Basın Bültenleri

09 Kasım 2016: Yeni keskin görüntüler genç yıldızların etrafındaki gezegen-oluşum disklerindeki dikkat çekici özellikleri gözler önüne serdi. ESO’nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki SPHERE aygıtı genç güneş sistemlerindeki karmaşık süreçleri gözlemeyi başardı — bunlardan birini gerçek zamanlı olarak gerçekleştirdi. Üç farklı gökbilimciler ekibinin elde ettiği yeni sonuçlar SPHERE’in gezegenlerin kendilerini oluşturan diskleri şekillendirme yollarına dair gözlemsel yeteneklerini göstermektedir — gözlemlerle yeni dünyaların oluştuğu bu ortamların karmaşık halleri ortaya çıkarılmaktadır.

02 Kasım 2016: Karina Bulutsusu içerisindeki büyük sütun-benzeri yapılara ait dikkat çekici gözlemler ESO’nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki MUSE aygıtı ile gerçekleştirildi. Uluslararası bir ekip tarafından incelenen farklı sütunların benzer bir doğaya sahip Kartal Bulutsusu’ndaki ünlü Oluşum Sütunları’nın tersine yıkıcı özellikleri tespit edildi

26 Ekim 2016: Uluslararası bir gökbilimciler ekibi, uzaktaki kuasarları çevreleyen parıltılı gaz bulutları keşfetti. Araştırmadaki her bir kuasarın bu haleleri sergiledikleri ilk kez gösterildi ve ESO’nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki MUSE aleti tarafından belirgin işaretler yakalandı. Bu şaşırtıcı keşifteki halelerin özellikleri aynı zamanda şu anda kabul gören evrenin erken dönemlerindeki gökada oluşum teorileriyle dikkat çekici bir uyuşmazlık içinde.

19 Ekim 2016: Çok Büyük Teleskop Girişimölçeri’ni kullanan uluslararası bir gökbilimciler ekibi Eta Carinae yıldız sisteminin şimdiye kadarki en ayrıntılı görüntüsünü elde etmeyi başardı. Çift sistemde yeni ve beklenmedik yapılarla karşılaşan ekip, iki yıldızın ortasında kalan bölgede çarpışmakta olan aşırı hızlı yıldız rüzgârları buldu. Yeterince gizemli olan bu yıldız sistemine ilişkin yeni bulgular çok büyük kütleli yıldızların evrimlerinin daha iyi anlaşılmasına ışık tutabilir.

12 Ekim 2016: ESO’nun kırmızı-ötesi VISTA teleskopu ile Samanyolu’nun merkezinde ilk kez RR Lyrae olarak bilinen eski tür yıldızların izine rastlandı. RR Lyrae yıldızları genellikle yaşları 10 milyar yılın üzerinde olan yaşlı yıldızsal öbeklerde yer alırlar. Bu keşif Samanyolu’nun şişkin merkezinin ilksel yıldız kümelerinin birleşmesiyle oluştuğuna işaret ediyor. Bu yıldızlar belki de tüm Samanyolu’ndaki en büyük kütleli ve en yaşlı yıldız kümelerinden geriye kalmış olabilir.

05 Ekim 2016: Messier 78 bulutsusuna ait bu yeni görüntüdeki genç yıldızlar çevrelerine mavimsi tonlar saçarken, henüz yeni doğmuş olan kırmızı yıldızlar kozmik tozdan oluşan örtülerinin ardından ışıldamaktalar. Gözle bakmaya kalktığımızda bu yıldızların çoğu tozun ardında kalacaktır, ancak ESO’nun Görsel ve Kırmızı-ötesi Gökbilim Tarama Teleskopu (VISTA) toz içerisinden doğrudan geçebilen yakın kırmızı-ötesi ışığı görebilmektedir. Dev bir el süpürgesine benzeyen teleskop gökbilimcilere yıldızsal ortamları derinlemesine inceleme fırsatı sağlıyor.

29 Eylül 2016: ALMA’yı kullanan Japon gökbilimciler ekibi yeni doğmakta olan bir yıldızı saran sıcak ve yoğun bir karmaşık molekül topluluğu keşfetti. Bu benzersiz moleküler çekirdek Samanyolu’nın dışında keşfedilen türünün ilk örneğidir. Kendi gökadamızdaki benzer nesnelerden oldukça farklı bir kimyasal bileşime sahip olan nesne sayesinde Evren boyunca gerçekleşen kimyasal süreçlerin beklenildiğinden çok daha farklı çeşitlerde gelişebileceğine dair ipuçları elde edilmiş oldu.

