Foto van de Week 2016

21 maart 2016: De donkere plek die door een veld van sterren kronkelt in het sterrenbeeld Ophiuchus (de slangendrager) is niet helemaal wat het lijkt. Hoewel het lijkt alsof er geen sterren zijn, zitten ze verstopt achter een dichte stofwolk die het licht van de achterliggende sterren absorbeert. Deze specifieke donkere nevel is beter bekend als LDN 1768. Ondanks hun saaie uiterlijk zijn donkere nevels, zoals LDN 1768, zeer interessant voor sterrenkundigen. Deze donkere nevels zijn namelijk de plekken waarin nieuwe sterren geboren worden. In deze 'sterrenkinderkamers' zitten protosterren: sterren in het vroegste stadium van hun leven waarin ze zich nog aan het vormen zijn uit gas en stof uit de wolk. Protosterren zijn relatief gezien koude sterren en produceren nog onvoldoende energie om te stralen in het zichtbare licht. In plaats daarvan produceren ze straling op submillimeter-golflengtes. Die straling is onzichtbaar voor het menselijke oog. Gelukkig, in tegenstelling tot zichtbaar licht, wordt ...

14 maart 2016: Deze foto is tijdens de ochtendschemering gemaakt op het La Silla Observatory, in de Chileense Atacama-woestijn. Een oranje gloed aan de horizon is de voorbode van de zonsopkomst. De Melkweg strekt zich uit over de nog nachtelijke hemel. Ons huissterrenstelsel bevat donkere vlekken doordat stofdeeltjes het licht blokkeren van achterliggende sterren. Voorop de foto zijn enkele telescopen van het observatorium te zien. Het dichtstbij staat de Swedish–ESO Submillimetre Telescope (SEST), met een schotel van 15 meter in diameter. De telescoop is uit dienst genomen in 2003 en vervangen door de Atacama Pathfinder EXperiment telescope (APEX) en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). Op het platform op de achtergrond staat de ESO 3.6-metre telescope met de Coudé Auxiliary Telescope (CAT) daar weer recht achter. SEST wijst naar een zeer helder object: Venus, een van onze buurplaneten. Venus wordt verlicht door de zon en is feller dan de sterren. De driehoekige witte ...

7 maart 2016: In deze afbeelding strekt ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg, zich uit boven de Chileense Andes. Op de voorgrond ligt de weg naar ESO's La Silla Observatory. Het observatorium staat vol met state-of-the-art telescopen die naar de Melkweg kijken en verder. Op de foto zijn verschillende telescopen te zien. De ESO 3.6-metre telescope staat op de centrale platform. De telescoop bevat HARPS, de High Accuracy Radial velocity Planet Searcher. Dat is de beste exoplanetenspeurder op aarde. Naast de grote koepel staat een kleinere die ooit de Coudé Auxiliary Telescope (CAT) en de Coudé Echelle Spectrograph huisvestte. Beide instrumenten zijn nu buiten gebruik. Onderaan het platform staat TAROT, de Franse Rapid Action Telescope for Transient Objects (TAROT). TAROT speurt naar hoog-energetische verschijnselen zoals gammaflitsen. Die worden ook onderzocht door de Zwitserse 1.2-metre Leonhard Euler Telescope in de koepel aan de linkerkant, maar die zoekt eigenlijk meer naar exoplaneten. Verder naar rechts is ...

29 februari 2016: Hier afgebeeld bij zonsondergang is een van de vier Auxiliary Telescopes (AT's) van de Very Large Telescope Interferometer (VLTI) op ESO's Paranal Observatory. De wassende maansikkel hangt boven de ronde behuizing van de telescoop. Deze vier AT's vormen samen met de vier Unit Telescopes (UT's) de complete VLTI. De UT's zitten vast. De vier 1,8 meter-AT's daarentegen kunnen verplaatst worden naar 30 verschillende plekken op het platform. Zo kunnen ze een lijn van 200 meter vormen. Dit zorgt ervoor dat de VLTI als één grote telescoop kan werken. Deze techniek heet interferometrie. Door het combineren van licht van verschillende telescopen kan de resolutie van de telescoop worden verbeterd. De VLTI heeft een resolutie van een milliboogseconde. Dat is vergelijkbaar met een voorwerp van 2 meter op een afstand van hier tot de maan. Deze foto is gemaakt door ESO Photo Ambassador, Gabriel Brammer.

