Komunikat prasowy

Dzikie kaczki w locie przez gromadę otwartą gwiazd

1 października 2014

Instrument Wide Field Imager na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w należącym do Obserwatorium ESO La Silla w Chile posłużył do uzyskania pięknego, usianego niebieskimi gwiazdami, zdjęcia bogatej gromady otwartej gwiazd znanej jako Messier 11, a także pod określeniami NGC 6705 i Gromada Dzika Kaczka.

Messier 11 jest gromadą otwartą, czasami określają także jako gromada galaktyczna, położoną około 6000 lat od nas w kierunku gwiazdozbioru Tarczy. Po raz pierwszy odkrył ją w 1681 r. w Obserwatorium Berlińskim niemiecki astronom Gottfried Kirch. Przez jego teleskop widać było tylko rozmytą plamkę. W roku 1733 w plamce dostrzeżono pierwsze indywidualne gwiazdy, a dokonał tego wielebny William Derham w Anglii, natomiast Charles Messier dodał gromadę w 1764 roku do swojego słynnego katalogu.

Messier był łowcą komet i katalog postanowił opracować z powodu częstych obserwacji stałych, rozmytych obiektów, które wyglądały jak komety (na przykład obiektów, które obecnie nazywamy gromadami, galaktykami i mgławicami). Chciał je spisać, aby unikać przypadkowych obserwacji ponownie i mylenia z potencjalnymi nowymi kometami. Opisywana gromada została zanotowana jako jedenasty taki obiekt, stąd jej nazwa Messier 11.

Gromady otwarte zazwyczaj znajdują się w ramionach spiralnych galaktyk, albo w gęstszych obszarach galaktyk nieregularnych, w których nadal zachodzą procesy powstawania gwiazd. Messier 11 jest jedną z najbardziej bogatych gwiazdy i zwartych gromad otwartych. Ma prawie 20 lat świetlnych średnicy, a mieści się w niej prawie 3000 gwiazd. Gromady otwarte różnią się od gromad kulistych, te drugie są bardzo gęste, ściśle związane grawitacyjnie i zawierają setki lub tysiące bardzo starych gwiazd, z których niektóre są prawie tak stare jak Wszechświat.

Badanie gromad otwartych jest świetną metodą na testowanie teorii ewolucji gwiazd, gdyż gwiazdy wchodzący w skład takiej gromady powstały z tego samego obłoku gazu i pyłu, są więc bardzo podobne jedna do drugiej – mają prawie ten sam wiek, skład chemiczny i odległość od Ziemi. Różnią się tylko masą, jedne są bardziej masywne i ewoluują znacznie szybciej, a inne mają mniejsze masy i wolniej spalają swoje paliwo wodorowe.

Dzięki temu można wykonywać bezpośrednie porównania pomiędzy różnymi stadiami ewolucji gwiazd w tej samej gromadzie: na przykład, czy gwiazda o wieku 10 milionów lat o masie takiej jak masa Słońca, ewoluuje inaczej niż inna gwiazd w tym samym wieku, ale o połowie mniejszej masie? W tym znaczeniu dzięki gromadom otwartym astronomowie mają coś co można określić jako „warunki laboratoryjne” dla swoich badań.

Ponieważ gwiazdy w gromadach otwartych są luźno związane z pozostałymi, indywidualne obiekty są bardzo podatne na wyrzucenie z całej grupy z powodu efektów grawitacyjnych o sąsiadujących obiektów niebieskich. NGC 6705 ma już co najmniej 250 milionów lat, badacz spodziewają się więc, iż za kilka kolejne miliony lat formacja „klucza dzikich kaczek” rozproszy się, a gromada rozpadnie się i wtopi w otoczenie [1].

Zdjęcie zostało wykonane instrumentem Wide Field Imager na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w Obserwatorium Obserwatorium La Silla w północnym Chile.

Uwagi

[1] Alternatywną i bardzo sugestywną nazwą dla NGC 6705 jest: Gromada Dzika Kaczka. Nazwa pochodzi z XIX wieku, gdy gromadę obserwowano za pomocą małych teleskopów i zauważono, iż najjaśniejsze gwiazdy formują na niebie wzór otwartego trójkąta, który przypomina klucz dzikich kaczek lecących po niebie.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Publikacje naukowe o NGC 6705
• Zdjęcia 2,2-mertowego teleskopu MPG/ESO
• Zdjęcia Obserwatorium La Silla

Kontakt

Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1430