Basın Bültenleri

08 Mart 2017: Gökbilimciler Evren henüz şimdiki yaşının yüzde dördünde iken, ortaya çıkan bir gökada içerisindeki çok büyük kütleli ışıldayan yıldız-tozunu tespit etmek üzere ALMA’yı kullandılar. Oluşumundan kısa bir süre sonra gözlenen bu gökada toz gözlemi yapılan uzak nesne konumuna sahip oldu. Gözlemlerde ayrıca Evren’de gözlenen en uzak oksijen tespiti de yapılmış oldu. Elde edilen sonuçlar ilk yıldızların doğumu ve ölümleri hakkında yeni bakış açıları sağlıyor.

01 Mart 2017: Bu rengârenk yıldız şeritleri, gaz ve toz aslında NGC 1055 olarak anılan sarmal bir gökadadır. Görüntüsü, ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) tarafından yakalanan bu iri gökadanın, çap olarak Samanyolu’ndan yüzde 15 daha büyük olduğu düşünülmekte. Yandan (kenar) manzarasında görüldüğü üzere, NGC 1055’in bir sarmalın dönen kol özelliklerinden yoksun gibi bir hali var. Bununla birlikte, yapısında muhtemelen büyük bir komşu gökada ile olan etkileşimden kaynaklanan, tuhaf bükülmeler sergilenmekte.

22 Şubat 2017: Gökbilimciler, sadece 40 ışık-yılı uzaklıkta yedi tane dünya boyutunda gezegen buldu. Gezegenlerin hepsi, TRAPPIST-1 olarak da bilinen aşırı soğuk bir cüce yıldız olan ana yıldızlarının önünden geçerken; ESO'nun Çok Büyük Teleskop'u da dâhil olmak üzere yer ve uzay merkezli teleskoplar kullanılarak tespit edildi. Nature dergisinde bugün yayımlanan makaleye göre bu gezegenlerden üçü yaşanabilir bölgede bulunuyor ve bunlar yüzeylerinde su okyanusları barındırıyor olabilir; bu durum yıldız sisteminin yaşama ev sahipliği yapma ihtimalini arttırıyor. Bu sistem hem en fazla sayıda dünya büyüklüğünde gezegene hem de en fazla sayıda yüzeyinde sıvı su bulunabilecek gezegene ev sahipliği yapıyor.

01 Şubat 2017: Gökbilimciler uzun bir süredir NGC 6334 ve NGC 6357 adlı, parıldayan kozmik gaz ve toz bulutlarını araştırıyor, buradaki dev olanı ise ESO’nun Çok Büyük Tarama Teleskobu ile alınmış olan son görüntüsü. Yaklaşık iki milyar piksellik bu görüntü ESO tarafından yayınlanan en büyük boyutlu görüntülerden biridir. Bulutların anımsatıcı şekilleri onlara akılda kalacak isimler verilmesine yol açmıştır: Kedi Pençesi Bulutsusu ve Istakoz Bulutsusu gibi.

18 Ocak 2017: Bugün ESO Genel Merkezi’nde gerçekleştirilen bir törenle ESO’nun inşa etmekte olduğu Aşırı Büyük Teleskop’un (ELT) dört ana bileşeni için dört anlaşma imzalandı. Bunlar: teleskobun SCHOTT tarafından yapılacak dev ikincil ve üçüncül aynalarının kaplanması; bu iki aynayı destekleyecek ayna hücrelerinin SENER Grubu tarafından temini; ve FAMES konsorsiyumunun temin edeceği ELT’nin parçalı dev birincil ayna kontrol sisteminin en önemli kısmını oluşturan kenar algılayıcıları içindir. İkincil ayna bir teleskop için çalışacak en büyük parça olup, şimdiye kadar üretilecek olan en büyük dışbükey aynadır.

17 Ocak 2017: Şili’deki Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) ile alınan yeni görüntüler Güneş’imizin başka şekilde görülemeyen ayrıntılarını gözler önüne seriyor. Bunlar arasında Dünya’nın çapının iki katı büyüklüğündeki bir güneş lekesinin karanlık, bükülmüş merkezine ait yeni bir görüntüsü de yer alıyor. Güneş gözlemleri ESO’nun ortağı olduğu bir tesis ile ilk kez gerçekleştiriliyor. Gözlem aralığının genişlemesinde önemli bir yeri olan sonuçlar kendi yıldızımızın fiziğine dair önemli bilgiler içeriyor. Güneş gözlemleri yapılırken odaklanan ışığın yoğun ısısından zarar görmeyecek şekilde tasarlanan ALMA antenleri gözlemlerini girişimölçüm yöntemi ile gerçekleştiriyor.

