ESO en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties
De doelstellingen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties (VN) zijn het uitbannen van armoede, het verbeteren van mensenlevens, het beschermen van het milieu en het verzekeren van vrede en rechtvaardigheid, wat leidt tot een duurzamere toekomst voor iedereen. Deze doelstellingen vereisen dat alle landen en belanghebbenden samenwerken om strategieën uit te voeren die de gezondheid en het onderwijs bevorderen, de ongelijkheid verminderen, de klimaatverandering aanpakken en economische groei stimuleren.
Met zestien lidstaten in heel Europa, en samen met gast- en partnerland Chili en strategische partner Australië, ondersteunt de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) de verwezenlijking van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN in hun drie verschillende dimensies: economie, maatschappij en milieu. Door de missie van ESO om observatiefaciliteiten te ontwerpen, bouwen en exploiteren die onze kennis van het heelal helpen vergroten en internationale samenwerking op het gebied van de astronomie te bevorderen, speelt ESO een rol bij de verwezenlijking van de VN-doelen door een drijvende kracht te zijn voor wetenschappelijk onderzoek en door educatieve activiteiten op alle niveaus op duurzame wijze te ondersteunen.
How does ESO contribute to tackling the UN SDGs?
Er zijn zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen, die volledig worden beschreven op een speciale VN-website. De doelen waar ESO aan bijdraagt zijn gerelateerd aan het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs, het streven naar diversiteit, gelijkheid en inclusie binnen onderwijs, wetenschap en techniek, doelen gerelateerd aan technologie, innovatie, vreedzame wetenschappelijke samenwerking, alsmede milieu en duurzaamheid. Klik op een van de gekleurde symbolen om meer te lezen over voorbeelden van ESO-initiatieven en acties die bijdragen aan dat specifieke ontwikkelingsdoel.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Goede gezondheid en welzijn (SDG 3)
ESO draagt bij aan het derde Duurzame Ontwikkelingsdoel – goede gezondheid en welzijn – door te pleiten voor het behoud van de donkere nachtelijke hemel en door de ontwikkeling mogelijk te maken van technologie die voor medische toepassingen kan worden gebruikt.
Bescherming van de donkere en stille hemel
Het behoud van de donkere hemel gaat verder dan astronomisch onderzoek. Er is een schat aan wetenschappelijke literatuur over de effecten van ‘licht-vervuilde’ hemels op de gezondheid van de mens. Zo werd de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde, in 2017 toegekend aan onderzoekers wier ontdekkingen erop wijzen dat de biologische klok van de mens natuurlijke daglichtritmes en donkere nachthemels nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Kunstmatige verlichting wordt in verband gebracht met een afname van het hormoon melatonine, die tot gezondheidsrisico’s kan leiden. Bovendien suggereren wetenschappelijke onderzoeken dat kunstlicht het risico op depressie, slaapstoornissen, obesitas en kanker vergroot.
Verder is de donkere nachthemel een bron van ontzag, educatie, voorlichtingsactiviteiten en verbondenheid. Sterrenkijken kan de gezondheid en het maatschappelijk welzijn bevorderen doordat het positieve emoties en verbondenheid met de natuur voedt. Door actief te pleiten voor de bescherming van de donkere hemel levert ESO, in samenwerking met andere sterrenwachten en de Chileense regering, haar eigen kleine bijdrage aan gezonde leefomstandigheden over de hele wereld.
Lees meer over dit onderwerp en ESO’s initiatieven op de pagina Bescherming van de donkere en stille hemel.
Medische toepassingen
Via het door de Europese Unie gefinancierde ATTRACT-initiatief zet het Duitse instituut innoFSPEC de astronomische technologie van de integrale veldspectrograaf MUSE van ESO's Very Large Telescope om in instrumenten voor kankerdiagnostiek.
Onderwijs (SDG 4)
ESO speelt een centrale rol bij de opleiding van beginnende astronomen, astrofysici, ingenieurs en wetenschapsvoorlichters uit de hele wereld. De opleiding gebeurt via een breed scala aan programma’s en initiatieven, zoals studiebeurzen, stages en zomeronderzoeksprogramma’s. t de hele wereld. De opleiding gebeurt via een breed scala aan programma’s en initiatieven, zoals studiebeurzen, stages en zomeronderzoeksprogramma’s. In de afgelopen tien jaar heeft ESO meer dan 260 studenten wetenschap en techniek uit meer dan veertig landen opgeleid, meer dan negentig stagiairs op het gebied van wetenschapscommunicatie, grafisch ontwerp, astronomie, techniek en administratie, en ruim 150 postdoc fellows in de astronomie en techniek uit meer dan dertig landen ontvangen.
