Persbericht

Bellen van gloednieuwe sterren

6 februari 2019

Dit wonderschone gebied van sterren-in-wording in de Grote Magelhaense Wolk (GMW) is vastgelegd met het Multi Unit Spectroscopic Explorer-instrument (MUSE) van de Very Large Telescope van ESO. Dankzij de relatief kleine hoeveelheid stof in de GMW en de scherpe blik van MUSE komen de complexe details van deze stellaire kraamkamer goed tot uiting in zichtbaar licht.

Dit deel van de Grote Magelhaense Wolk (GMW) vertoont op deze opname van het Multi Unit Spectroscopic Explorer-instrument (MUSE) van ESO’s Very Large Telescope (VLT) opvallende kleuren. De nevel, die bekendstaat als LHA 120-N 180B of kortweg N 180B, is een zogeheten H II-gebied (spreek uit als ‘H twee’) en een vruchtbare bron van nieuwe sterren.

De GMW is een satellietstelsel van de Melkweg dat vooral vanaf het zuidelijk halfrond goed te zien is. Met een afstand van slechts ongeveer 160.000 lichtjaar ligt het praktisch voor onze deur. Niet alleen ligt de GMW dicht bij huis, we zien zijn enige spiraalarm ook nog eens van bovenaf, waardoor gebieden zoals N180 B zich gemakkelijk laten onderzoeken.

H II-gebieden zijn interstellaire wolken van geïoniseerde waterstof – de kale kernen van waterstofatomen. Deze regio’s zijn stellaire kraamkamers, en de pas gevormde zware sterren zijn verantwoordelijk voor de ionisatie van het omringende gas, wat een spectaculair schouwspel oplevert. De karakteristieke vorm van N180 B bestaat uit een reusachtige bel van geïoniseerde waterstof, omgeven door vier kleinere bellen.

Diep in deze gloeiende wolk heeft MUSE een jet ontdekt die wordt uitgezonden door een jonge ster – een zwaar jong stellair object met twaalf keer zoveel massa als onze zon. De jet, die Herbig-Haro 1177 of kortweg HH 1177 wordt genoemd – is op bijgaande foto goed te zien. Het is voor het eerst dat zo’n jet buiten onze Melkweg in zichtbaar licht is waargenomen – doorgaans worden ze aan het zicht onttrokken door het vele stof in hun omgeving. Het relatief stofvrije karakter van de GMW maakt het echter mogelijk om HH 1177 op zichtbare golflengten waar te nemen. Met een lengte van bijna 33 lichtjaar is dit een van de langste jets van dit type die ooit zijn waargenomen.

HH 1177 geeft inzicht in de vroege levensfasen van sterren. De jet is sterk gecollimeerd: hij wordt naar het uiteinde toe nauwelijks breder. Jets zoals deze houden verband met de accretieschijven van hun ster en kunnen licht werpen op de manier waarop jonge sterren materie verzamelen. Astronomen hebben ontdekt dat zowel zware als lichte sterren gecollimeerde jets zoals HH 1177 uitstoten. Dat doen ze ongeveer op dezelfde manier, wat erop wijst dat de vorming van zware sterren op vergelijkbare wijze verloopt als die van hun lichtere tegenhangers.

MUSE is onlangs enorm verbeterd door de toevoeging van de Adaptive Optics Facility, die in 2017 zijn eerste licht zag in Wide Field Mode. Adaptieve optiek is het middel waarmee ESO-telescopen het beeldvertroebelende effect van de aardatmosfeer tegengaan dat sterren doet fonkelen. Op die manier kunnen toch scherpe, detailrijke opnamen worden gemaakt. Sinds het verkrijgen van deze beeldgegevens heeft MUSE door de toevoeging van de Narrow Field Mode een blik gekregen die bijna even scherp is als die van de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA. Daardoor kan hij het heelal nu gedetailleerder verkennen dan ooit tevoren.

Meer informatie

De onderzoek is gepresenteerd in het artikel ‘An optical parsec-scale jet from a massive young star in the Large Magellanic Cloud’ dat in het tijdschrift Nature is verschenen.

Het onderzoeksteam bestond uit A.F. McLeod (toen nog in dienst van de University of Canterbury, Nieuw-Zeeland, en inmiddels verbonden aan het Department of Astronomy, University of California, Berkeley, en het Department of Physics and Astronomy, Texas Tech University, VS), M. Reiter (Department of Astronomy, University of Michigan, VS), R. Kuiper (Institut für Astronomie und Astrophysik, Universität Tübingen, Duitsland), P.D. Klaassen (UK Astronomy Technology Centre, Royal Observatory Edinburgh, VK) en C.J, Evans (UK Astronomy Technology Centre, Royal Observatory Edinburgh, VK).

ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en verreweg de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door zestien lidstaten: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland, en door gastland Chili en strategisch partner Australië. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT) en haar toonaangevende Very Large Telescope Interferometer, evenals twee surveytelescopen – VISTA, die in het infrarood werkt, en de op zichtbare golflengten opererende VLT Survey Telescope. ESO speelt tevens een belangrijke partnerrol bij twee faciliteiten op Chajnantor, APEX en ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. En op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwt ESO de 39-meter Extremely Large Telescope, de ELT, die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

Links

•    Link naar het onderzoeksartikel

•    Meer informatie over MUSE

•    Meer informatie over de VLT

Contact

Anna McLeod
Postdoctoral Research Fellow — Texas Tech University & University of California Berkeley
Tel: +1 80 6834 2588
E-mail: anna.mcleod@ttu.edu

Calum Turner
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6670
E-mail: pio@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media