09 Ocak 2017: ESO Şili’deki Çok Büyük Teleskop tesisinde bulunan aygıtları yakın yıldız sistemi Alpha Centauri’deki gezegenlerin araştırılmasında kullanmak üzere uyarlıyor. Sistemdeki gezegenler Breakthrough Starshot girişimiyle hayata geçirilecek minyatür uzay araçlarının fırlatılacağı hedeflerden biri olabilir.

04 Ocak 2017: Dikkat çekici bu yeni görüntüde, Yeryüzü’nden yaklaşık 1350 ışık-yılı uzaklıkta yer alan ve bilinen en yakın, büyük kütleli yıldız oluşum bölgesi Avcı A molekül bulutunun kırmızı-ötesinde yüksek-çözünürlükte alınan en büyük mozaik görüntüsü yer alıyor. ESO’nun Şili’nin kuzeyindeki Paranal Gözlemevi’nde bulunan VISTA kırmızı-ötesi teleskopu ile alınan bu görüntüde çok sayıda genç yıldız ve normalde tozlu bulutların derinliklerinde gömülü kalan diğer nesneler gözler önüne serilmektedir.

21 Aralık 2016: Şili’deki Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) elektromanyetik tayf üzerindeki yeni bir aralıkta gözlemlerine başladı. Bu teleskobun antenlerine yeni kurulan 1.4 ila 1.8 milimetre dalgaboylarındaki radyo dalgalarını tespit edebilen algılayıcılar sayesinde gerçekleşecek — ALMA tarafından şimdiye kadar kullanılmayan bir alan. Bu güncelleme sayesinde gökbilimciler yakın Evren’deki suya ait zayıf sinyalleri yakalayabilecek.

12 Aralık 2016: Uzak bir gökada içinde görülen ASASSN-15lh adlı olağan-dışı parlak bir noktanın şimdiye kadar görülmüş olan en parlak süpernova olduğu düşünülüyordu. Ancak aralarında ESO’nun da bulunduğu bir dizi gözlemevinde yapılan yeni gözlemler bu sınıflandırmayı şüpheli hale getirdi. Bunun yerine, bir grup gökbilimci bunun çok daha nadir ve uç bir olay olduğunu öne sürüyor — kendi etrafında hızla dönmekte olan bir kara deliğin kendisine fazlasıyla yaklaşan bir yıldızı yok etmekte olduğunu.

09 Aralık 2016: ESO Konseyi 57 yaşındaki Xavier Barcons’u ESO Genel Müdürlüğü görevine getirdi. Yeni görevine 1 Eylül 2017’de, şu anki Genel Müdür Tim de Zeeuw’un görev süresi bittikten sonra başlayacak.

07 Aralık 2016: ESO’nun Şili’deki VLT Tarama Teleskopu ile gerçekleştirilen geniş çaplı yeni gökada taramasına göre karanlık madde düşünüldüğünden daha az yoğunluğa ve uzay boyunca daha düzgün bir dağılıma sahip olabilir. Bin Derece Taraması (KiDS) ile alınan verileri kullanan uluslararası bir ekip 15 milyon uzak gökadadan gelen ışığı inceleyerek, Evren’deki en büyük ölçekteki maddenin kütleçekimsel etkilerini araştırdı. Sonuçların daha önceden Planck uydusu ile elde edilen sonuçlarla uyuşmazlık içinde olduğu görülüyor.

30 Kasım 2016: ESO’nun Çok Büyük Telesopunu kullanarak olağanüstü yoğun ve güçlü manyetik alana sahip nötron yıldızından yayılan ışığı inceleyen gökbilimciler, ilk kez 1930’larda tahmin edilen ilginç kuantum etkisinin ilk gözlemsel belirtilerini bulmuş olabilir. Gözlenen ışığın kutuplanması nötron yıldızının etrafındaki boş uzayın vakum çift-kırılımı adlı bir kuantum etkisine maruz kaldığına işaret ediyor.