Via het ESO Supernova Planetarium & Bezoekerscentrum in Garching, Duitsland, bevordert en vergroot ESO de wetenschappelijke kennis in de samenleving en inspireert zij kinderen en jonge aspiranten om zich in te zetten voor wetenschap, technologie, techniek en wiskunde. De faciliteit beschikt over een planetarium en een tentoonstellingsruimte van 2200 m2. Bezoekers kunnen deelnemen aan planetariumvoorstellingen, rondleidingen, educatieve werkgroepen (voor schoolklassen) en andere culturele en wetenschappelijke evenementen. Sinds de opening in het voorjaar van 2018 verwelkomt het centrum ongeveer 70.000 mensen per jaar. Van die bezoekers bekijken er ongeveer 50.000 een planetariumvoorstelling, die steevast een live-onderdeel bevat dat de bezoekers aanmoedigt en in staat stelt om zelf de nachthemel te verkennen. De omvangrijke interactieve tentoonstelling kan gratis worden bezocht – naar schatting nog eens 20.000 bezoekers per jaar komen uitsluitend voor deze tentoonstelling. De toegangsprijzen van alle activiteiten in de ESO Supernova worden zo laag mogelijk gehouden om inclusief onderwijs te garanderen en levenslang leren voor iedereen te bevorderen.
Het onderwijsprogramma van de ESO Supernova wordt volledig gratis aangeboden en staat open voor alle verplichte onderwijsniveau’s, van de kleuterschool tot en met het voortgezet onderwijs. Meer dan 9000 van de jaarlijkse bezoekers bestaan uit scholieren en hun leraren, die elk jaar uit meer dan zeven verschillende landen komen en minstens een deel van het onderwijsprogramma volgen. Daarnaast zijn elk jaar nog eens 350 leerkrachten en opvoeders betrokken bij professionele ontwikkelingsactiviteiten.
ESO steunt ook andere organisaties bij hun inspanningen op het gebied van het sterrenkunde-onderwijs door open leermaterialen, ter beschikking te stellen, waardoor faciliteiten over de hele wereld de fascinatie van de sterrenkunde met een zo gevarieerd mogelijk publiek kunnen delen.
In Chili, waar onze sterrenwachten zijn gevestigd, financiert ESO postdoctorale programma’s in de sterrenkunde aan Chileense academische instellingen en stelt zij in de ESO-kantoren in Santiago stages beschikbaar voor studenten aan Chileense universiteiten. Na deelname aan deze opleidingsprogramma’s zijn deze jonge professionals goed uitgerust met een relevante reeks overdraagbare vaardigheden, zoals dataverwerking, programmeren en/of machinaal leren. Dit biedt hen de mogelijkheid om door te stromen naar loopbanen op terreinen als ruimteonderzoek, techniek, informatietechnologie, onderwijs, bedrijfsontwikkeling, programma- en projectbeheer, en media en communicatie.
Daarnaast bevordert ESO ook kwaliteitsonderwijs door de waarnemingen die met haar telescopen worden gedaan, openbaar te maken. Het petabyte-grote wetenschappelijk archief van ESO bevat openbare gegevens van ESO-telescopen, die kunnen worden gebruikt voor onderzoek, onderwijs of voorlichting. ESO heeft ook een uitgebreide database met foto's en video's. Door dit materiaal gratis beschikbaar te stellen, zorgt ESO ervoor dat iedereen – van leraren tot schoolkinderen – de wonderen van de kosmos kan ervaren.
Het dichten van de ongelijkheidskloof tussen vrouwen en mannen (SDG’s 5 en 10)
ESO zet zich in voor gelijkheid, diversiteit en inclusie, en gelooft dat astronomisch onderwijs en onderzoek een instrument kan zijn om vrouwen over de hele wereld mondiger te maken en te inspireren, en mensen met verschillende achtergronden bijeen te brengen in samenwerkingsverbanden.
