Komunikaty prasowe 2016

21 grudnia 2016: Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) w Chile rozpoczęła obserwacje w nowym zakresie widma elektromagnetycznego. Stało się to możliwe dzięki zainstalowaniu nowych odbiorników na antenach teleskopu. Odbiorniki mogą wykrywać fale radiowe o długościach fali od 1,4 do 1,8 milimetra – zakres ten nie był wcześniej wykorzystywany przez ALMA. Modernizacja pozwoli astronomom na wykrywanie słabych sygnałów od wody w pobliskim Wszechświecie.

12 grudnia 2016: Nadzwyczajnie jasny punkt światła widziany w odległej galaktyce, nazwany ASASSN-15lh, był uważany za najjaśniejszą w historii supernową. Ale nowe obserwacje z kilku obserwatoriów, w tym z ESO, poddały w wątpliwość tę klasyfikację. Zamiast tego, grupa astronomów proponuje, że źródło było jeszcze bardziej ekstremalnym i rzadszym zdarzeniem – gwałtownie rotująca czarna dziura rozerwała przechodzącą zbyt blisko gwiazdę.

9 grudnia 2016: Rada ESO wybrała Xaviera Barconsa, lat 57, jako następnego Dyrektora Generalnego ESO. Obowiązki przejmie 1 września 2017 r., gdy kadencję ukończy Tim de Zeeuw, obecny Dyrektor Genearlny ESO.

7 grudnia 2016: Analizy nowego, olbrzymiego przeglądu galaktyk, wykonanego przy pomocy teleskopu VST w Chile, sugerują, że ciemna materia może być mniej gęsta i bardziej równomiernie rozmieszczona w przestrzeni kosmicznej, niż do tej pory przypuszczano. Międzynarodowy zespół użył danych z przeglądu Kilo Degree Survey (KiDS) do zbadania, w jaki sposób światło od około 15 milionów odległych galaktyk jest zaburzane przez grawitacyjny wpływ materii w wielkich skalach we Wszechświecie. Wyniki są niezgodne z wcześniejszymi rezultatami z satelity Planck.

30 listopada 2016: Przy pomocy należącego do ESO teleskopu VLT astronomowie zbadali światło emitowane przez niesamowicie gęstą i namagnesowaną gwiazdę neutronową i być może znaleźli pierwsze obserwacyjne wskazówki na temat dziwnego efektu kwantowego, przewidzianego po raz pierwszy w latach 30. ubiegłego wieku. Polaryzacja obserwowanego światła sugeruje, że pusta przestrzeń wokół gwiazdy neutronowej podlega efektowi kwantowemu znanemu jako dwójłomność próżni.

9 listopada 2016: Nowe, ostre obserwacje pokazały ciekawe struktury w dyskach, w których formują się planety wokół młodych gwiazd. Instrument SPHERE, zamontowany na należącym do ESO teleskopie VLT, uczynił możliwymi obserwacje złożonej dynamiki młodych układów słonecznych – w tym jednego z nich rozwijającego się „na żywo”. Trzy zespoły astronomów opublikowały niedawno wyniki pokazujące imponującą zdolność SPHERE do sprawdzania sposobu, w jaki planety „rzeźbią” dyski, z których powstają – uwidaczniając złożoność środowiska, w których formowane są nowe światy.

2 listopada 2016: Uzyskano nowe, spektakularne obserwacje olbrzymich, podobnych do kolumn, struktur w Mgławicy Carina. Użyto do tego celu instrumentu MUSE, na należącym do ESO teleskopie VLT. Poszczególne kolumny zostały przeanalizowane przez międzynarodowy zespół naukowców i wydają się być filarami zniszczenia – w przeciwieństwie do nazwy Filarów Stworzenia z Mgławicy Orzeł, które mają podobną naturę.

26 października 2016: Międzynarodowy zespół naukowców odkrył świecące obłoki gazu otaczające odległe kwazary. Nowy przegląd wykonany przy pomocy instrumentu MUSE na teleskopie VLT wskazuje, że halo wokół kwazarów są znacznie powszechniejsze niż sądzono. Na dodatek własności halo nie są zgodne z obecnie akceptowanymi teoriami na temat powstawania galaktyk we wczesnym Wszechświecie.