09 Kasım 2016: Yeni keskin görüntüler genç yıldızların etrafındaki gezegen-oluşum disklerindeki dikkat çekici özellikleri gözler önüne serdi. ESO’nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki SPHERE aygıtı genç güneş sistemlerindeki karmaşık süreçleri gözlemeyi başardı — bunlardan birini gerçek zamanlı olarak gerçekleştirdi. Üç farklı gökbilimciler ekibinin elde ettiği yeni sonuçlar SPHERE’in gezegenlerin kendilerini oluşturan diskleri şekillendirme yollarına dair gözlemsel yeteneklerini göstermektedir — gözlemlerle yeni dünyaların oluştuğu bu ortamların karmaşık halleri ortaya çıkarılmaktadır.

02 Kasım 2016: Karina Bulutsusu içerisindeki büyük sütun-benzeri yapılara ait dikkat çekici gözlemler ESO’nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki MUSE aygıtı ile gerçekleştirildi. Uluslararası bir ekip tarafından incelenen farklı sütunların benzer bir doğaya sahip Kartal Bulutsusu’ndaki ünlü Oluşum Sütunları’nın tersine yıkıcı özellikleri tespit edildi

26 Ekim 2016: Uluslararası bir gökbilimciler ekibi, uzaktaki kuasarları çevreleyen parıltılı gaz bulutları keşfetti. Araştırmadaki her bir kuasarın bu haleleri sergiledikleri ilk kez gösterildi ve ESO’nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki MUSE aleti tarafından belirgin işaretler yakalandı. Bu şaşırtıcı keşifteki halelerin özellikleri aynı zamanda şu anda kabul gören evrenin erken dönemlerindeki gökada oluşum teorileriyle dikkat çekici bir uyuşmazlık içinde.

19 Ekim 2016: Çok Büyük Teleskop Girişimölçeri’ni kullanan uluslararası bir gökbilimciler ekibi Eta Carinae yıldız sisteminin şimdiye kadarki en ayrıntılı görüntüsünü elde etmeyi başardı. Çift sistemde yeni ve beklenmedik yapılarla karşılaşan ekip, iki yıldızın ortasında kalan bölgede çarpışmakta olan aşırı hızlı yıldız rüzgârları buldu. Yeterince gizemli olan bu yıldız sistemine ilişkin yeni bulgular çok büyük kütleli yıldızların evrimlerinin daha iyi anlaşılmasına ışık tutabilir.

12 Ekim 2016: ESO’nun kırmızı-ötesi VISTA teleskopu ile Samanyolu’nun merkezinde ilk kez RR Lyrae olarak bilinen eski tür yıldızların izine rastlandı. RR Lyrae yıldızları genellikle yaşları 10 milyar yılın üzerinde olan yaşlı yıldızsal öbeklerde yer alırlar. Bu keşif Samanyolu’nun şişkin merkezinin ilksel yıldız kümelerinin birleşmesiyle oluştuğuna işaret ediyor. Bu yıldızlar belki de tüm Samanyolu’ndaki en büyük kütleli ve en yaşlı yıldız kümelerinden geriye kalmış olabilir.

05 Ekim 2016: Messier 78 bulutsusuna ait bu yeni görüntüdeki genç yıldızlar çevrelerine mavimsi tonlar saçarken, henüz yeni doğmuş olan kırmızı yıldızlar kozmik tozdan oluşan örtülerinin ardından ışıldamaktalar. Gözle bakmaya kalktığımızda bu yıldızların çoğu tozun ardında kalacaktır, ancak ESO’nun Görsel ve Kırmızı-ötesi Gökbilim Tarama Teleskopu (VISTA) toz içerisinden doğrudan geçebilen yakın kırmızı-ötesi ışığı görebilmektedir. Dev bir el süpürgesine benzeyen teleskop gökbilimcilere yıldızsal ortamları derinlemesine inceleme fırsatı sağlıyor.

29 Eylül 2016: ALMA’yı kullanan Japon gökbilimciler ekibi yeni doğmakta olan bir yıldızı saran sıcak ve yoğun bir karmaşık molekül topluluğu keşfetti. Bu benzersiz moleküler çekirdek Samanyolu’nın dışında keşfedilen türünün ilk örneğidir. Kendi gökadamızdaki benzer nesnelerden oldukça farklı bir kimyasal bileşime sahip olan nesne sayesinde Evren boyunca gerçekleşen kimyasal süreçlerin beklenildiğinden çok daha farklı çeşitlerde gelişebileceğine dair ipuçları elde edilmiş oldu.