De Diversiteit & Inclusie Commissie van ESO adviseert het ESO-bestuur over doelstellingen, beleid en goede praktijken met betrekking tot alle aspecten van diversiteit. Buiten ESO is de organisatie lid van het netwerk GENERA (Gender Equality Network in Physics in the European Research Area), dat wereldwijde samenwerking bevordert tussen onderzoeksorganisaties, verenigingen en consortia op het gebied van gendergelijkheidsbeleid in de natuurkunde. Meer informatie over de werkzaamheden van deze commissie, en over ESO-activiteiten op het gebied van diversiteit, gelijkheid en inclusie in het algemeen, zal binnenkort beschikbaar zijn op een specifieke pagina.
Initiatieven in Chili
In 2020 is een memorandum van overeenstemming ondertekend tussen ESO en UN Women, met als doel de genderkloof in bèta- en technische loopbanen te evalueren en zich te richten op het creëren van opleidingsmogelijkheden voor vrouwen, met name in regio Antofagast in Chili. Antofagasta is de stad die het dichtst bij de de ESO-sterrenwacht op Paranal ligt en waar ondersteunende kantoren van ESO zijn gevestigd.
In het kader van deze overeenkomst heeft ESO deelgenomen aan het ‘Tweede Kans’-programma Tu Oportunidad door op Paranal een groep vrouwen op te leiden in belangrijke astronomische technologische vaardigheden, zoals het coaten van grote telescoopspiegels, waarmee zij hun kansen op de arbeidsmarkt kunnen vergroten.
Daarnaast nemen personeelsleden van ESO deel aan LIQCAU: + Mujeres en Ingeniería, een mentorproject onder leiding van de Universiteiten van Antofagasta.
Economie, technologie en innovatie (SDG’s 8 en 9)
ESO investeert in techniek, wetenschap en innovatie door geavanceerde telescopen en instrumenten te ontwerpen en te ontwikkelen. Deze nieuwe technologieën omvatten astronomische technologie op het gebied van optica, techniek en intercontinentale gegevensoverdracht, geneeskunde en beeldvorming, en sensor- en detectortechnologie.
Zo heeft ESO-personeel bijvoorbeeld actieve optiek, ontwikkeld – een belangrijke technologie die ESO (en andere sterrenwachten) in staat heeft gesteld om grotere en optisch nauwkeurige hoofdspiegels voor haar telescopen te produceren. ESO’s bijdragen waren ook onmisbaar bij de ontwikkeling van systemen en technologie voor adaptieve optiek, een techniek waarmee sterrenwachten op de grond telescopen kunnen bouwen die extreem scherpe opnamen kunnen maken door gebruik te maken van vervormbare spiegels, lasers en sensoren om de door de aardatmosfeer veroorzaakte beeldonscherpte te corrigeren.
Als toonaangevende organisatie voor astronomische technologie genereert ESO nieuwe markt- en werkgelegenheidskansen en industriële samenwerkingsverbanden, en levert zij een economische bijdrage aan de samenleving. Zoals in het speciale rapport ESO’s Benefits to Societywordt uiteengezet, komt het economische effect van ESO op verschillende manieren tot uiting: van direct industrieel rendement voor leveranciers en economische en innovatie-effecten, tot verbeterde expertise en het scheppen van nieuwe banen en multipliereffecten in afzonderlijke landen. Zo wordt bijvoorbeeld voor de komende Extremely Large Telescope (ELT) van ESO meer dan 80% van het budget van 1,3 miljard euro voor de ontwikkeling van de bouw geïnvesteerd in contracten met de industrie. Deze contracten zijn hoofdzakelijk verspreid over de ESO-lidstaten, waardoor deze landen een aanzienlijk industrieel rendement behalen, nieuwe banen worden gecreëerd en de opkomst van nieuwe technologieën en expertise wordt bevorderd.
Openbare gegevens voor open wetenschap
ESO heeft de ontwikkeling van open datastandaards in de astronomie en ethische evaluatieprocessen in de wetenschap gestimuleerd, en draagt bij aan het concept van een European Open Science Cloud, – een initiatief inzake openbare toegang tot wetenschappelijke gegevens. ESO zelf heeft een lange traditie op dit gebied door instrumenten voor gegevensverwerking ter beschikking te stellen en door openbare wetenschappelijke archieven te ontwikkelen en te beheren met de data van haar verschillende telescopen in Chili.
|
|
Klimaat, milieu, duurzaamheid, schone energie en leven op aarde (SDG’s 7, 11, 12, 13 en 15)
Het werk van ESO, dat astronomen voorziet van de beste instrumenten om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te kunnen doen, en de samenleving op vele manieren ten goede komt, stelt hoge eisen aan het milieu en de hulpbronnen. Daarom streeft ESO ernaar haar koolstofvoetafdruk en milieueffecten te beperken.
