Basın Bültenleri

14 Eylül 2020: Uluslararası bir gökbilimciler ekibi bugün Venüs bulutlarında nadir bulunan bir molekül keşfini duyurdu — fosfin. Dünya’da, bu gaz sadece endüstriyel olarak ya da oksijensiz ortamlarda yaşayan mikroplar tarafından üretilmektedir. Gökbilimciler onlarca yıldır Venüs’ün yüksek bulutlarının mikroplara evsahipliği yaptığını tahmin ediyordu — ancak bunlar yüzeydeki kavurucu sıcaktan kaçsa da oldukça yüksek asidik ortamlara maruz kalmaktadırlar. Fosfinin keşfi bu türden yer-ötesi “havadaki” yaşama işaret ediyor olabilir.

03 Eylül 2020: Gökbilimcilerden oluşan bir ekip ilk kez bir grup yıldızın kendilerine bağlı gezegen oluşum diskini parçaladığını ve geride bükülmüş, eğimli halkalar bıraktığına dair doğrudan ilk kanıtlara ulaştı. Bu yeni araştırma Yıldız Savaşları’ndaki Tatooine gibi egzotik gezegenlerin, çoklu yıldızların etrafındaki bükülmüş disklerin içindeki eğimli halkalardan oluşabileceğini öne sürüyor. Elde edilen sonuçlara Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu (VLT) ve Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) sayesinde ulaşılabildi.

12 Ağustos 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) ortağı olduğu Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi’ni (ALMA) kullanan gökbilimciler, aşırı uzak ve haliyle oldukça genç, ancak Samanyolu’na çok benzeyen bir gökadayı ortaya çıkardı. Bu gökada o kadar uzak ki, ışığının bize ulaşması 12 milyar yıldan uzun sürüyor: gökadayı Evren’in yaşının sadece 1.4 milyar yıl olduğu esnada görüyoruz. Ayrıca erken Evren’deki tüm gökadaların çalkantılı ve değişken yapıda olduklarını öne süren teorilerle ters düşen gökada şaşırtıcı derecede sakin görünüyor. Bu beklenmedik keşif gökadaların nasıl oluşktuklarına dair anlayışımızı zorlayarak, Evren’imizin geçmişine dair yeni bakış açıları edinmemizi sağlıyor.

30 Temmuz 2020: Simetrik yapısı, güzel renkleri ve karmaşık desenleriyle — NGC 2899 olarak bilinen — bir kelebeği andıran bu dikkat çekici gaz kabarcığı, ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile alınan bu yeni görüntüde gökyüzünde süzülerek uçuyormuş gibi görünüyor. Bu nesne bu kadar dikkat çekici bir şekilde ilk kez görüntüleniyor ve gezegenimsi bulutsunun sönük dış kısımları bile arka fondaki yıldızların üzerinde parıldıyor.

22 Temmuz 2020: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) Güneş-benzeri genç bir yıldıza eşlik eden iki dev ötegezegenin ilk görüntülerini elde etti. Çoklu ötegezegenlere sahip sistemlerin görüntüleri oldukça nadir olup, gökbilimciler şimdiye kadar Güneş benzeri bir yıldızın etrafında birden fazla gezegeni doğrudan gözleyememişti. Gözlemler gökbilimcilerin kendi Güneş’imiz etrafındaki gezegenlerin nasıl oluştuklarını ve evrimleştiklerini anlamalarını sağlayacak.

30 Haziran 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullanan gökbilimciler cüce bir gökada içindeki büyük kütleli kararsız bir yıldızın gözden kayboluşunu görüntüledi. Bilim insanlarına göre parlaklığı düşen yıldız toz tarafından kısmen örtülmüş olabilir. Alternatif bir açıklama ise yıldız bir süpernova oluşturmadan karadeliğe dönüşmüş olabilir. “Eğer doğruysa,” diyor İrlanda, Trinity College Dublin’den ekip lideri doktora öğrencisi Andrew Allan, “böylesine büyük bir yıldızın bu şekilde yaşamını sonlandırmış olduğuna dair ilk doğrudan tespit olacak.”