22 februari 2016: Dit plaatje is letterlijk onwerkelijk. Het is gemaakt van twee losse foto's en het toont de januari-hemel op beide halfronden. De ervaren fotograaf is ESO Photo Ambassador Petr Horálek. Petr maakte de bovenste helft van de foto vanaf ESO’s Paranal Observatory in Chili en de onderste helft vanaf het Slowaakse dorpje Oravska Lesna. Daarna combineerde hij de twee foto's en tot deze treffende compositie. Een arm van de duidelijke x-vormige structuur die van rechtsboven naar linksonder gaat is de Melkweg. De andere diagonaal bevat oplichtende kolommen van zodiakaal licht. In het midden van de afbeelding staat een van de vier kleine 1,8-meter Auxiliary Telescopes die deel uitmaken van ESO's Very Large Telescope (VLT). De gloed onderin de afbeelding wordt veroorzaakt door lichtvervuiling in Oravska. In de bovenste helft van de afbeelding is geen gloed omdat Paranal afgelegen ligt. Links: The celestial X

15 februari 2016: Deze prachtige foto van Yuri Beletsky toont zowel aardse als hemelse wonderen. Op de directe voorgrond staat ESO’s VISTA survey telescope. Deze 4,1-metertelescoop scant de hemel af in het infrarood licht. Hij pakt interessante objecten eruit die verder kunnen worden bestudeerd door de vier 8,2-meter Unit Telescopes van ESO’s Very Large Telescope (VLT). De VLT is zichtbaar op de bergtop aan de rechterkant van VISTA, ongeveer een kilometer met de weg omhoog. In de lucht boven VISTA loopt een oplichtende donkere band van linksonder naar rechtsboven. Dit is de schijf van onze Milky Way, die we hier op tegen zijn kant kijken, richting het centrum. We kunnen niet helemaal naar het centrum kijken, maar we weten dat het centrum 30.000 lichtjaar van ons vandaan staat. Dat is 280 quadriljoen kilometer ofwel 280.000.000.000.000.000 keer de weg van de VISTA naar de VLT! De gloeiende vlek bijna rechtboven de VLT is de ...

8 februari 2016: Je vraagt je misschien af wat deze truck met astronomie te maken heeft. Nou, het is geen normale truck, het is een ALMA-transporter! Hij is 20 meter lang en 10 meter breed. Het is een van de twee speciaal gemaakte voertuigen die de 66 antennes verplaatsen die samen de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) vormen. Vanaf 5000 meter boven zeeniveau, hoog in de Chileense Atacama Desert, levert ALMA unieke beelden van het lagetemperatuur-heelal. Daardoor kunnen astronomen in nog nooit vertoond detail bestuderen hoe sterren zich vormen. De trucks (de ene heet Lore, de andere Otto) verplaatsen elke antenne over een 28-kilometer lange weg van de bouwplaats (3000 meter boven zeeniveau) tot aan de hoofdtelescoop (zo'n 2000 meter hoger). Daar aangekomen zetten de trucks de antennes in verschillende patronen al naar gelang de wensen van de astronomen. Een ALMA-transporter is robuust en stoer en bestand tegen extreme omstandigheden. Tegelijkertijd is de ...

1 februari 2016: Deze foto van de week laat het spiraalstelsel NGC 986 zien, in het sterrenbeeld Fornax (de oven). Het sterrenstelsel werd ontdekt in 1826 door de Schotse astronoom James Dunlop en wordt tegenwoordig niet vaak meer gefotografeerd vanwege het nabij gelegen beroemdere Fornax Cluster dat rijk is aan sterrenstelsels. Dit is zonde, want het sterrenstelsel is naast mooi ook een geweldig wetenschappelijk object. Het sterrenstelsel is ongeveer 56 miljoen lichtjaar van ons verwijderd en is bijna perfect van boven te zien, oftewel ‘face-on’ zoals sterrenkundigen dit noemen. Hierdoor kunnen we de structuur met de twee hoofd-spiraalarmen en de centrale balk, gevuld met sterren en stof, goed zien. Dat maakt het makkelijk te classificeren: een balkspiraalstelsel. Astronomische surveys hebben laten zien dat ongeveer tweederde van alle spiraalstelsels een balk hebben, waaronder de Melkweg. Dit maakt NGC 986 de perfecte plek om de structuur van deze sterrenstelsels te bestuderen en zo meer te ...

