Basın Bültenleri

30 Mart 2021: Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu (ESO VLT) ile yapılan yeni gözlemlere göre, Güneş Sistemi’mizin ikinci ve en son ziyaretçisi başıboş kuyruklu yıldız 2I/Borisov, şimdiye kadar gözlenmiş olanlar arasında en ilkeli olabilir. Gökbilimciler kuyruklu yıldızın büyük olasılıkla daha önce hiçbir yıldızın yakınından geçmediğini ve böylece kendisini oluşturan gaz ve toz bulutundan bozulmamış izler taşıyan bir kalıntı olduğunu düşünüyor.

24 Mart 2021: İlk kez bir kara deliğin görüntüsünü oluşturan Olay Ufku Teleskobu (EHT) iş birliği, Messier 87 (M87) gökadasının merkezindeki büyük kütleli nesnenin kutuplanmış ışıktaki yeni bir görüntüsünü ortaya çıkardı. Gökbilimciler ilk kez bir kara deliğin sınırlarına bu kadar yakın bir bölgedeki manyetik alanların özelliklerini ışığın kutuplanma özelliği ile ölçebilmeyi başardı. Gözlemler 55 milyon ışık-yılı uzaklıktaki M87 gökadasının merkezinden çıkan yüksek enerjili jetlerin açıklanması için anahtar konumunda.

18 Mart 2021: Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) ortağı olduğu Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi’ni (ALMA) kullanan bir gökbilimciler ekibi Jüpiter’in orta atmosferindeki rüzgârları ilk kez doğrudan ölçebildi. 1990’lardaki bir kuyruklu yıldız çarpışmasının sonuçlarını analiz eden araştırmacılar Jüpiter’in kutupları yakınında hızları saatte 1450 kilometreye kadar çıkan inanılmaz güçlü rüzgârları ortaya çıkardı. Ekibin tabiriyle bu rüzgârların temsil ettiği şey “Güneş Sistemi’mizdeki benzersiz meteorolojik canavar” olabilir.

08 Mart 2021: Gökbilimciler Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu (ESO VLT) yardımıyla şimdiye kadar bilinen en uzak radyo ışınımı kaynağını keşfederek ayrıntılı bir şekilde incelediler. Kaynak oldukça uzak “radyo-parlak” bir kuasar olup — radyo dalga boylarında güçlü jet salınımları yapan parlak bir nesne — ışığının bize ulaşması 13 milyar yıl almaktadır. Gökbilimciler bu keşifle erken Evren hakkında önemli ipuçlarına ulaşabilir.

25 Ocak 2021: Aralarında Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Büyük Teleskobu’nun (VLT) da yer aldığı bir dizi teleskobu kullanan gökbilimciler beş tanesinin yıldızının etrafında nadir görülen kilitlenme hareketi gösterdiği altı gezegenden oluşan bir sistemi ortaya çıkardılar. Araştırmacılar bu sistemin Güneş Sistemi’ndekiler de dahil olmak üzere, gezegenlerin nasıl oluştukları ve evrimleştiklerine dair önemli ipuçları sağlayacağını düşünüyor.

11 Ocak 2021: Gökadalar yıldız oluşturmayı durduklarında “ölmeye” başlar, ancak şimdiye kadar gökbilimciler uzak bir gökada içinde bu sürecin başlangıcına dair açık bir işarete rastlayamamıştı. Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) ortağı olduğu Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi’ni (ALMA) kullanan gökbilimciler yıldız oluşumunu sağlayan gazının neredeyse yarısını uzaya atan bir gökadayı görüntüledi. Bir yılda 10 000 Güneş’i oluşturmaya yetecek miktarda başlayan gaz atımı ile bu gökada yeni yıldızlar üretmek üzere kullanacağı yakıtını hızla kaybediyor. Ekibe göre bu dikkat çekici olay başka bir gökada ile çarpışma sonrası tetiklenmiş olabilir ki, bu da gökbilimcilerin gökadaların yeni yıldız oluşumunu nasıl durduklarını yeniden düşünmelerine yol açabilir.