22 Eylül 2016: Uluslararası gökbilimcilerden oluşan ekipler ilk kez Hubble Ultra Derin Alanı (HUDF) olarak simge haline gelen Evren'in uzak köşelerini keşfetmek için Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi'ni (ALMA) kullandı. Yeni ALMA gözlemleri sayesinde daha önce milimetre dalgaboylarında gerçekleştirilen taramalardan belirgin bir şekilde çok daha derin ve keskin görüntüler elde edildi. Genç gökadalardaki yıldız oluşum yoğunluğunun yıldızların toplam kütleleri ile yakından ilişkili olduğu açık bir şekilde gösterilmiş oldu. Ayrıca farklı zamanlardaki dönemlerde daha önce bilinmeyen yıldız-oluşumu gaz yoğunluğu takip edilerek, yaklaşık 10 milyar yıl önce gerçekleşen gökada oluşumundaki “Altın Çağ” üzerinde yeni bulgular elde edildi.

21 Eylül 2016: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu ve diğer teleskoplarla birlikte ALMA’yı kullanan uluslararası bir gökbilimciler ekibi uzak Evren’de nadir olarak bulunan Lyman-alfa Küreciği adlı nesnenin gerçek doğasını keşfetti. Gökbilimciler şimdiye kadar bu dev gaz bulutlarını bu kadar parlak hale getiren şeyin ne olduğunu bilmiyordu, ancak ALMA bu nesnelerden birinin merkezinde bulunan iki gökadada gerçekleşen yoğun yıldız oluşum etkinliğinin çevresini aydınlattığını gördü. Henüz oluşum halindeki dev gökadalar kümesinde bulunan küçük gökadalar zamanla birleşerek büyümektedirler. ALMA ile gözlenen iki kaynak yakında birleşerek dev bir eliptik gökadaya dönüşecekler.

15 Eylül 2016: Uzak bir gökadanın merkezinde bulunan büyük kütleli bir karadeliğin davranışındaki nadir görülen bir değişimin gizemi ESO’nun Çok Büyük Teleskopu ile birlikte NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu ve NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi’ni kullanan uluslararası bir gökbilimciler ekibi tarafından çözüldü. Zor zamanlardan geçtiği görülen karadeliğin artık yeterince parlayacak kadar beslenemediği ortaya çıkarıldı.

07 Eylül 2016: Uluslararası bir gökbilimci ekibi, ESO'nun Çok Büyük Teleskop'nu ve diğer teleskopları kullanarak, çok farklı yaşlara sahip yıldızlara ev sahipliği yapan, Samanyolu Gökadası'nın erken dönemlerine ait fosilleşmiş bir kalıntıyı ortaya çıkardı. Bu sistem bir küresel yıldız kümesine benziyor ancak bu bildiğimiz kümelerden değil. Bu kümedeki yıldızlar gökadamızın en yaşlı yıldızlarına şaşırtıcı derecede çok benziyor ve gökadamızın geçmişi ve bugünü arasındaki boşluğu anlamamızda bir köprü görevi görüyor.

24 Ağustos 2016: ESO teleskoplarını ve diğer tesisleri kullanan gökbilimciler Güneş’ten sonra Yeryüzü’ne en yakın yıldız olan Proxima Centauri’nin yörüngesinde dolanan bir gezegene dair oldukça güçlü kanıtlar elde ettiler. Uzun süredir aranan Proxima b adlı dünya, soğuk kırmızı ev sahibi yıldızının etrafındaki bir turunu 11 günde tamamlıyor, gezegenin yüzey sıcaklığı ise suyun sıvı halde kalabilmesini sağlıyor. Bu kayalık dünya Yeryüzü’nden biraz daha büyük ve bize en yakın ötegezegen — bu sayede burası Güneş Sistemi dışında yaşam barındırabilecek en yakın yer olabilir. Bu önemli gelişmeyi aktaran çalışma Nature dergisinde 25 Ağustos 2016 tarihinde yayımlanacak.

10 Ağustos 2016: 615 megapiksellik bu yeni ESO görüntüsünün sol üst kısmında yer alan parlak mavi yıldızlar topluluğu yıldızların yaşam ve ölümlerini araştırmak için mükemmel birer kozmik laboratuvara benzemektedirler. Messier 18 olarak bilinen bu kümedeki yıldızlar, büyük kütleli bir gaz ve toz bulutundan aynı anda meydana gelmişlerdir. Aynı zamanda parıldayan hidrojene ait kızılımcı bulutlar ve karanlık toz iplikçikleri içeren bu görüntü ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan VLT Tarama Teleskopu (VST) ile alınmıştır.

