is vastgelegd door ESO Photo Ambassador Petr Horálek terwijl hij deelnam in de ESO Fulldome Expedition die spectaculaire beelden verzamelt om te gebruiken in het ESO Supernova Planetarium & Visitor Centre dat nu gebouwd wordt bij het hoofdkwartier van ESO in Garching bei ...

11 april 2016: Deze Auxiliary Telescope bij de Very Large Telescope (VLT) van het Paranal Observatory in Chili lijkt te wijzen naar het groenige smaragden gloeisel van de komeet 252P/LINEAR. 252P/LINEAR is ontdekt in april 2000. Het is een relatieve nieuwkomer in het binnenste van ons zonnestelsel. Hij reist tussen de baan van Jupiter en de baan van de Aarde. In maart 2016 kwam hij dicht langs de Aarde op een afstand van slechts 5,2 miljoen kilometer. Hij staat daarmee op nummer 5 van dichtbij waargenomen kometen. De komeet kan nog steeds bewonderd worden op het zuidelijk halfrond. De groene kleur komt doordat de komeet wordt omgeven door fluorescerend koolstofhoudend gas. Deze parel van een foto is genomen door ESO Photo Ambassador Babak A. Tafreshi. Hij was net begonnen met ESO’s Fulldome Expedition. Tijdens die expeditie zal hij meer spectaculaire foto's nemen van ESO’s observatoria en van de zuidelijke hemel.

4 april 2016: Het zwakke licht dat zich vanaf de horizon omhoog strekt, net onder het midden van de foto, staat bekend als zodiakaal licht. Het wordt veroorzaakt door stofdeeltjes in het vlak dat de aarde om de zon beschrijft. De stofdeeltjes verstrooien het zonlicht. Een tweede band van licht is zichtbaar aan de horizon, linksonder op de foto. Deze rode gloed wordt veroorzaakt door de atmosfeer van de aarde. De gloed ontstaat door verschillende processen in de bovenste atmosfeer. Denk aan kosmische stralen, door de zon geïoniseerde atomen en diverse chemische reacties tussen hydroxyl-groepen en atomen van zuurstof, stikstof natrium en lithium. De derde en laatste band hoog in de hemel is de Melkweg, ons eigen sterrenstelsel. Deze band bestaat uit miljarden sterren van alle soorten en maten. Veel van die sterren zijn voor ons oog verborgen doordat er dikke lagen stof voor zitten. Die stoflagen geven de Melkweg zijn karakteristieke, gevlekte, ...

28 maart 2016: ESO’s La Residencia is het hotel van het VLT Observatorium, diep in de Chileense woestijn. De astronomen die hier verblijven zien een sterrenhemel zoals maar weinig anderen op aarde kunnen zien. La Residencia is ontworpen door de Duitse architecten Auer+Weber+Assoziierte. Het is een oase voor hen die werken op het Paranal Observatorium van ESO. De Atacamawoestijn is een van de ruigste landschappen die je je kunt voorstellen: extreme droogte, intense ultravioletstraling van de zon en een grote hoogte. Maar als de nacht valt, wordt La Residencia een van de beste waarneemlocaties van de wereld. La Residencia en ESO’s Very Large Telescope (VLT) zijn ver verwijderd van lichtvervuiling en er is een uitzonderlijk heldere atmosfeer. Op maanloze nachten kan de hemel zo helder zijn dat het licht van de Melkweg een schaduw werpt op de grond! Bij Paranal kunnen goede wetenschappelijke waarnemingen worden verricht. Ook zijn er perfecte condities voor astrofotografie. ...