01 Haziran 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) teleskoplarını kullanan gökbilimciler yıldız kümelerinde gizli kalan aşırı sıcak yıldızların yüzeyindeki dev lekeleri keşfetti. Bu yıldızlar sadece manyetik lekelerle uğraşmıyor, bazılarında süper parlama olayları ile Güneş’teki benzer patlamalardan milyonlarca kez daha yüksek güce sahip enerji patlamaları da gerçekleşiyor. Bugün Nature Astronomy’de yayımlanan bulgular gökbilimcilerin bu şaşırtıcı yıldızları daha iyi anlamalarını sağlayarak yıldız astronomisindeki anlaşılması zor diğer gizemlerin çözülmesine de kapı aralayacak.

20 Mayıs 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile yapılan gözlemler doğmakta olan bir yıldız sistemine dair izleri ortaya çıkardı. Genç yıldız AB Arabacı etrafında gökbilimciler tarafından tespit edilen yoğun gaz ve toz diskindeki belirgin sarmal yapı oluşmakta olan bir gezegenin yerini gösteriyor. Gözlenen bu özellik ortaya çıkan bir bebek gezegenin doğrudan ilk kanıtı olabilir.

06 Mayıs 2020: Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) ve diğer kurumlardan gökbilimcilerin olduğu bir ekip Dünya’dan sadece 1000 ışık yılı uzaklıkta bir kara delik keşfetti. Kara delik Güneş Sistemi’ne diğer bulunanlardan daha yakın ve çıplak gözle görülebilen bir üçlü sistemin parçasından oluşuyor. Görünmez nesnenin kanıtları ekibin ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan MPG/ESO 2.2-metrelik teleskopla iki yoldaşı izlemesi sayesinde bulundu. Buna göre bu sistem buzdağının sadece görünen yüzü olabilir ve gelecekte buna benzer çok sayıda kara delik bulunabilir.

16 Nisan 2020: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile yapılan gözlemler Samanyolu’nun merkezindeki karadeliğin etrafında dolanan bir yıldızın tıpkı Einstein’ın genel görelilik teorisinin tahmin ettiği şekilde hareket ettiğini ortaya çıkardı. Yörüngesi Newton’un çekim teorisi ile tahmin edildiği gibi bir elips değil, rozete benzer şekildedir. Bu çok sonra elde edilmiş olan sonuç neredeyse 30 yıldır arttırılan hassas ölçümlerin bir sonucu olup, bilim insanlarına gökadamızın merkezinde yer alan devin gizemlerini çözme imkanı vermiştir.

11 Mart 2020: ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullanan gökbilimciler yağmurun su yerine demir şeklinde yağdığından şüphelendikleri uç koşullara sahip bir gezegeni gözledi. Aşırı sıcak dev ötegezegenin gündüz vakti sıcaklığı metalleri bile eritebilecek 2400 santigrat dereceye kadar çıkabiliyor. Demir buharlarını gece tarafına taşıyan güçlü rüzgarlar bunları demir taneciklerine dönüştürüyor.

05 Mart 2020: Astronomers have recently raised concerns about the impact of satellite mega-constellations on scientific research. To better understand the effect these constellations could have on astronomical observations, ESO commissioned a scientific study of their impact, focusing on observations with ESO telescopes in the visible and infrared but also considering other observatories. The study, which considers a total of 18 representative satellite constellations under development by SpaceX, Amazon, OneWeb and others, together amounting to over 26 thousand satellites [1], has now been accepted for publication in Astronomy & Astrophysics.

14 Şubat 2020: ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullanan gökbilimciler Avcı takımyıldızında yer alan kırmızı süperdev yıldız İkizlerevi’nin beklenmedik sönükleşmesini görüntüledi. Yıldızın yüzeyine ait dikkat çekici görüntüler kırmızı süperdevin sadece sönükleştiğini değil aynı zamanda şeklindeki görünür değişikliği de gösteriyor.