27 Temmuz 2016: Yeryüzündeki ve uzaydaki diğer teleskoplar ile birlikte ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu kullanan gökbilimciler, yeni bir tür ilginç çift yıldız keşfetti. AR Scorpii sisteminde, hızla dönen beyaz cüce yıldızı elektronları neredeyse ışık hızına kadar hızlandırıyor. Bu yüksek enerjili parçacıklar, ışınım patlaması salınımı ile arkadaşı kırmızı cüce yıldızı bağlıyor ve tüm sistemin çarpıcı bir biçimde her 1.97 dakikada morötesinden radyoya değişen bir aralıkta ışınım ile sinyal vermesine neden oluyor. Bu araştırma 28 Temmuz 2016 tarihinde Nature dergisinde paylaşılmış olacak.

13 Temmuz 2016: Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) bir öncül-gezegen diski içerisindeki su buz çizgisine ait ilk gözlemi gerçekleştirdi. Bu çizgi çevredeki diskte sıcaklığın belirgin bir şekilde düşerek buz oluşturmaya başladığı yere işaret ediyor. Genç yıldız V883’ün parlaklığındaki belirgin artış diskin iç kısımlarını ısıtarak, su buz çizgisini bir öncül-yıldız için öngörülen bölgenin oldukça ötesine iterek ilk kez gözlenmesini mümkün hale getirdi. Sonuçlar 14 Temmuz 2016 tarihinde Nature dersgisinde yayımlanacak.

12 Temmuz 2016: ESO’nun Şili’deki Çok Büyük Teleskopu (VLT) üzerinde bulunan HAWK-I kırmızı-ötesi aygıtı ile Avcı Bulutsusu’nun merkezine dair en ayrıntılı gözlemler gerçekleştirildi. Dikkat çekici görüntü daha önce bilinmeyen on kat kadar kahverengi cüce ve gezegen-kütlesinde yalıtılmış nesneleri gözler önüne serdi. Bu keşifle geniş kabul gören Avcı’daki yıldız oluşumu senaryosu zor duruma düşebilir.

07 Temmuz 2016: ESO'nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki SPHERE aygıtını kullanan bir gökbilimciler ekibi üç-yıldızlı bir sistem içerisinde geniş bir yörüngede dolanan ilk gezegeni buldular. Bu tür bir gezegen kararsız bir yörüngeye sahip olacağından, muhtemelen hızla sistemden dışarıya atılması bekleniyor. Ancak bu gezegen bir şekilde kurtulmuş. Bu beklenmedik gözlem bu tür sistemlerin daha önce düşünüldüğünün aksine daha yaygın olabileceği izlenimi veriyor. Sonuçlar 7 Temmuz 2016 tarihinde çevrimiçi olarak Science dergisinde yayımlanacak.

27 Haziran 2016: NASA’nın Juno uzay aracının yakında gerçekleştireceği varışa hazırlık olarak, gökbilimciler ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu kullanarak Jüpiter’in kırmızı ötesinde bir görüntüsünü elde ettiler. Dev gezegenin yüksek çözünürlüklü görüntülerini oluşturmak üzere çalışan bir kampanyanın parçası olan bu gözlemler Juno tarafından gelecek aylarda gerçekleştirilecek olan çalışmalar hakkında bilgi verecek ve Juno’nun yakın geçişi öncesinde gökbilimcilerin gaz devini daha iyi anlamalarına yardımcı olacak.

23 Haziran 2016: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki yeni GRAVITY aygıtını kullanan Avrupalı bir gökbilimciler ekibi dört adet 8.2-metrelik Birim Teleskop’un tümünden alınan ışığı birleştirerek ilk kez Samanyolu gökadasının merkezini gözledi. Bu sonuçlar GRAVITY’nin gökada merkezindeki süper-kütleli karadeliğe yakın aşırı güçlü kütleçekim alanını inceleyerek Einstein’in genel görelilik teorisini test edeceği çığır açıcı bilimin bir denemesidir.

17 Haziran 2016: Uluslararası bir gökbilimciler ekibi, Messier 67 olarak adlandırılan yıldız kümesinde beklenenden çok daha fazla sayıda sıcak Jüpiter tipi gezegen olduğunu buldu. Bu şaşırtıcı sonuç, bir dizi teleskop ve alet kullanılarak elde edildi. Bunların arasında ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan HARPS tayfölçeri de bulunuyor. Kümedeki daha yoğun bölgeler, gezegenler ve yakınındaki yıldızlar arasındaki etkileşimlerin daha sık olmasına neden oluyor. Bu durum sıcak Jüpiter’lerin sayıca fazla olmasını açıklayabilir.