Mededeling

ESO’s SPHERE ontdekt een unieke exoplaneet

6 juli 2017

Een van de meest uitdagende en opwindende terreinen van de moderne astronomie is de jacht op exoplaneten – andere werelden die om andere sterren draaien. Onlangs is met het Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch instrument – kortweg SPHERE – van ESO’s Very Large Telescope (VLT) een nieuwe exoplaneet opgespoord: HIP 65426b. Deze planeet, die ongeveer 385 lichtjaar van ons verwijderd is, is de eerste die SPHERE heeft ontdekt [1] – en het blijkt om een bijzonder interessant exemplaar te gaan.

Met een temperatuur van 1000 tot 1400 graden Celsius is de planeet, die zes tot twaalf keer zoveel massa heeft als Jupiter, behoorlijk warm. Hij lijkt te zijn gehuld in een zeer stoffige atmosfeer met dikke bewolking, en draait om een hete, jonge ster die verrassend snel om zijn as wentelt. De ster lijkt niet te zijn omringd door een schijf van puin, wat merkwaardig is voor zijn leeftijd. Het ontbreken van deze schijf roept de vraag op hoe de planeet überhaupt is ontstaan.

Eén mogelijkheid is dat de planeet zich heeft gevormd in een schijf van gas en stof waarna, toen de schijf snel vervloog, interacties met andere planeten ervoor hebben gezorgd dat hij in zijn huidige wijde omloopbaan terechtkwam. Maar het is ook denkbaar dat de ster en de planeet tezamen zijn gevormd als een soort dubbelster waarin de zwaarste van de twee zijn lichtere soortgenoot ervan heeft weerhouden om voldoende materie te verzamelen om een echte ster te worden. De ontdekking van de planeet biedt astronomen de mogelijkheid om de samenstelling en verdeling van wolken in zijn atmosfeer te onderzoeken, en theorieën over het ontstaan, de evolutie en de fysica van exoplaneten te toetsen.

SPHERE is een krachtige planetenjager die gekoppeld is aan Unit Telescope 3 van de VLT. Zijn wetenschappelijke doel is het detecteren en onderzoeken van nieuwe grote exoplaneten bij nabije sterren met behulp van direct imaging [2]. Deze methode is erop gericht om rechtstreekse opnamen te maken van exoplaneten en puinschijven rond sterren, ongeveer zoals je een foto maakt. Dat is geen eenvoudige opgave, omdat het licht van een ster zo fel is, dat het zwakke weerkaatste licht van daaromheen draaiende planeten daarbij verbleekt. SPHERE is ontworpen om dit obstakel te omzeilen en specifiek te kijken naar het gepolariseerde licht dat door het oppervlak van een planeet is weerkaatst.

Deze opname is gemaakt in het kader van een onderzoeksprogramma dat SHINE (SpHere INfrared survey for Exoplanets) heet. SHINE streeft ernaar om nabij-infraroodopnamen te maken van 600 nabije sterren en het sterke contrast en oplossend vermogen van SPHERE te benutten voor het ontdekken en bestuderen van nieuwe planetenstelsels.

Noten

[1] In een vorig ESO-persbericht is sprake van een eerdere SPHERE-ontdekking die voor een planeet werd aangezien. Over deze waarneming zijn echter twijfels ontstaan. Vandaar dat HIP 65426b momenteel de eerste betrouwbare detectie van een exoplaneet door SPHERE is.

[2] Bij de jacht op exoplaneten kunnen astronomen over tal van hulpmiddelen beschikken. Veel planeetopsporingsmethoden zijn indirect: astronomen kunnen de karakteristieke ‘dip’ in de helderheid van een ster detecteren wanneer daar een planeet voorlangs schuift of de  kleine schommeling meten die in ster vertoont wanneer er planeten omheen draaien. Daarnaast bestaat er echter ook een manier om planeten rechtstreeks op te sporen: direct imaging.

Links

• Research paper

Contact

Gaël Chauvin
Institut de Planetologie et d'Astrophysique de Grenoble (IPAG)
BP 53, 38041 Grenoble Cedex 9, France
Tel:  +33 6 4551 8209
Email: gael.chauvin@univ-grenoble-alpes.fr

Jean-Luc Beuzit
Institut de Planetologie et d'Astrophysique de Grenoble (IPAG)
BP 53, 38041 Grenoble Cedex 9, France
Tel:  +33 6 8739 6285
Email: jean-luc.beuzit@univ-grenoble-alpes.fr

Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Cell: +49 151 1537 3591
Email: rhook@eso.org