Mededelingen 2024

28 juni 2024: Vandaag is de tijdige voltooiing van de Extremely Large Telescope (ELT) van ESO een stap dichterbij gekomen. Op het ESO-hoofdkwartier in Garching (Duitsland), en op afstand vanuit het Verenigd Koninkrijk, heeft de organisatie een contract getekend met Glyndwr Innovations Limited, een volledige dochteronderneming van de Universiteit van Wrexham in Wales (VK), voor de productie van de zogeheten M5-inbedrijfstellingsspiegel. Mocht de productie van de eigenlijke M5-spiegel vertraging oplopen, dan zal deze spiegel worden gebruikt als vijfde spiegel van het innovatieve vijf-spiegelontwerp van de ELT, wanneer deze telescoop zijn eerste licht opvangt. De M5-spiegel is een cruciaal onderdeel van het adaptieve optische systeemontwerp van de ELT: hij kan zijn positie tot wel tien keer per seconde bijstellen zonder door te buigen, om de scherpst mogelijke opnamen met de telescoop te kunnen maken. Net als de rest van de ELT zoekt M5 de grenzen van de technologie op: met afmetingen van 2,7 bij ...

5 juni 2024: Vandaag heeft ESO een overeenkomst getekend met een internationaal consortium van instellingen, voor het ontwerpen en bouwen van ANDES, de ArmazoNes high Dispersion Echelle Spectrograph. Het ANDES-instrument zal worden geïnstalleerd op de Extremely Large Telescope (ELT) van ESO en worden gebruikt om naar aanwijzingen voor leven op exoplaneten te zoeken en de allereerste sterren op te sporen, maar ook om variaties in de fundamentele natuurkundige constanten te testen en de versnelling van de uitdijing van het heelal te meten. De overeenkomst werd ondertekend door de directeur-generaal van ESO, Xavier Barcons, en door Roberto Ragazzoni, voorzitter van het Italiaanse Nationale Instituut voor Astrofysica (INAF), de instantie die het ANDES-consortium leidt. De ondertekeningsceremonie werd tevens bijgewoond door Sergio Maffettone, consul-generaal van Italië in München, en Alessandro Marconi van INAF, hoofdonderzoeker van ANDES, evenals andere vertegenwoordigers van ESO, INAF, het ANDES-consortium en het consulaat van Italië in München. De ondertekening vond plaats op ...

21 mei 2024: Update The ESO and ALMA Science Archives are back online. Starting on Friday 17 May, several of ESO’s network and communication services were shut down to allow for an important software upgrade to be deployed. The upgrade is being done in response to a cyber security incident. In addition to the shutdown, mitigating this threat included limiting communications regarding the incident to avoid compromising ESO’s cyber security response plan. As of Tuesday 21 May, email services have been restored and the ESO website is back online. Other services, such as the ESO and ALMA Science Archives, are expected to be restored in the coming days. ESO’s IT team is working together with a cyber security consultant on detecting and clearing malicious software from all ESO’s machines, as well as on investigating the attack and its consequences. Should any of our stakeholders be found to be affected, they will be informed ...

15 mei 2024: M5, de vijfde spiegel in de lichtweg van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT), heeft een belangrijke mijlpaal bereikt: zijn blanco vorm – het voorgevormde materiaal dat later tot spiegel wordt gepolijst – is zojuist voltooid. De ELT zal in totaal vijf spiegels hebben en M5 is de kleinste daarvan. De constructie van de spiegel was echter allesbehalve een kleinigheid. Het Franse bedrijf Mersen Boostec heeft dit bijzondere onderdeel vervaardigd in zijn faciliteiten in de buurt van Tarbes, in het zuidwesten van Frankrijk. M5 is een vlakke, elliptische spiegel van 2,7 bij 2,2 meter, opgebouwd uit zes aan elkaar gesoldeerde segmenten. Het lijkt misschien niet veel in vergelijking met de enorme ELT-hoofdspiegel van 39 meter, maar in werkelijkheid is het de grootste langs twee assen kantelbare spiegel ter wereld. Samen met M4 is M5 een cruciaal onderdeel van het adaptieve optische systeem van de ELT: dankzij hun unieke samenspel kan de ...