19 października 2016: Międzynarodowy zespół astronomów użył interferometru VLTI do zobrazowania systemu gwiazdowego Eta Carinae w najdokładniejszych jak dotąd szczegółach. Okazało się, że w systemie podwójnym są nowe, nieoczekiwane struktury, w tym w obszarze pomiędzy obydwoma gwiazdami, w którym zderzają się wiatry gwiazdowe o niezwykle dużych prędkościach. Nowy widok na ten zagadkowy system gwiazdowy może doprowadzić do lepszego zrozumienia ewolucji bardzo masywnych gwiazd.

12 października 2016: W centrum Drogi Mlecznej po raz pierwszy odkryto stare gwiazdy z typu znanego jako RR Lyrae. Dokonano tego przy pomocy podczerwonego teleskopu VISTA należącego do ESO. Gwiazdy typu RR Lyrae zazwyczaj występują w starych populacjach gwiazdowych mających ponad 10 miliardów lat. Ich odkrycie sugeruje, że zgrubienie w centrum Drogi Mlecznej przypuszczalnie uformowało się poprzez połączenie pradawnych gromad gwiazd. Gwiazdy te mogą być nawet pozostałościami po najbardziej masywnych i najstarszych gromadach gwiazd, które przetrwały w całej Drodze Mlecznej.

5 października 2016: Na nowym zdjęciu mgławicy Messier 78, młode gwiazdy rozpościerają w swoim otoczeniu niebieskie odcienie, natomiast te raczkujące wyglądają w odcieniach czerwieni poza swoje kokony z kosmicznego pyłu. Większość tych gwiazd byłaby ukryta dla naszych oczu przez pył, ale teleskop Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) widzi w zakresie bliskiej podczerwieni i dzięki temu potrafi spojrzeć przez pył. Teleskop jest niczym gigantyczny pogromca pyłu, który pozwala astronomom na głębokie badania w sercu gwiezdnego otoczenia.

29 września 2016: Japoński zespół astronomów korzystający z radioteleskopu ALMA odkrył gorącą i zwartą masę złożonych cząsteczek, otaczającą nowo narodzoną gwiazdę. Jest to pierwszy w swoim rodzaju gorący rdzeń molekularny wykryty poza Drogą Mleczną. Ma skład molekularny bardzo różny od podobnych obiektów w naszej własnej galaktyce – co wskazuje, że chemia zachodząca we Wszechświecie może być znacznie bardziej zróżnicowana niż zakładano.

22 września 2016: Międzynarodowy zespół astronomów użył sieci radioteleskopów Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) do zbadania odległego zakątka Wszechświata, po raz pierwszy ukazanego na słynnych zdjęcia Ultragłębokiego Pola Hubble’a (Hubble Ultra Deep Field – HUDF). Nowe obserwacja ALMA są znacząco głębsze i ostrzejsze niż poprzednie przeglądy na falach milimetrowych. Wyraźnie pokazują, że tempo powstawania gwiazd w młodych galaktykach jest ściśle związane z całkowitą masą ich gwiazd. Pozwalają także prześledzić występowanie gazu gwiazdotwórczego w różnych punktach w czasie (czego wcześniejsze badania nie pokazywały), dając nowe spojrzenie na „Złoty Wiek” powstawania galaktyk około 10 miliardów lat temu.

21 września 2016: Międzynarodowy zespół naukowców, korzystający z sieci radioteleskopów ALMA, a także z należącego do ESO teleskopu VLT oraz innych teleskopów, odkrył prawdziwą naturę rzadkiego obiektu w odległym Wszechświecie, zwanego Bańką Lyman-alfa. Do tej pory astronomowie nie rozumieli co powoduje, że te wielkie obłoki gazu świecą tak jasno, ale ALMA dostrzegła w sercu jednego z tego typu obiektów dwie galaktyki, w których trwa „szał” powstawania gwiazd rozświetlający ich otoczenie. Te olbrzymie galaktyki znajdują się w centrum roju mniejszych galaktyk w czymś, co wydaje się wczesną fazą powstawania masywnej gromady galaktyk. Wydaje się, że dwa źródła ALMA wyewoluują w pojedynczą gigantyczną galaktykę eliptyczną.

