Een explosie uit het verleden

Zie je dat kleine rode vlekje? Dat is een extreem verre explosie in het vroege heelal, vastgelegd door de X-Shooter met ESO's Very Large Telescope (VLT). Dit licht is afkomstig van een gammastraaluitbarsting (GRB), een van de helderste en meest raadselachtige verschijnselen in het universum.

In september 2021 zag NASA's Neil Gehrel's Swift Observatory een heldere bron van gammastraling in dit deel van de lucht. Zodra de eerste heldere flits van een GRB is verdwenen, blijft de nagloeiing stralen ​​bij langere golflengten, zoals zichtbaar of infrarood licht. Maar ze vervagen erg snel, dus astronomen moeten snel reageren! Een team van astronomen onder leiding van Andrea Rossi van INAF in Bologna observeerde de nasleep van de GRB met behulp van een aantal telescopen over de hele wereld, waaronder verschillende ESO-instrumenten van de VLT en de robottelescopen REM en GROND van ESO’s La Silla Observatorium.

Het team nam niet alleen foto's met X-Shooter, maar creëerde ook spectra met dit instrument. Dit was cruciaal om te bewijzen dat de uitbarsting afkomstig was van een extreem ver sterrenstelsel, in een tijd dat het universum slechts 6% van zijn huidige leeftijd had. Dat maakt deze GBR een van de meest afgelegen ooit gevonden.

De oorsprong van gammaflitsen blijft echter een mysterie. Volgens het team van Rossi straalde deze specifieke GRB zoveel energie uit dat het waarschijnlijk werd gecreëerd door materie die in een zwart gat of (minder waarschijnlijk) een magnetar viel - een neutronenster met een zeer sterk magnetisch veld. Met ESO's aanstaande Extremely Large Telescope kunnen de eigenschappen van dergelijke zonnevlammen en zijn voorlopers in meer detail worden bestudeerd, wat meer duidelijkheid zal verschaffen over hun precieze oorsprong.