14 mei 2024: De Mid-infrared ELT Imager and Spectrograph, of METIS, heeft de definitieve ontwerp-evaluatie doorstaan, en ESO heeft nu groen licht gegeven voor de productie van alle onderdelen van het instrument. METIS is een geavanceerd multifunctioneel instrument dat zal werken op ESO’s komende Extremely Large Telescope (ELT). Het is het eerste ELT-instrument dat formeel door de definitieve ontwerp-evaluatie is gekomen. Dit is een belangrijke stap voor het METIS-consortium, het ELT-project en de gemeenschap van instrumentenbouwers. METIS is een eerste-generatie instrument van ’s werelds grootste oog op de hemel – de ELT – wat betekent dat het in actie komt zodra, of kort nadat, de telescoop zijn eerste hemelwaarnemingen gaat doen. Het instrument heeft een breed scala aan wetenschappelijke doelen, van het onderzoeken van de ontstaansgeschiedenis van ons zonnestelsel tot het bestuderen van de centra van sterrenstelsels en de daar aanwezige raadselachtige superzware zwarte gaten. Maar de wetenschappelijke prioriteit van METIS ligt bij ...

30 april 2024: As part of a collaboration between the German Aerospace Center (DLR) and ESO, the Observations of Airglow with Spectrometer and Imager Systems (OASIS) project has officially joined the ranks of ESO’s Paranal Observatory. Best known for hosting world-leading astronomical observatories, like ESO’s Very Large Telescope, Paranal also happens to be ideally suited for certain atmospheric observations. Operated by DLR and hosted by ESO, OASIS aims to show that monitoring “airglow” in our atmosphere has potential to provide early warnings for tsunamis. Tsunamis, giant waves caused mostly by earthquakes under the sea, are a destructive force of nature that can result in a significant loss of life and damage to infrastructure. OASIS aims to show that it is possible to mitigate some of the impacts of these natural hazards by monitoring our atmosphere. Earthquakes generate sound waves that travel upwards through the atmosphere. These perturbations affect the so-called airglow or nightglow ...

14 maart 2024: De bouw van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) in de Chileense Atacama-woestijn heeft een nieuwe mijlpaal bereikt. Een team van de ESO-sterrenwacht op Paranal heeft een reflecterende, glanzende laag en speciale sensoren op de eerste segmenten van de hoofdspiegel van de telescoop aangebracht. De coating zorgt ervoor dat de segmenten, die later dit decennium geïnstalleerd zullen worden in het hart van de grootste optische telescoop ter wereld, nu in principe klaar zijn om de hemel te gaan observeren. De 39 meter grote hoofdspiegel van ESO’s ELT, M1 genaamd, wordt verreweg de grootste spiegel die ooit voor een telescoop is gemaakt. Hij is te groot om uit één stuk glas te worden vervaardigd en zal bestaan uit 798 glaskeramische zeshoekige segmenten, van elk ongeveer vijf centimeter dik en anderhalve meter breed. De spiegelsegmenten worden stapsgewijs in multinationaal verband in Europa geproduceerd. De eerste achttien hebben eerder dit jaar de oversteek naar ...

28 februari 2024: Voor het zevende jaar op rij hebben waarnemingen in de sterrenwachten van ESO geleid tot meer dan duizend wetenschappelijke publicaties in een jaar. Onlangs heeft de afdeling Bibliotheek, Documentatie en Informatiediensten van ESO haar gedetailleerde statistieken over publicaties op basis van ESO-gegevens bijgewerkt, en de bijdragen per faciliteit voor 2023 gepresenteerd [1]. De belangrijkste bijdragen zijn afkomstig van ESO’s Very Large Telescope (VLT) en de VLT Interferometer (VLTI) van de ESO-sterrenwacht op Paranal, die gegevens hebben opgeleverd die in meer dan zeshonderd onderzoeken zijn gebruikt. Tot de hoogtepunten behoren de detectie van verre gaswolken met restanten van de eerste sterren in het heelal en van de verste snelle radioflits tot nu toe. De afgelopen vier jaar was de Multi Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) het meest productieve VLT-instrument, dat alleen al in 2023 gegevens voor meer dan tweehonderd publicaties heeft afgeleverd. De Visible and Infrared Telescope for Astronomy (VISTA) en de ...

