Lenteschoonmaak in een jong stersysteem

Deze afbeelding stelt de stofschijf voor die de jonge, geïsoleerde ster HD 169142 omringt. De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) legde deze schijf in hoge resolutie op beeld vast door de zwakke signalen op te vangen van de millimetergrote stofdeeltjes waaruit de schijf bestaat.  De heldere ringen zijn eigenlijk dikke stofbanden, gescheiden door gaten.

Optimaal uitgerust om het koude gas en stof van systemen zoals HD 169142 te bestuderen, heeft ALMA’s scherpe blik de structuur van veel jonge zonnestelsels met gelijkaardige uithollingen en gaten onthuld. Een hele reeks theorieën – zoals turbulentie veroorzaakt door magnetorotationele instabiliteit, of het samensmelten van stofdeeltjes -- werden geformuleerd om dit te verklaren, maar de meest plausibele verklaring is dat deze onmiskenbare gaten uitgehouwen werden door reusachtige planeten-in-wording.

Tijdens de vorming van zonnestelsels smelten gas en stof samen tot planeten. Deze planeten maken vervolgens effectief grote schoonmaak in hun omloopbaan, waarbij ze gas en stof ‘opvegen’ en de overblijvende materie samendrijven tot duidelijk zichtbare banden. De gaten die op deze opname te zien zijn, stroken met de verklaring dat meerdere protoplaneten aanwezig zijn -- een bevinding die overeenkomt met ander onderzoek van hetzelfde stelsel in infrarood en zichtbaar licht.

Door het observeren van dergelijke protoplanetaire schijven van stof met ALMA, zijn wetenschappers in staat om de eerste stappen inzake planeetvorming te onderzoeken om de evolutie van jonge systemen zoals dit te ontsluieren.