30 Ekim 2020: Balina’nın karnında bulunan uzun süre önce ölmüş bir yıldızın bu göksel kalıntısı, uzayda süzülen bir kafatasının tedirgin halini anımsatıyor. Bu yeni görüntüde güzel kırmızı renklerde gösterilen korkutucu Kafatası Bulutsusu’nun ayrıntıları ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile müthiş bir şekilde görüntülendi. Bu gezegenimsi bulutsunun birbirlerine yakın bir çift yıldızın etrafında dolanan üçüncü bir dış yıldızla ilişkilendirildiği ilk nesne olduğu bilinmektedir.

12 Ekim 2020: Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) ve dünya genelindeki diğer kurumlardan teleskopları kullanan gökbilimciler bir süper kütleli kara delik tarafından parçalarına ayrılan yıldızdan gelen ışık patlamasını görüntüledi. Çekimsel yıkım olayı olarak bilinen bu olgu Dünya’dan sadece 215 milyon ışık-yılı uzaklıkta kaydedilen bu türden en yakın parlama olup, oldukça ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Araştırma bugün Monthly Notices of the Royal Astronomical Society adlı dergide yayımlanmıştır.

06 Ekim 2020: Reinhard Genzel ve Andrea Ghez, gökadamızın merkezindeki süper kütleli kara delik Sagittarius A* üzerindeki çalışmaları nedeniyle 2020 Nobel Fizik Ödülü’ne layık görüldü. Almanya’daki Max Planck Yer Ötesi Fiziği yöneticisi Genzel ve ekibi Sagittarius A* gözlemlerini gerçekleştirebilmek için Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) bir dizi teleskobunu neredeyse 30 yıl boyunca kullandı.

01 Ekim 2020: Gökbilimciler ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unun (VLT) yardımıyla Evren’in henüz bir milyar yıl yaşına ulaşmadığı dönemde, altı gökadanın bir süper-kütleli kara delik etrafında dolandığını buldu. Büyük Patlama’dan hemen sonra ilk kez görülen bu yakın gruplaşma ile elde edilen bulgular, bir tanesi de Samanyolu’nun merkezinde bulunan süper-kütleli kara deliklerin nasıl oluştukları ve nasıl bu kadar hızla büyüdüklerinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacak.

14 Eylül 2020: Uluslararası bir gökbilimciler ekibi bugün Venüs bulutlarında nadir bulunan bir molekül keşfini duyurdu — fosfin. Dünya’da, bu gaz sadece endüstriyel olarak ya da oksijensiz ortamlarda yaşayan mikroplar tarafından üretilmektedir. Gökbilimciler onlarca yıldır Venüs’ün yüksek bulutlarının mikroplara evsahipliği yaptığını tahmin ediyordu — ancak bunlar yüzeydeki kavurucu sıcaktan kaçsa da oldukça yüksek asidik ortamlara maruz kalmaktadırlar. Fosfinin keşfi bu türden yer-ötesi “havadaki” yaşama işaret ediyor olabilir.

03 Eylül 2020: Gökbilimcilerden oluşan bir ekip ilk kez bir grup yıldızın kendilerine bağlı gezegen oluşum diskini parçaladığını ve geride bükülmüş, eğimli halkalar bıraktığına dair doğrudan ilk kanıtlara ulaştı. Bu yeni araştırma Yıldız Savaşları’ndaki Tatooine gibi egzotik gezegenlerin, çoklu yıldızların etrafındaki bükülmüş disklerin içindeki eğimli halkalardan oluşabileceğini öne sürüyor. Elde edilen sonuçlara Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu (VLT) ve Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) sayesinde ulaşılabildi.

12 Ağustos 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) ortağı olduğu Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi’ni (ALMA) kullanan gökbilimciler, aşırı uzak ve haliyle oldukça genç, ancak Samanyolu’na çok benzeyen bir gökadayı ortaya çıkardı. Bu gökada o kadar uzak ki, ışığının bize ulaşması 12 milyar yıldan uzun sürüyor: gökadayı Evren’in yaşının sadece 1.4 milyar yıl olduğu esnada görüyoruz. Ayrıca erken Evren’deki tüm gökadaların çalkantılı ve değişken yapıda olduklarını öne süren teorilerle ters düşen gökada şaşırtıcı derecede sakin görünüyor. Bu beklenmedik keşif gökadaların nasıl oluşktuklarına dair anlayışımızı zorlayarak, Evren’imizin geçmişine dair yeni bakış açıları edinmemizi sağlıyor.