15 februari 2024: Delegaties van 102 landen zijn vorige week overeengekomen om de impact van grote satellietconfiguraties op de astronomie te bespreken tijdens een bijeenkomst van de VN-Commissie voor het vreedzaam gebruik van de kosmische ruimte (COPUOS). Na intense discussies is het Wetenschappelijk en Technisch Subcomité van COPUOS overeengekomen om voor de komende vijf jaar een agendapunt toe te voegen met de titel: ‘Dark and Quiet Skies, astronomy and large constellations: addressing emerging issues and challenges’. Als het hoogste VN-orgaan voor ruimtegerelateerde zaken houdt de commissie zich bezig met alle onderwerpen die te maken hebben met internationale samenwerking en de verkenning van de ruimte en planetaire objecten, zoals het lanceren van satellieten, het terugdringen van ruimtepuin, de ‘leefbaarheid’ van de ruimte op de lange termijn en de toewijzing van omloopbanen. Het voorstel, dat werd verdedigd door ESO-partner en gastland Chili en ESO-lidstaat Spanje – twee landen met een belangrijke internationale astronomische infrastructuur – ...

29 januari 2024: Astronomen hebben voor het eerst een directe meting gedaan van de massa van een zwart gat dat zo ver weg staat, dat het licht uit zijn omgeving er 11 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. Het onderzoeksteam, onder leiding van Taro Shimizu van het Max-Planck-Institut für extraterrestrische Physik in Duitsland, heeft ontdekt dat het zwarte gat, met de aanduiding J0920, ongeveer 320 miljoen keer zoveel massa heeft als de zon. De ontdekking die vandaag in Nature is gepubliceerd, is te danken aan ‘GRAVITY+’ – een reeks upgrades van ESO’s Very Large Telescope Interferometer (VLTI) en diens GRAVITY-instrument, die nog gaande is. Om directe metingen te doen van de massa van een zwart gat, gebruiken astronomen telescopen waarmee de bewegingen van het gas en de sterren die daaromheen draaien kunnen worden gevolgd. Hoe sneller ze bewegen, des te meer materie bevindt zich binnen hun omloopbaan. Deze techniek is ...

16 januari 2024: Na een reis van tienduizend kilometer zijn de eerste spiegelsegmenten van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) veilig aangekomen in hun nieuwe onderkomen: de ELT Technical Facility – een grote constructiehal op het terrein van de ESO-sterrenwacht op Cerro Paranal, in de Chileense Atacama-woestijn. In totaal hebben 18 van de 798 segmenten van de hoofdspiegel van de telescoop (M1) de zeereis van Europa naar Zuid-Amerika gemaakt. Ze zijn vorige week gearriveerd in de internationale haven van Antofagasta. Eenmaal voltooid zal de hoofdspiegel een diameter van meer dan 39 meter hebben, en daarmee ’s werelds grootste oog op de hemel zijn. Vanwege deze grote omvang kon de spiegel niet uit één stuk gegoten worden. In plaats daarvan zal hij bestaan uit 798 zeshoekige spiegelsegmenten die met elkaar samenwerken. Daarnaast zullen nog 133 extra segmenten worden geproduceerd om het opnieuw coaten van de segmenten te vergemakkelijken. De segmenten van de ELT begonnen aan ...

10 januari 2024: De Nederlandse minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Robbert Dijkgraaf, bezoekt deze week ESO-faciliteiten in Chili in La Silla, Paranal en Chajnantor. Tijdens zijn bezoek voor de officiële inauguratie van de BlackGEM-telescopen, een Nederlands-Belgisch project dat door ESO wordt gehost op de La Silla-sterrenwacht, maakte minister Dijkgraaf van de gelegenheid gebruik om in Chili alle waarnemingslocaties van ESO te bezoeken. Bij de Paranal- sterrenwacht kon hij ook de nabijgelegen bouwplaats van ESO's Extremely Large Telescope bezoeken. Tijdens zijn bezoek werd minister Dijkgraaf verwelkomd door directeur-generaal Xavier Barcons van ESO. Hij werd vergezeld door een delegatie op hoog niveau, onder wie Mirjam Lieshout-Vijverberg, vicevoorzitter en vertegenwoordiger voor Nederland in de ESO Council, en Amina Helmi, vertegenwoordiger voor Nederland in de ESO Council. De officiële opening van BlackGEM op La Silla werd ook bijgewoond door de Nederlandse en Belgische ambassadeurs in Chili en BlackGEM's projectleider Paul Groot, van de Radboud Universiteit en ...