15 września 2016: Zagadka rzadkiej zmiany zachowania supermasywnej czarnej dziury w centrum odległej galaktyki została rozwiązana przez międzynarodowy zespół astronomów korzystający z należącego do ESO teleskopu VLT oraz z obsługiwanego przez NASA/ESA Kosmicznego Teleskopu Hubble’a oraz z należącego do NASA Obserwatorium Rentgenowskiego Chandra. Wydaje się, że czarna dziura przechodzi ciężkie czasy i już nie ma wystarczająco dużo paliwa, aby jej otoczenie świeciło.

7 września 2016: Przy pomocy teleskopu VLT i innych instrumentów międzynarodowy zespół astronomów odkrył “skamielinę” z wczesnych dziejów Drogi Mlecznej, zawierającą gwiazdy w bardzo zróżnicowanym wieku. Ten gwiezdny system przypomina gromadę kulistą, ale nie jest podobny do innych gromad. Zawiera gwiazdy bardzo podobne do większości starych gwiazd w Drodze Mlecznej i stanowi ogniwo zapełniające lukę w zrozumieniu przeszłości i teraźniejszości naszej galaktyki.

24 sierpnia 2016: Astronomowie korzystający z teleskopów ESO oraz innych urządzeń uzyskali wyraźne dowody na istnienie planety okrążającej najbliższą względem Układu Słonecznego gwiazdę, Proximę Centauri. Od dawna poszukiwany świat, oznaczony Proxima b, krąży dookoła chłodnej, czerwonej gwiazdy macierzystej co 11 dni i ma temperaturę odpowiednią do występowania wody w stanie ciekłym na powierzchni. Ten skalisty świat jest nieco masywniejszy od Ziemi i stanowi najbliższą egzoplanetę względem nas – może być też najbliższym siedliskiem życia poza Układem Słonecznym. Publikacja opisująca to ważne odkrycie ukaże się 25 sierpnia 2016 r. w czasopiśmie „Nature”.

10 sierpnia 2016: Niewielka grupa jasnych, niebieskich gwiazd w lewym górnym rogu tego olbrzymiego 615-megapikselowego zdjęcia, to idealne kosmiczne laboratorium do badania życia i śmierci gwiazd. Gromada gwiazd, znana pod nazwą Messier 18, zwiera gwiazdy, które powstały razem z tego samego masywnego obłoku gazu i pyłu. Zdjęcie pokazuje także czerwone obłoki świecącego wodoru i ciemne pasma pyłu. Zostało wykonane za pomocą VLT Survey Telescope (VST), pracującego w należącym do ESO Obserwatorium Paranal w Chile.

27 lipca 2016: Astronomowie korzystający z należącego do ESO teleskopu VLT, a także z inny teleskopów naziemnych i kosmicznych, odkryli nowy rodzaj egotycznej gwiazdy podwójnej. W systemie AR Scorpii, szybko obracający się biały karzeł przyspiesza elektrony do prawie prędkości światła. Te wysokoenergetyczne cząstki emitują promieniowanie, które dociera do towarzyszącego czerwonego karła i powoduje, że cały system dramatycznie pulsuje co 1,97 minuty w zakresie promieniowania od ultrafioletu do fal radiowych. Wyniki badań zostaną opublikowane w czasopiśmie „Nature” w dniu 28 lipca 2016 r.

13 lipca 2016: Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) dokonała pierwszego w historii obserwacyjnego rozdzielenia linii śniegu w dysku protoplanetarnym. Linia ta wskazuje gdzie temperatura w dysku otaczającym młodą gwiazdę spada wystarczająco nisko, aby uformował się śnieg. Dramatyczne zwiększenie jasności młodej gwiazdy V883 Orionis poprzez błysk rozgrzało wewnętrzne obszary dysku, odsuwają linię śniegu na znacznie dalsza odległość niż zazwyczaj w przypadku protogwiazd. Pozwoliło to na jej zaobserwowanie po raz pierwszy. Wyniki zostały opublikowane 14 lipca 2016 r. w czasopiśmie „Nature”.