Komunikat prasowy

Udział ESO w ochronie Ziemi przed niebezpiecznymi planetoidami

VLT obserwuje podwójną asteroidę przelatującą koło Ziemi z prędkością 70 000 km/h

3 czerwca 2019

Unikatowe możliwości instrumentu SPHERE na należącym do ESO teleskopie VLT umożliwiły uzyskanie najostrzejszych zdjęć podwójnej planetoidy, która minęła Ziemię 25 maja. O ile sama w sobie nie była obiektem groźnym, to naukowcy wykorzystali tę okazję do przećwiczenia reakcji na niebezpieczne obiekty bliskie Ziemi, tzw. NEO (od ang. Near-Earth Object), udowadniając, że czołowa technologia ESO może być krytyczna w obronie planetarnej.

Międzynarodowa Sieć Ostrzegawcza o Planetoidach (International Asteroid Warning Network, IAWN) koordynowała pomiędzy różnymi organizacjami kampanie obserwacyjne asteroidy 1999 KW4, gdy ta przelatywała 25 maja 2019 r. koło Ziemi w odległości 5,2 milionów kilometrów [1]. 1999 KW4 ma około 1,3 km długości i nie zagraża Ziemi. Jej orbita jest dobrze znana, dlatego naukowcy mogli przewidzieć ten przelot i przygotować kampanię obserwacyjną.

ESO dołączyło do kampanii ze swoim flagowym urządzeniem: Bardzo Dużym Teleskopem (VLT). VLT jest wyposażony w SPHERE — jeden z niewielu instrumentów na świecie zdolnych do uzyskiwania obrazów wystarczająco ostrych do rozróżnienia dwóch składników planetoidy, które są od siebie odseparowane o 2,6 km.

SPHERE został zaprojektowany do obserwacji egzoplanet, jego najnowocześniejszy system optyki adaptacyjnej (AO) koryguje obrazy pod względem wpływu turbulencji atmosferycznych, dostarczając zdjęcia tak ostre, jakby teleskop znajdował się w kosmosie. Jest także wyposażony w koronograf, który przesłania oślepiające światło gwiazd, uwidaczniając słabe planety pozasłonecznych na orbitach wokół nich.

Robiąc sobie przerwę od typowego polowania na egzoplanety każdej nocy, dane SPHERE pomogły astronomom scharakteryzować podwójną asteroidę. W szczególności jest obecnie możliwe zmierzenie czy mniejszy satelita ma taki sam skład chemiczny, jak większy obiekt.

„Dane te, w połączeniu ze wszystkimi pozostałymi z innych teleskopów w ramach kampanii IAWN, będą kluczowe do oceny efektywności strategii obronnych na wypadek, gdyby odkryto asteroidę na kursie kolizyjnym z Ziemią” wyjaśnił Olivier Hainaut, astronom ESO. „W najgorszym możliwym przypadku wiedza ta będzie także kluczowa do przewidzenia w jaki sposób planetoida będzie oddziaływać z ziemską atmosferą i powierzchnią Ziemi, pozwalając na złagodzenie zniszczeń w przypadku kolizji.”

„Podwójna planetoida przeleciała obok Ziemi z prędkością ponad 70 000 km/h, powodując że obserwacje przy pomocy VLT były wyzwaniem” powiedział Diego Parraguez, który sterował teleskopem. Musiał wykorzystać całe swoje doświadczenie do uchwycenia szybkiej planetoidy tak, aby umożliwić obserwacje przy pomoc SPHERE.

Big Yang, astronom VLT, zadeklarował: „Gdy zobaczyliśmy satelitę na obrazach skorygowanych przez optykę adaptacyjną, byliśmy niesamowicie podekscytowani. Poczuliśmy, że cały trud, wszystkie wysiłki były tego warte.” Mathias Jones, inny astronom VLT zaangażowany w obserwacje, wyjaśnił jakie są w takim przypadku trudności: „Podczas obserwacji warunki atmosferyczne były trochę niestabilne. Co więcej, planetoida była dość słaba i poruszała się szybko po niebie, powodując, że obserwacje były szczególnym wyzwaniem i że system optyki adaptacyjnej kilkukrotnie miał problem. To wspaniałe móc zobaczyć, że ciężka praca się opłaciła, pomimo trudności!”

O ile 1999 KW4 nie stanowi zagrożenia, ma uderzające podobieństwo do innej podwójnej asteroidy o nazwie Didymos, która może w odległej przyszłości stanowić niebezpieczeństwo dla Ziemi.

Asteroida Didymos i jej towarzysz nazwany „Didymoon”, są celami przyszłego pionierskiego eksperymentu obrony planetarnej. Sonda kosmiczna NASA o nazwie DART uderzy w Didymoona, aby spróbować zmienić jego orbitę wokół większego ciała i przetestować możliwości obronne przed asteroidami. Po uderzeniu, misja HERA szykowna przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA), zbada asteroidy Didymos w 2026 roku, aby zebrać istotne informacje, w tym określić masę Didymoona, własności powierzchni i kształt krateru DART.

Sukces takich misji zależy od współpracy pomiędzy organizacjami i śledzenie obiektów bliskich Ziemi (NEO) w ramach współpracy pomiędzy ESO i ESA. Wspólne wysiłki są prowadzone od pierwszego udanego śledzenia potencjalnie niebezpiecznego obiektu NEO na początku 2014 r.

„Jesteśmy zadowoleni, iż odgrywamy rolę w ochronie Ziemi przed planetoidami” powiedział Xavier Barcons, Dyrektor Generalny ESO. „Oprócz zastosowania wyrafinowanych możliwości VLT, pracujemy z ESA nad utworzeniem prototypów dla wniesienia na nowy poziom dużej sieci detekcji planetoid, ich śledzenia i określania własności.”

Zbliżenie 1999 KW4 nastąpiło miesiąc przed Dniem Planetoid, oficjalnym dniem ONZ ustalonym w celu edukacji i zwiększenia świadomości na temat planetoid. Dzień ten jest obchodzony 30 czerwca. Zaplanowane są różne wydarzenia na pięciu kontynentach, a ESO znajduje się wśród dużych organizacji astronomicznych biorących udział w projekcie. ESO Supernova Planetarium & Visitor Centre zorganizuje w tym dniu szereg wydarzeń na temat asteroid, dostępnych. Wszyscy chętni są zaproszeni do dołączenia się.

Uwagi

[1] Jest to dystans 14 razy większy niż odległość do Księżyca — wystarczająco blisko dla badań, ale wystarczająco daleko, aby nie stanowić zagrożenia. Wiele małych planetoid przelatuje znacznie bliżej niż 199 KW4, czasami nawet bliżej niż orbita Księżyca. Najnowsze bliskie spotkanie Ziemi z asteroidą miało miejsce 15 lutego 2013 r., kiedy to nieznana wcześniej asteroida o średnicy 18 metrów eksplodowała po wejściu w ziemską atmosferą. Działo się to nad rosyjskim miastem Czelabińsk. Zniszczenia będące skutkiem fali uderzeniowej spowodowały zranienie około 1500 osób.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Ma 16 krajów członkowskich: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy, dodatkowo Chile jest kraje gospodarzem, a Australia strategicznym partnerem. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop ELT (Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop), który stanie się „największym okiem świata na niebo”.