Iets nieuws aan de hemel

Op ongeveer 500 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Beeldhouwer ligt een nogal eigenaardig sterrenstelsel, bekend als het Karrenwielstelsel. Het was ooit een normaal spiraalstelsel dat enkele miljoenen jaren geleden een frontale interactie onderging met een kleiner sterrenstelsel, waardoor het zijn kenmerkende karrewiel-uiterlijk kreeg. Maar er zijn nog andere dingen merkwaardig aan dit sterrenstelsel. Er vindt iets interessants plaats in de linkerbenedenhoek van de rechterafbeelding, die in december 2021 met ESO's New Technology Telescope (NTT) gemaakt is: een supernova. De afbeelding links, gemaakt in augustus 2014 door de Multi Unit Spectroscopic Explorer (MUSE), gemonteerd op ESO's Very Large Telescope (VLT), toont het sterrenstelsel voordat deze supernova plaatsvond.

Deze gebeurtenis, SN2021afdx genaamd, is een type II supernova, die optreedt wanneer een massieve ster het einde van zijn evolutie bereikt. Supernova’s kunnen ervoor zorgen dat een ster helderder schijnt dan het hele sterrenstelsel waar ze zich in bevindt, en kunnen maanden of zelfs jaren zichtbaar zijn voor waarnemers — een oogwenk op astronomische tijdschalen. Supernova's zijn een van de redenen waarom sterrenkundigen zeggen dat we allemaal uit sterrenstof bestaan: ze besprenkelen de omringende ruimte met zware elementen die zijn gesmeed door de ster. Die elementen kunnen uiteindelijk deel worden van latere generaties sterren, de planeten om hen heen en het leven dat mogelijk bestaat op die planeten.

Het detecteren en bestuderen van deze onvoorspelbare gebeurtenissen vereist internationale samenwerking. De eerste keer dat SN2021afdx werd gespot was in november 2021 door de ATLAS survey. Het onderzoek werd opgevolgd door ePESSTO+, de geavanceerde Public ESO Spectroscopic Survey for Transient Objects. ePESSTO+ is ontworpen om objecten te bestuderen die slechts zeer kort aan de nachtelijke hemel staan, zoals deze supernova. De telescoop doet dit door gebruik te maken van de EFOSC2- en SOFI-instrumenten op de NTT, een telescoop die deel uitmaakt van de La Silla sterrenwacht in Chili. EFOSC2 nam niet alleen deze prachtige foto, maar ook spectra waarmee het PESSTO-team deze gebeurtenis kon identificeren als een type II supernova.