30 Temmuz 2020: Simetrik yapısı, güzel renkleri ve karmaşık desenleriyle — NGC 2899 olarak bilinen — bir kelebeği andıran bu dikkat çekici gaz kabarcığı, ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile alınan bu yeni görüntüde gökyüzünde süzülerek uçuyormuş gibi görünüyor. Bu nesne bu kadar dikkat çekici bir şekilde ilk kez görüntüleniyor ve gezegenimsi bulutsunun sönük dış kısımları bile arka fondaki yıldızların üzerinde parıldıyor.

22 Temmuz 2020: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) Güneş-benzeri genç bir yıldıza eşlik eden iki dev ötegezegenin ilk görüntülerini elde etti. Çoklu ötegezegenlere sahip sistemlerin görüntüleri oldukça nadir olup, gökbilimciler şimdiye kadar Güneş benzeri bir yıldızın etrafında birden fazla gezegeni doğrudan gözleyememişti. Gözlemler gökbilimcilerin kendi Güneş’imiz etrafındaki gezegenlerin nasıl oluştuklarını ve evrimleştiklerini anlamalarını sağlayacak.

30 Haziran 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullanan gökbilimciler cüce bir gökada içindeki büyük kütleli kararsız bir yıldızın gözden kayboluşunu görüntüledi. Bilim insanlarına göre parlaklığı düşen yıldız toz tarafından kısmen örtülmüş olabilir. Alternatif bir açıklama ise yıldız bir süpernova oluşturmadan karadeliğe dönüşmüş olabilir. “Eğer doğruysa,” diyor İrlanda, Trinity College Dublin’den ekip lideri doktora öğrencisi Andrew Allan, “böylesine büyük bir yıldızın bu şekilde yaşamını sonlandırmış olduğuna dair ilk doğrudan tespit olacak.”

01 Haziran 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) teleskoplarını kullanan gökbilimciler yıldız kümelerinde gizli kalan aşırı sıcak yıldızların yüzeyindeki dev lekeleri keşfetti. Bu yıldızlar sadece manyetik lekelerle uğraşmıyor, bazılarında süper parlama olayları ile Güneş’teki benzer patlamalardan milyonlarca kez daha yüksek güce sahip enerji patlamaları da gerçekleşiyor. Bugün Nature Astronomy’de yayımlanan bulgular gökbilimcilerin bu şaşırtıcı yıldızları daha iyi anlamalarını sağlayarak yıldız astronomisindeki anlaşılması zor diğer gizemlerin çözülmesine de kapı aralayacak.

20 Mayıs 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile yapılan gözlemler doğmakta olan bir yıldız sistemine dair izleri ortaya çıkardı. Genç yıldız AB Arabacı etrafında gökbilimciler tarafından tespit edilen yoğun gaz ve toz diskindeki belirgin sarmal yapı oluşmakta olan bir gezegenin yerini gösteriyor. Gözlenen bu özellik ortaya çıkan bir bebek gezegenin doğrudan ilk kanıtı olabilir.

06 Mayıs 2020: Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) ve diğer kurumlardan gökbilimcilerin olduğu bir ekip Dünya’dan sadece 1000 ışık yılı uzaklıkta bir kara delik keşfetti. Kara delik Güneş Sistemi’ne diğer bulunanlardan daha yakın ve çıplak gözle görülebilen bir üçlü sistemin parçasından oluşuyor. Görünmez nesnenin kanıtları ekibin ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan MPG/ESO 2.2-metrelik teleskopla iki yoldaşı izlemesi sayesinde bulundu. Buna göre bu sistem buzdağının sadece görünen yüzü olabilir ve gelecekte buna benzer çok sayıda kara delik bulunabilir.

16 Nisan 2020: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile yapılan gözlemler Samanyolu’nun merkezindeki karadeliğin etrafında dolanan bir yıldızın tıpkı Einstein’ın genel görelilik teorisinin tahmin ettiği şekilde hareket ettiğini ortaya çıkardı. Yörüngesi Newton’un çekim teorisi ile tahmin edildiği gibi bir elips değil, rozete benzer şekildedir. Bu çok sonra elde edilmiş olan sonuç neredeyse 30 yıldır arttırılan hassas ölçümlerin bir sonucu olup, bilim insanlarına gökadamızın merkezinde yer alan devin gizemlerini çözme imkanı vermiştir.