Een game-changer

Dit is SS 433, een microquasar die veertig jaar geleden voor het eerst werd ontdekt en zich op een afstand van ongeveer 18.000 lichtjaar in het sterrenbeeld Aquila (de Adelaar) bevindt. Dit beeld, voor de allereerste keer vastgelegd op sub-millimetergolflengten door de Atacama Large Millimeter / submillimeter Array (ALMA), is speciaal omdat het de jets laat zien die worden uitgestoten door een hete, wervelende schijf van materie die rond het zwarte gat in het middelpunt van SS 433 draait. Vanwege zijn relatieve nabijheid is SS 433 een bijzonder nuttig object voor onderzoekers die meer willen weten over microquasars en de jets die ze uitstoten.

De kurkentrekkervorm die hier zichtbaar is, wordt veroorzaakt door een fenomeen dat bekend staat als precessie; terwijl ze door de ruimte naar buiten bewegen, tuimelen deze twee jets langzaam rond een as op dezelfde manier als de beweging van een gyroscoop of een draaiende tol die vertraagt, waarbij de oriëntatie van hun rotatieassen verandert. De schaal van deze kurkentrekker is enorm, met 5000 keer de grootte van het zonnestelsel.

Een opmerkelijk aspect van deze waarneming is dat de gedetailleerde vorm volledig voorspeld was uit spectroscopische metingen door de Global Jet Watch-telescopen in het jaar voordat de ALMA-waarnemingen werden gedaan. De reeks van waarnemingen stelde onderzoekers in staat om voorspellingen te doen en te testen over de weg die de jets zouden afleggen, wat een nieuwe mijlpaal in de studie van microquasars betekent. De waarnemingen hebben ook de vraag opgelost waarom de stralen nog steeds heet zijn op zo'n grote afstand van hun ontstaan - de gevoeligheid van ALMA stelde onderzoekers in staat vast te stellen dat het plasma opnieuw wordt opgewarmd wanneer opeenvolgende jet-golven zich uitbreiden en met elkaar botsen.