05 Şubat 2020: Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) ortağı olduğu Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizgesi (ALMA) teleskoplarını kullanan gökbilimciler, iki yıldız arasındaki meydan okumanın sonucunda ortaya çıkan tuhaf gaz bulutlarını tespit etti. Yıldızlardan biri öylesine büyüdü ki diğerini yuttu, öbürü de karşılığında partnerinin etrafında sarmal çizerek dış katmanlarını kaybetmesine neden oldu.

15 Ocak 2020: DNA’mızda ve hücre zarında bulunan fosfor, bildiğimiz yaşam için gerekli bir elementtir. Ancak Dünya’nın erken döneminde nasıl var olduğu bir gizem olarak kalmıştır. ALMA ve Avrupa Uzay Ajansı’nın Rosetta uydusunun güçlerini birleştiren gökbilimciler fosforun izini yıldız oluşum bölgelerinden kuyruklu yıldızlara kadar izlediler. Araştırma ile, fosfor içeren moleküllerin nerede oluştukları, bu elementin kuyrukluyıldızlara nasıl taşındığı ve özel bir molekülün gezegenimizdeki yaşamın başlangıcı için nasıl bir kritik role sahip olduğu ilk kez gösterildi.

19 Aralık 2019: ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu kullanan gökbilimciler Evren’deki en eski gökadaların bazılarının etrafındaki soğuk gaz rezervlerini görüntüledi. 12.5 milyar yıl önceki durumları şimdi görülen bu gaz haleleri, gözlenen gökadaların merkezindeki süper kütleli kara delikler için mükemmel bir ziyafet gibidir. Bu besin stokları bu kozmik canavarların Evren’in tarihinde Kozmik Şafak olarak bilinen bir dönemde hızla nasıl büyüdüklerini açıklayabilir.

16 Aralık 2019: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) Samanyolu’nun merkezi bölgesini hayret verici bir çözünürlükte gözleyerek gökadamızdaki yıldız oluşumlarının hikayesi hakkında yeni ayrıntılara ulaştı. Yeni gözlemler sayesinde gökbilimciler Samanyolu’nun yaşamında etkileyici bir olaya dair kanıtlar elde etti: yüz binlerce süpernova patlamasıyla sonuçlanan aşırı yoğun bir yıldız oluşum evresi.

04 Aralık 2019: ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu kullanan araştırmacılar ilk kez bir beyaz cüceye bağlı dev bir gezegene dair kanıtlara ulaştı. Gezegen, Güneş-benzeri bir yıldızdan geriye kalan sıcak beyaz cüce yıldıza yakın bir yörüngede dolandığı için, atmosferi uzaya doğru kaçarak ev sahibi yıldız etrafında bir gaz diski oluşturuyor. Bu benzersiz sistem kendi Güneş Sistemimiz’in uzak gelecekte nasıl görüneceğine dair ipuçları içeriyor.

28 Ekim 2019: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) üzerindeki SPHERE aygıtını kullanan gökbilimciler Hygiea asteroidinin bir cüce gezegen olarak sınıflandırabileceğini ortaya çıkardı. Nesne büyüklük açısından asteroid kuşağında Ceres, Vesta ve Pallas’tan sonra dördüncü sırada yer alıyor. Gökbilimciler ilk kez Hygiea’nın yüzeyini yeteri kadar yüksek çözünürlükte gözleyerek şeklini ve boyutlarını belirleyebildiler. Nesnenin küresel olduğu bulunduğu için, Güneş Sistemi’ndeki en küçük cüce gezegen tacını Ceres’ten alabileceği düşünülüyor.

23 Ekim 2019: Stronsiyum ağır elementi uzayda ilk kez iki nötron yıldızının birleşmesinden sonra yeni oluşmuş bir şekilde tespit edildi. Bulgular ESO’nun Çok Büyük Teleskop’u (VLT) üzerindeki X-shooter tayfölçeri ile gözlendi ve bugün Nature dergisinde yayımlandı. Tespit, Evren’deki ağır elementlerin nötron yıldızlarının birleşmesiyle ortaya çıkabileceğini onaylarken, kimyasal elementlerin oluşumundaki eksik bir halkayı da tamamlamış oluyor.