Vingerafdruk van het vroege universum

De grootste sterrenstelsels in het heelal herbergen superzware zwarte gaten in het centrum. Deze waarlijk kolossale zwarte gaten eten omringend materiaal in een verbazingwekkend tempo op, waarbij ze een enorme hoeveelheid straling uitstoten en als enkele van de helderste objecten in het bekende universum schitteren! Ondanks hun ongelofelijke afstand tot de aarde stralen de gebieden die deze zwarte gaten omringen zo helder dat ze lijken op sterren uit ons eigen sterrenstelsel de Melkweg.

Enkele van deze objecten, bekend als quasi-stellaire objecten of kortweg quasars, zijn handige hulpmiddelen om de kosmos beter te leren begrijpen. Doordat ze zo ver van ons vandaan liggen, bevindt er zich veel ruimte tussen onze telescopen en een beoogde quasar. Deze ruimte is niet leeg; ze is gevuld met intergalactisch medium, dat meestal bestaat uit gaswolken – vooral waterstof en helium, maar eveneens met een zweem van andere elementen – die het licht van verder afgelegen bronnen absorberen waardoor het ons niet kan bereiken. Het licht uitgezonden door heldere quasars moet op zijn tocht naar ons toe door deze wolken heen reizen en wordt op die manier gedeeltelijk opgenomen.

Dit spectrum, genomen door het UVES-instrument bevestigd op ESO’s Very Large Telescope in Chili, toont het licht van een quasar, HE0940-1050 genaamd, nadat het door dergelijke wolken reisde. De verticale lijnen zijn duidelijke tekenen van absorptie – ze laten zien waar licht door het gas in het intergalactische medium geabsorbeerd werd en bijgevolg verwijderd werd van het oorspronkelijke spectrum van de quasar. De intensiteit van de lijnen is gekoppeld aan de hoeveelheid materiaal die door het licht doorkruist wordt. Door deze lijnen te analyseren, kunnen astronomen allerlei informatie afleiden over het materiaal waaruit de wolken opgebouwd zijn. De uitzonderlijke waarde van dit specifieke spectrum betreft de zeer vage lijnen die de vaagste zijn ooit waargenomen in een quasarspectrum.