Een van de belangrijkste manieren waarop ESO haar milieueffecten beperkt, is door haar sterrenwachten op hernieuwbare energie te laten werken. De ESO-sterrenwachten op La Silla en Paranal in Chili draaien op schone, hernieuwbare energie uit zonneparken die in de buurt van de sterrenwachten zijn gebouwd. Het is de bedoeling dat 100% van de activiteiten op de locaties door deze zonneparken wordt gedekt. Alle hernieuwbare energie die niet voor wetenschappelijke activiteiten wordt gebruikt, wordt in het Chileense stroomnet geïnjecteerd.
Het zonnepark van Paranal zal ook stroom gaan leveren aan de toekomstige Extremely Large Telescope (ELT)van ESO. Na de ingebruikname is dit zonnepark het grootste zonne-energiecomplex in Chili dat duurzame energie levert aan een sterrenwacht.
ESO wil de milieuschade van langeafstandsreizen beperken door uitgebreid gebruik te maken van videoconferentiefaciliteiten, waardoor tot 800 ton CO2-equivalent per jaar wordt bespaard. Ter plaatse vervangt ESO geleidelijk haar wagenpark door elektrische auto's en streeft zij ernaar om op alle ESO-locaties geen fossiele brandstoffen meer te gebruiken. Lees meer over de milieu-initiatieven van ESO op de specifieke pagina Duurzaamheid bij ESO.
Een andere manier waarop ESO bijdraagt aan een ecologisch duurzame planeet is via haar initiatieven om de donkere nachthemel te behouden. Er is bijvoorbeeld substantieel bewijs dat een verlichte nachthemel een negatief effect heeft op dieren in het wild of bijdraagt aan het vergroten van de klimaatvoetafdruk van een regio of bijdraagt aan het vergroten van de klimaatvoetafdruk van een regio. Lees meer over het onderwerp lichtvervuiling en de initiatieven en acties van ESO op de pagina Bescherming van de donkere en stille hemel.
Vreedzame wetenschappelijke samenwerking (SDG’s 16 en 17)
Het samenbrengen van deskundigen, met als doel belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen mogelijk te maken door het bouwen en exploiteren van krachtige observatiefaciliteiten en het onderhouden van nauwe internationale samenwerkingsverbanden, is sinds haar oprichting in 1962 essentieel geweest voor ESO.
ESO biedt een platform voor internationale samenwerking en wetenschappelijke diplomatie dat actief politiek en cultureel begrip tussen verschillende naties aanmoedigt. Het brengt landen samen om de wetenschappelijke, technische en politieke capaciteit te creëren die nodig is om ambitieuze technische projecten te ontwikkelen waarmee landen hun kennis over ons heelal kunnen vergroten, innovatie kunnen stimuleren en de samenleving bewuster kunnen maken van de kosmos.
Gezien haar positie als zwaartepunt van de Europese sterrenkunde is ESO stevig ingebed in, en heeft zij invloed op, het Europese wetenschapsbeleid. ESO is stichtend lid van het Forum van Europese Intergouvernementele Onderzoeksorganisaties (EIROForum), waarin acht van Europa’s grootste onderzoeksorganisaties met uitgebreide expertise op het gebied van fundamenteel onderzoek en het beheer van grote, internationale infrastructuren, faciliteiten en onderzoeksprogramma’s zijn verenigd. De missie van EIROForum is om de middelen, faciliteiten en expertise van de aangesloten organisaties te combineren en de Europese wetenschap te ondersteunen bij het bereiken van haar volledige potentieel, zowel op technisch en wetenschappelijk gebied als op het gebied van diversiteit, gelijkheid en inclusie-gerelateerde kwesties en uitdagingen.
Verder heeft ESO een permanente zetel in het VN-comité voor het vreedzaam gebruik van de ruimte en heeft zij belangrijke beleidsbijdragen geleverd bij de beoordeling van de gevolgen van megaconstellaties van satellieten, de bescherming van de donkere hemel en de bescherming van de aarde tegen planetoïden. Wat dit laatste betreft, is ESO lid van het door de VN gemandateerde International Asteroid Warning Network, een wereldwijd samenwerkingsverband dat de hemel afspeurt naar potentieel gevaarlijke planetoïden.