25 januari 2016: In de hemel boven ESO’s La Silla Observatorium, is het Zuiderkruis goed zichtbaar net boven de rechterkant van de koepel van de Deense1.54-meter telescoop. Aan de rechteronderkant van deze afbeelding zijn nog twee heldere sterren te zien. Dit zijn Alpha Centauri en Beta Centauri. Alpha Centauri is het meervoudig stersysteem dat het dichtst bij de aarde staat. Onzichtbaar voor het blote oog, is Proxima Centauri, de derde ster die bij dit meervoudige systeem hoort. Het is onze dichtbijzijnste buur. De ster bevindt zich op een afstand van slechts 4,2 lichtjaar. Eerdere waarnemingen hebben verleidelijke, maar subtiele hints blootgegeven over een kleine metgezel die rond deze rode dwergster draait. Een waarneemcampagne die gestart is in januari 2016 zal een veel gevoeligere zoektocht uitvoeren om de karakteristieke wiebelingen in de baanbeweging van de dwergster te ontdekken. Die baanbewegingen kunnen aantonen dat er een aardachtige planeet omheen draait: de Pale Red Dot campagne. ...

18 januari 2016: De Melkweg bevat honderden miljarden sterren. Desondanks slaagt de ster in het midden van deze foto er toch in om heel ongewoon te zijn -- geen geringe prestatie! Een Braziliaans-Amerikaans team onder leiding van Jorge Melendez van de universiteit van São Paulo gebruikte twee telescopen van ESO en ontdekte dat deze ster, met de naam 2MASS J18082002-5104378, een zeldzaam relikwie is uit de ontstaansfase van de Melkweg. Dit biedt astronomen een waardevolle gelegenheid om het ontstaan van de eerste sterren in ons sterrenstelsel te onderzoeken. 2MASS J18082002-5104378 werd in 2014 gedetecteerd door ESO's New Technology Telescope (NNT). Vervolgwaarnemingen met de Very Large Telescope (VLT) van ESO onthulden dat deze ster, in tegenstelling tot jongere sterren zoals de zon, een ongewoon laag gehalte vertoont van wat astronomen vreemd genoeg metalen noemen, elementen die zwaarder zijn dan waterstof en helium. Eigenlijk heeft de ster zo weinig van deze elementen dat ze bekend ...

11 januari 2016: Op deze foto, genomen bij het La Silla Observatory in Chili, ziet u de volle maan laaghangend in de paarse lucht. Een fotograaf zit op zijn knieën op de rotsen. De New Technology Telescope (NTT) prijkt op de top van de heuvel. Deze afbeelding laat de drie dingen zien die noodzakelijk zijn voor observationele sterrenkunde: Een object om waar te nemen, een telescoop om mee waar te nemen en een persoon om de waarneming te interpreteren. De maan is het dichtstbijzijnde hemelobject. Ze is de enige natuurlijke satelliet in een baan om de aarde. Ze bevindt zich op 400 000 kilometer afstand. Ondanks de esthetische gloed van de volle maan in deze afbeelding, is de maan geen grote vriend van astronomen. Het zonlicht dat door het maanoppervlak wordt gereflecteerd zorgt voor lichtvervuiling en maakt het moeilijker om verre en zwakke objecten waar te nemen. De man die op dit beeld ...

4 januari 2016: Deze vriendelijk uitziende wezens, gefotografeerd voor de ESO 3.6-metre telescope op het La Silla Observatory, zijn Guanacos. De Guanaco is een lama, net als de Vicuña. Het zijn de enige twee soorten kameelachtigen die in Noord-Chili leven. De Guanco is een van de grootste landzoogdieren van Chili. Ze worden tussen de een en de twee meter lang (van kop tot staart) en wegen maximaal 120 kilo. Deze onverschrokken avonturiers komen voor in Bolivia, Paraguay, Argentinië en in de hele Andes van Tierra del Fuego in het uiterste zuiden van Chili tot aan Peru in het noorden. Ze houden van woestijnbloemen, paddenstoelen, grassen, bladeren, bomen en zelfs van sommige cactusbloemen. Guanacos en vicuñas zijn geen vreemden voor de ESO in de Atacamawoestijn. In february 2014 dwaalde een vicuñaskalfje rond de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). Het beest was gescheiden geraakt van de kudde nadat een vos de kudde had opgejaagd. Medewerkers ...