Persbericht

Het drama van de stergeboorte

pasgeboren sterren verwoesten hun kraamkamer

16 maart 2011

Een nieuwe detailopname, gemaakt met ESO’s Very Large Telescope, laat zien welke verwoestende effecten pasgeboren sterren hebben op het gas en stof waaruit zij zijn ontstaan. De sterren zelf zijn niet te zien, maar het door hen uitgestoten materiaal heeft een duidelijk zichtbare uitwerking op de omringende gas- en stofwolken. Het gevolg is een surrealistisch landschap van gloeiende bogen, vlekken en vegen.

Het stervormingsgebied NGC 6729 maakt deel uit van een stellaire kraamkamer die zich betrekkelijk dichtbij de aarde bevindt en daardoor tot de best onderzochte behoort. Deze detailopname, gemaakt met ESO’s Very Large Telescope, toont een klein gedeelte van dit vreemde en fascinerende gebied (een overzichtsfoto is hier te vinden: eso1027). De beeldgegevens werden door Sergej Stepanenko uit het ESO-archief opgedoken in het kader van de fotowedstrijd Hidden Treasures [1]. Sergej’s foto van NGC 6729 eindigde daarin als derde.

Sterren ontstaan in het diepe inwendige van moleculaire gaswolken. Vanwege het daarin aanwezige stof zijn de eerste stadia van hun ontwikkeling niet waarneembaar voor normale telescopen. Op deze foto bevinden zich linksboven enkele zeer jonge sterren. Hoewel deze sterren niet rechtstreeks te zien zijn, geeft de foto wel een goed beeld van de verwoestende uitwerking die zij op hun omgeving hebben. De babysterren stoten jets of straalstromen van materie uit, die met snelheden tot wel 1 miljoen kilometer per uur in botsing komen met het omringende gas, en daarin schokgolven veroorzaken. Deze schokken zorgen ervoor dat het gas oplicht in de vorm van vreemd gekleurde gloeiende bogen en vlekken, die Herbig-Haro-objecten worden genoemd [2].

Op deze overzichtsfoto zijn twee lijnen van Herbig-Haro-objecten te zien, waaruit kan worden afgeleid in welke richtingen het materiaal van de babysterren waarschijnlijk wordt uitgestoten (zie afbeelding C). De ene lijn loopt van linksboven naar de heldere kring van gloeiende vlekken en bogen onder het midden. De andere begint bij de linker bovenrand van de foto en eindigt halverwege de rechterrand. De merkwaardige heldere, kromme structuur linksboven is waarschijnlijk grotendeels het gevolg van de weerkaatsing van sterlicht aan stof, en is dus geen Herbig-Haro-object.

Deze foto, waarop de kleuren zijn aangedikt, is opgebouwd uit opnamen die gemaakt zijn met het FORS1-instrument van de Very Large Telescope. De opnamen zijn genomen door twee verschillende filters die alleen het licht van gloeiende waterstof (oranje) en gloeiende, geïoniseerde zwavel (blauw) doorlaten [3]. De verschillende kleuren die de diverse delen van dit helse stervormingsgebied vertonen, geven de verschillen in de omstandigheden ter plaatse weer: waar de geïoniseerde zwavel helder gloeit (blauwe structuren) zijn de snelheden van het botsende materiaal bijvoorbeeld relatief laag. Zulke aanwijzingen stellen astronomen in staat om dit chaotische tafereel te ontrafelen.

Noten

[1] ESO’s fotowedstrijd Hidden Treasures 2010 stelde amateurastronomen in de gelegenheid om de enorme ESO-archieven door te spitten op onvermoede astronomische juweeltjes die opgepoetst moesten worden. De deelnemers stuurden bijna honderd inzendingen in, en tien van hen werden beloond met aantrekkelijke prijzen, waaronder een volledig verzorgde reis naar ESO’s Very Large Telescope op Cerro Paranal in Chili voor de winnaar. De tien prijswinnaars stuurden alles bij elkaar twintig foto’s in.

[2] De astronomen George Herbig en Guillermo Haro waren niet de eersten die de naar hen genoemde objecten waarnamen, maar wel de eerste die de spectra van deze vreemde objecten nader onderzochten. Zij beseften dat het geen gewone verdichtingen van gas en stof zijn die licht weerkaatsen of door de ultraviolette straling van naburige sterren tot gloeien worden gebracht, maar een nieuwe klasse van objecten die verband houden met het materiaal dat door jonge sterren wordt uitgestoten.

[3] Zowel de zwavelionen als de waterstofatomen in deze nevel zenden rood licht uit. Om onderscheid tussen beide te kunnen maken, is de zwavelemissie blauw weergegeven.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. ESO wordt ondersteund door 15 landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staat ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste sterrenkundige project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Science-artikel (Wang et al.)
• Foto’s van de VLT

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Mob: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Rodrigo Alvarez (press contact België)
ESO Science Outreach Network en Planetarium, Royal Observatory of Belgium
Tel: +32-2-474 70 50
E-mail: eson-belgië@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1109.