Komunikat prasowy

VISTA patrzy dokładnie przez Drogę Mleczną

Podczerwone zdjęcie Mgławicy Trójlistna Koniczyna ujawniło położone dużo dalej nowe gwiazdy zmienne

4 lutego 2015

Najnowsze zdjęcie uzyskane teleskopem VISTA do przeglądów nieba ukazało słynną Mgławicę Trójlistna Koniczyna w nowym, upiornym świetle. Obserwując w podczerwieni, astronomowie mogą spoglądać przez wypełnione pyłem centralne części Drogi Mlecznej i dostrzec wiele ukrytych do tej pory obiektów. W zaledwie niewielkim fragmencie jednego z przeglądów VISTA, odkryli dwie nieznane i bardzo odległe cefeidy, które są położone prawie dokładnie za Mgławicą Trójlistna Koniczyna. To pierwsze gwiazdy tego rodzaju położone w centralnej płaszczyźnie Drogi Mlecznej poza zgrubieniem galaktycznym.

W ramach jednego ze swoich głównych przeglądów nieba południowego, teleskop VISTA w należącym do ESO Obserwatorium Paranal w Chile, wykonuje mapę centralnych obszarów Drogi Mlecznej w zakresie światła podczerwonego, poszukując nowych, ukrytych obiektów. Przegląd VVV (co oznacza VISTA Variables in the Via Lactea) okresowo powraca do tych samych fragmentów nieba, aby wykryć obiekty, których jasność zmienia się w czasie.

Niewielki ułamek olbrzymiego zbioru danych VVV został użyty do stworzenia nowego zdjęcia słynnego obiektu, obszaru powstawania gwiazd Messier 20, nazywanego zazwyczaj Mgławicą Trójlistna Koniczyna, z powodu ciemnych pasm dzielących ją na trzy części, widocznych gdy patrzymy na obiekt przez teleskop.

Znajomy obraz mgławicy pokazuje ją w świetle widzialnym, w którym świeci jasno zarówno w różowej emisji od zjonizowanego wodoru, jak i niebieskim świetle rozproszonym od młodych, gorących gwiazd. Łatwo dostrzec także olbrzymie obłoki absorbującego światło pyłu. Ale widok na podczerwonych zdjęciach z VISTA jest zdecydowanie inny. Mgławica wydaje się tylko cieniem samej siebie. Obłoki pyłu są dużo mniej uwidocznione, a jasna poświata od obłoków wodoru jest prawie wcale niewidoczna. Trzyczęściowa struktura także jest prawie niedostrzegalna.

Na zaprezentowanym zdjęciu, niejako w ramach zadośćuczynienia za słaby blask mgławicy, otrzymujemy nową, spektakularną panoramę. Grube obłoki pyłu w dysku naszej galaktyki, które absorbują światło widzialne, pozwalają na przejście światła podczerwonego, rejestrowanego przez VISTA. Widok nie jest blokowany i można spojrzeć daleko poza mgławicę, wykrywając obiekty po drugiej stronie galaktyki, których wcześniej nie dało się dostrzec.

Przypadkowo zdjęcie pokazuje idealny przykład niespodzianek, na które można natrafić fotografując w zakresie podczerwonym. Blisko Mgławicy Trójlistna Koniczyna na niebie, ale w rzeczywistości siedmiokrotnie dalej [1], odnaleziono nowo odkrytą parę gwiazd zmiennych. Są to cefeidy, typ jasnych gwiazd, które są niestabilne i powoli zwiększają jasność, a potem ją zmniejszają. Para gwiazd, o której astronomowie sądzą, że jest najjaśniejszym składnikiem gromady gwiazd, to jedyny znany przypadek cefeid wykrytych tak daleko, które jednocześnie są blisko centralnej płaszczyzny, ale po drugiej stronie galaktyki. Ich pojaśnienia i pociemnienia występują z okresem jedenastu dni.

Uwagi

[1] Mgławica Trójlistna Koniczyna znajduje się około 5200 lat świetlnych od Ziemi, natomiast dystans do centrum Drogi Mlecznej to 27 tysięcy lat świetlnych, prawie w tym samym kierunku. Nowo odkryte cefeidy są w odległości około 37 tysięcy lat świetlnych.

Więcej informacji

Wyniki opisano w artykule pt. “Discovery of a Pair of Classical Cepheids in an Invisible Cluster Beyond the Galactic Bulge”, I. Dekany et al., który ukazał się niedawno w Astrophysical Journal Letters.

Skład zespołu badwczego: I. Dékány (Millennium Institute of Astrophysics, Santiago, Chile; Universidad Católica de Chile, Santiago, Chile), D. Minniti (Universidad Andres Bello, Santiago, Chile; Millennium Institute of Astrophysics; Center for Astrophysics and Associated Technologies; Vatican Observatory, Watykan, Włochy), G. Hajdu (Universidad Católica de Chile; Millennium Institute of Astrophysics), J. Alonso-García (Universidad Católica de Chile; Millennium Institute of Astrophysics), M. Hempel (Universidad Católica de Chile), T. Palma (Millennium Institute of Astrophysics; Universidad Católica de Chile;), M. Catelan (Universidad Católica de Chile; Millennium Institute of Astrophysics), W. Gieren (Millennium Institute of Astrophysics; Universidad de Concepción, Chile) oraz D. Majaes (Saint Mary's University, Halifax, Canada; Mount Saint Vincent University, Halifax, Kanada).

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Publikacja naukowa
• Zdjęcia VISTA
• Przegląd VISTA Variable in the Via Lactea

Kontakt

Richard Hook
ESO education and Public Outreach Department
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych